Быйыл олохтоох үлэһиттэри промышленноска сыһыарыы, үлэтэ суохтары үөрэтии күүскэ барыаҕа. Бу туһунан Ил Дархан Егор Борисов Дьарыктаах буолуу судаарыстыбаннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Степан Москвитины кытары кэпсэттэ.
Быйыл Дьарыктаах буолууну көҕүлээһин сылыгар туох үлэ ыытыллыаҕай? Бастатан туран, бу хайысхаҕа кыттыгас үлэ саҕаланыаҕа. Ол эбэтэр судаарыстыбаннай уонна муниципальнай былаас уорганнара бизнеһи, уопсастыбаны кытары күүскэ үлэлэһиэхтэрэ. Ону сэргэ бары эйгэҕэ олохтоохтор үлэлииллэрин хааччыйыы, саҥа үлэ миэстэлэрин тэрийии, үлэтэ суохтары идэҕэ уһуйуу барыаҕа.
Степан Москвитин бэлиэтииринэн, сыл анал тэрээһиннэринэн барыта 32 тыһыынча киһи хабыллыаҕа. Бу үлэ түмүгэр өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн үлэтэ суох буолуу 7 % диэри түһүөхтээх. Оттон тыа сиригэр “бу тэрээһиннэр түмүктэринэн, көрдөрүү 9 % тэҥнэһиэҕэ” диэн бэлиэтииллэр. Промышленноска, аччыгый, орто бизнескэ, былаан быһыытынан, 22 тыһыынча үлэ саҥа миэстэтэ арыллыахтаах.
Билигин хас биирдии улууска үлэни-хамнаһы тэрийиигэ анал былааннар оҥоһулла сылдьаллар. Холобур, хаҥаластар, намнар, горнайдар уонна ленскэйдэр улуустарыгар Үлэ уонна дьарыктаах буолуу сылын биллэрдилэр. Ону таһынан промышленнай тэрилтэлэргэ олохтоох каадырдары үлэҕэ ылыыга былаан оҥоһуллубута. Санатан эттэххэ, аҕыйах сылтан бэттэх манна анал бырайыак тэриллэн үлэлии турар. Бырайыак саҕаланыаҕыттан икки тыһыынчаттан тахса киһи араас тэрилтэҕэ киирдэ. Бу бырайыакка бастаан биэс тэрилтэ сыстан үлэлэспит буоллаҕына, билигин 21 хампаанньа буолла. Бу хампаанньалар эбии 7416 киһини үлэҕэ ыларга эбээһинэс ылынан олороллор.
Манна даҕатан эттэххэ, “АЛРОСА” хампаанньа олохтоохтору үлэҕэ ылыыга урут-уруккуттан үлэлэһэр. Аныгыскы нэдиэлэҕэ “АЛРОСА” “Таас-Юрях Нефтегазодобыча” тэрилтэни кытары Үөһээ Бүлүү, Горнай, Сунтаар, Өлөөн улуустарын бэрэстэбиитэллэрин көрсөөрү олороллор. Көрсүһүүгэ “АЛРОСА” Үөһээ Муунатааҕы алмаас баайдаах сиригэр улуустартан үлэһиттэри ылыы боппуруоһун көрүөхтэрэ. Бу тэрээһин чэрчитинэн, 500 киһи үлэҕэ ананыахтаах. Ону сэргэ хампаанньа Дьарыктаах буолуу судаарыстыбаннай кэмитиэтин кытары 2022 сылга диэри болдьохтоох дуогабар түһэрсиэхтээх.
Ил Дархан Егор Борисов былырыын Анал этиитигэр: “Теориянан эрэ буолбакка, практиканы эмиэ баһылаабыт исписэлииһи үүннэрэн таһаарыахтаахпыт”, — диэн турар. Онон бу сылга ыччат үлэлээх буолуутугар, эдэр исписэлиистэр тэрилтэлэргэ баран үлэни-хамнаһы билсэллэригэр, практиканы баралларыгар болҕомто ууруллуоҕа. Манна вахтовай ньыманан кылгас кэмҥэ үлэлии барааһын эмиэ киирсэр. Даҕатан эттэххэ, Ил Дархан көрсүһүүгэ ыччаты үлэнэн хааччыйыыга туспа кииннэ тэрийиэххэ наадатын эттэ. Ону сэргэ Егор Борисов тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктаныан баҕалаах дьоҥҥо эмиэ көмө барыахтааҕын бэлиэтээтэ. “Эдэр киһи ханна үлэ миэстэтэ баарынан көһөн барарга бэлэм буолуохтаах. Ол эрээри киһи барыта быстах кэмҥэ атын оройуоҥҥа баран үлэлиир санаата суох. Сорохтор дьиэлэриттэн-уоттарыттан тэйбэккэ эрэ миэстэтигэр тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктаныахтарын баҕараллар. Кинилэргэ көмө-тирэх буолуохха”, — диэн этэр кини.
Кэмитиэт доруобуйаларынан хааччахтаах дьону үлэнэн хааччыйыыга, волонтердары кытары эмиэ үлэлэһиэҕэ. Степан Москвитин этэринэн, билигин өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн дьарыктаах буолууга пааспардааһын, ол эбэтэр үлэ миэстэтин ырытан көрүү бара турар. Пааспардааһын түмүгэр, өрөспүүбүлүкэҕэ үлэнэн хааччыллыы дьэҥкэтик көстүөхтээх. Билигин 396 нэһилиэнньэлээх пуун докумуонун туттарбыт.
Түмүккэ Егор Борисов кэмитиэт ылыммыт былаанын биһириирин иһитиннэрдэ. “Бу былаан үчүгэй. Бырабыыталыстыба уонна Дьарыктаах буолуу судаарыстыбаннай кэмитиэт иннигэр дьон-сэргэ үлэлээх буолуутун хааччыйыы сыала-соруга турар. Биһиги киэҥ билиилээх, идэтин дэгиттэр баһылаабыт, аан дойду ааттаахтарын кытары тэҥҥэ киирсэр исписэлиистэри бэлэмнээн таһаарыахтаахпыт”, — диэн бэлиэтиир Егор Афанасьевич.