СР Правительствотын сорудаҕынан от хаамыытын хонтуруоллуур 11 оробуочай биригээдэ тэриллэн, өрөспүүбүлүкэ бары улуустарын хабан үлэлиир. Ыччат уонна дьиэ кэргэн политикатын миниистирэ Афанасий Семенович Владимиров салайааччылаах бөлөх аҥаардаһан Бүлүү, Үөһээ Бүлүү улуустарынан үлэлээтэ. От ыйын 3-4 күннэригэр Афанасий Владимиров Агрохимстанция специалиһа Геннадий Семенович Руфовы кытта Ороһу уонна Хоро нэһилиэктэригэр үлэни-хамнаһы кытары билистэ.
Быйыл сайын курааннаан, түүнүн тымныйан, сир сиигин кыайан туппакка, булууһуран, от кыайан тэппэккэ, үүнүү мөлтөҕө хас биирдии нэһилиэккэ бэлиэтэннэ. Федеральнай трассаны тайыы сытар нэһилиэктэр бу сылга бэриллибит былааннара туолбата сабаҕаланар. Оттон от аҕыйах буоллаҕына комбикорм, эбиэс курдук эбии аһылыгы тиэйиигэ суол-иис ороскуотугар чэпчэтии наада буолуоҕун бэлиэтииллэр.
Улуус үрдүнэн уопсайа 600 тонна от, итиэннэ 300-түү тонна комбикорм уонна эбиэс наада буолуоҕа диэн сабаҕалыыллар. Былырыыҥҥы атыылаһыллыбыт эбиэс хаачыстыбата олус мөлтөҕүн, ону ааһан буор, хаар булкаастаах кэлбитин, ыйааһыныгар таһаардахха аһа суоҕун кэриэтэ буолбутун тыа хаһаайыстыбатын специалистара этиннилэр. Саха сириттэн, чуолаан Амма улууһуттан кэлбит быстар мөлтөх хаачыстыбалаах эбиэһи ааспыт сылга 1 куулун 700 солк. атыыласпыттар, ол кэриэтин төһө да сыанаҕа Алтаай кыраайыттан кэлэр эбиэһи ылар баҕалаахтарын биллэрдилэр.
Маны таһынан кэпсэтии биир сытыы боппуруоһунан ветеринарнай управление оҥорор өҥөлөрүн иһин төлөбүр сыаната үрдээбитэ буолла. Ол курдук, улуустааҕы ветуправление эбии дохуот быһыытынан киирэр үп былырыыҥҥы былааныгар 2 мөл. солк. быһыллыбыт эбит буоллахтарына, быйыл кэлэн бу ирдэнэр былааннара 8 мөл. солк. тэҥнэспит. Оттон бу сууманы ырытан, суоттаан көрбүттэрэ биир сүөһү төбөтүгэр тахсар ороскуота, ортотунан, 600 солк. тиийэр. Оттон өскөтүн хаһаайыстыба төһөнөн элбэх төбөлөөх, соччонон ороскуотун суумата улаатан иһэрэ саарбаҕа суох. Хас биирдии прививка, хас биирдии вызов буоллун, үүт анализтара сыаната олус үрдээбитин бэлиэтээтилэр. Оттон бу анализтара суох үүт туттарыыта кыаллыбат буолар. Манан сибээстээн бу тарифтары бэрээдэктиир туһунан этиини правительствоҕа тиэрдиллэригэр көрдөстүлэр.
