Бэс ыйын 8 күнэ — Социальнай үлэһит күнэ. Ону тэҥэ быйыл Арассыыйаҕа социальнай сулууспа төрүттэммитэ 100 сылын туолар. Социальнай үлэһиттэр — бу атын дьоҥҥо көмөлөһөр аналлаах, чэпчэкитэ суох үлэлээх дьон. Кырдьаҕас, кыаммат, ыарыһах киһи эрэйин-муҥун, санаата түһэрин-тахсарын барытын тулуйар, ону ааһан, көмөлөһөр, олоҕун чэпчэтэр идэлэригэр муҥура суох бэрниилээхтэр.
Дьоҥҥо туһаны аҕаларбытыттан дуоһуйарбыт
Мария Никитична Левина, үлэ бэтэрээнэ, Кэбээйи улууһун, нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо:
— 1993 с. Кэбээйи нэһилиэгэр социальнай үлэһитинэн анаммытым. Управление тэриллиэн иннинэ райсобес бары биэнсийэлээхтэр, инбэлииттэр, кыамматтар, элбэх оҕолоохтор дьыалаларынан дьарыктанара. Собеһы өр кэмҥэ А.М. Егорова, Н.И. Сметанина салайбыттара. Управление буолуоҕуттан Наталья Доманова салайан, докумуоннары бэрээдэктээһиҥҥэ улахан үлэни ыыппыта. Нэһилиэктэргэ социальнай үлэһиттэр баар буолбуттара, кинилэр соҕотох олорор кырдьаҕастары көрөллөрө-харайаллара.
Кэбээйи нэһилиэгэр 3 тыһыынчаттан тахса киһи олорор. Билигин кыаммат дьоҥҥо, элбэх оҕолоох ыалларга көмөлөһөр элбэх төлөбүрдэр, бырагыраамалар баар буоллулар. Социальнай үлэһиттэрэ дьоҥҥо көмөлөһөр үрдүк аналлаахтар, ыарахан үлэлэрин чиэстээхтик толороллор. Бары кэллиэгэлэрбин Арассыыйаҕа социальнай сулууспа тэриллибитэ 100 сылынан истиҥник эҕэрдэлиибин, түмүктээх үлэни баҕарабын.
Ыарахаттары туорааһын биһигини түмпүтэ
Альбина Поисеева, РФ социальнай көмүскэлин үтүөлээх үлэһитэ, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ:
— Дьокуускай куораттааҕы социальнай көмүскэл управлениетын 1995 сыл бэс ыйыттан салайбытым. 2002 с. Биэнсийэ пуондатын отделениетыгар салайааччынан ананан барыахпар диэри, сэттэ сыл үлэлээбитим.
Ол саҕана управлениеҕа социальнай көмүскэл, дьиэ кэргэн, уопсай отделлара бааллара, Социальнай-бытовой хааччыйыы киинин уонна Быстах кэмҥэ хонор дьиэ үлэтин сүрүннүүрбүт. Элбэх оҕолоох ыаллар кулууптара, инбэлииттэр куораттааҕы уопсастыбалара, көрбөттөр, истибэттэр уопсастыбалара, бэтэрээннэр сэбиэттэрэ сыһыарыллыбыттара. Ленин проспегын 4/1 №-гэр көһөн кэлбиппит. Социальнай-бытовой хааччыйыы киинин уонна Быстах кэмҥэ хонор дьиэни эмиэ чугас соҕус көһөрбүппүт. СМУ-4 урукку хочуолунайыгар Күнүскү дьарык киинэ үлэтин саҕалаабыта, бу кэлин “Үһүс саас оскуолатыгар” кубулуйбута.
Бу тэрилтэлэри идэлэригэр олус бэриниилээх дьон салайаллара. Социальнай-бытовой хааччыйыы киинин салайар Гаврил Семенов кыра хамнаһы аахсыбакка, үлэһиттэрин табыгастаахтык аттаран, олус улахан үлэни ыытара. Үп-харчы кырыымчык этэ. Куоракка хас да сүүс кыаммат кырдьаҕастары, инбэлииттэри дьиэлэригэр көрөллөрө-харайаллара. Инбэлииттэргэ социальнай таксины тэрийбиттэрэ. Оннооҕор соҕотох хаалбыт дьону бэйэлэрэ тэрийэн көмөллөрө.
Быстах кэмҥэ хонор дьиэ кэлэктиибин үлэтэ чэпчэкитэ суоҕа. Социальнай сулууспа бэтэрээнэ П.Г. Борисов салайбыта. Ол саҕана ускул-тэскил сылдьар, арыгыһыт дьон олус элбэҕэ. Кинилэргэ, сүрүннээн, докумуоннарын оҥорон биэрэллэрэ, аймахтарын кытары сибээһи олохтууллара, сууйан-тараан, эмтээн, дьон кэккэтигэр таһаара сатыыллара. Автовокзалга, “Туймаада” маҕаһыын аттыгар баран, итии аска, баанньыкка, таҥаска толуоннары түҥэтэллэрэ.
Дьиэ кэргэн отдела (А.Н. Барашкова) Сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолору реабилитациялыыр киини арыйарга элбэх үлэни ыыппыта.
Управление үлэһиттэрэ тугунан дьарыктамматахтара баарай? Икки кыра оҕолоох А.И. Федорова Беркакикка Финляндия пастора Юрье Ниеми ыыппыт гуманитарнай көмөтүн ыла бара сылдьыбыта. Барытыгар бэйэбит кэпсэтэн, уустук боппуруостары быһаарарбыт. Билигин сөҕө саныыбын – үгүс да дьыаланы бэйэбитигэр сүктэрэр, быһаарар эбиппит диэн.
1999 сыллааҕы халаан уутун кэмигэр управление Смольнайы санатара. Дьиэбититтэн раскладушкалары аҕалан, нэдиэлэни быһа хоно сытан үлэлээбиппит. Федеральнай көмөнү ыларга, испииһэги оҥорорго бэрт кылгас болдьоҕу биэрбиттэрэ. Үгүс дьон дьиэлэрин докумуона суоҕа, көмөттөн матар туруктаахтара. Ол да буоллар, сэртипикээттэри биэртэлээбиппит.
Управление саҕалаабыт тэрээһиннэрэ билигин да ыытыллалларыттан үөрэбин. Сэрии кыттыылаахтарын көрсүһүүлэрин, бэтэрээннэр күрэхтэһиилэрин, теплоходунан Өлүөнэ очуостарыгар барыыны, инбэлииттэр бэстибээллэрин, бырааһынньыктарын, Дьокуускай кырдьаҕас олохтоохторун көрсүһүүтүн, сааһырбыт дьон декадаларын, даачалаахтар куонкурустарын, о.д.а.
Үлэлээбит кэммэр кыра кэлэктиип бэриниилээх үлэтин бэлиэтиэм этэ. Кинилэр дьоҥҥо ис сүрэхтэриттэн көмөлөһөллөрө. Бэтэрээннэр, инбэлииттэр, актыбыыстар уопсастыбаннай түмсүүлэрин кытта ыкса ситимнээхтик, туһалаахтык үлэлээбиппитин ситиһиибитинэн ааҕабын. Үлэбит ыарахан да буоллар, дьоҥҥо туһаны аҕаларбытыттан, уустук боппуруостары быһаарар кыахтаахпытыттан дуоһуйарбыт.
Ангелина ВАСИЛЬЕВА, «Cаха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