БАЛАҔАННААХ. Балаҕаннаах нэһилиэгин баһылыга Степан Иванович Дмитриев кыстыыр отун булунардыы үлэлии олорор. «Нэһилиэккэ икки улахан хаһаайыстыба баар. Элбэх сүөһүлээх дьон үлэтэ үгүс, ороскуота да биир оччо буоларынан үлэлииригэр интэриэс үөскүүрүгэр анаан үөһэттэн ураты болҕомтоҕо наадыйар», — диэн эттэ. Бу этиини Үөдүгэй дьаһалтатын специалиһа Нина Васильевна Семенова толору сөбүлэһэрин уонна өйүүрүн биллэрэн туран: «Үөдүгэй былаанын 75% туоллар диэн баҕалаах. 3-4 сыллааҕыта 200 т. оту атыыласпыттар. От тиийбэт кыһалҕатыттан сүөһү төбөтүн ахсаана аҕыйыы турар. Дьон оттуур сирэ суох, чугастааҕы нэһилиэктэргэ олорор аймахтарын сирин көрдөһөн оттууллар»- диэн эттэ. Мантан инньэ арыы сиргэ тахсан оттуохтара. Ыраах сирдэринэн барыахтарын суол-иис суох, ону ааһан бэлэмнэммит оту тиэйэн аҕалыы боппуруоһа уустуктардаах. Фуражка эмиэ балаҕаннаахтар курдук Амматтан хаһыс да сылын отой куһаҕан хаачыстыбалаах, туох да туһата суох эбиэһи атыылаһан кэлбиттэр. Быйылгы кыстыкка Амма эбиэһин атыыласпат санаалаахтар.
Өрүс уҥуоргу нэһилиэктэр Хоро нэһилиэгэр кииннээн мунньахтаатылар. Миниистир Дүллүкү ходуһатыгар тахсан олохтоохтору кытары кэпсэттэ. Үлэ хаамыытынан көрсөр кыһалҕаларын иһиттэ. Итиэннэ Дүллүкү нэһилиэгэр тыа хаһаайыстыбатын министерствотын программатыгар киирсэн саҥа дьиэ туттар сылдьар икки эдэр ыал уһаайбаларыгар таарыйан кэпсэтэн ааста.
Хоро нэһилиэгин баһылыга Семен Николаевич Чиряев «от баар, суох буолбатах. Кэнники сылларга дьон үгүс отто техникаҕа убанан, илии хотуурунан оттуур киһи отой аҕыйаата» — диэн санаалаах. Онон кыстыыр оту булунуохпут диэн эрэллээх олороллор. Хоро нэһилиэгэ 861 ынах сүөһү төбөлөөх, 579 сылгылаах. Олохтоохтор кэтэх хаһаайыстыбаны хаҥатар туһунан толкуйдуур буолбуттар. Ол курдук, ынах сүөһү таһынан куурусса, хаас иитэр ыал элбээбитин бэлиэтииллэр. Маныаха сайыҥҥы өттүгэр куурусса ахсаана элбээн нэһимиэн бурдук көстөрө күчүмэҕэйин туһунан специалист Сусанна Анатольевна Касьянова этиннэ.
«Хас биирдии этии, көрдөһүү быһыытынан этиллибит санаалар правительство хамыыһыйатыгар тиэрдиллиэхтэрэ уонна онно сөптөөх миэрэ ылыллыаҕа диэн эрэнэбит» — диэн Афанасий Владимиров санаатын түмүктээтэ уонна ыччаттары от үлэтигэр күргүөмүнэн тахсан үлэлииллэригэр ыҥырда.
Тыа хаһаайыстыбатын министерствота улууска мобильнай биригээдэлэри тэрийии үлэтигэр анаан ГСМ-нан хааччыйыыга 1 мөл. 664 солк. тыыран олорор, ону таһынан от үлэтигэр анаан 20 тонна Кэмпэндээйи тууһа кэлэрэ күүтүллэр. Правительство дьаһалыгар олоҕуран, Тыа хаһаайыстыбатын министерствота республиканы хоту, киин уонна Бүлүү бөлөх улуустарынан арааран оттооһуҥҥа күрэх биллэрэн олорор. Ол быһыытынан бастыҥ көрдөрүүлээх үс улууска от охсор, мунньар трактордары бэлэх уунуохтара.
