Үйэ анараа өттүнээҕи кэмтэн сэгэтэн көрөр эбит буоллахха, 1902 сыллаахха, ыам ыйыгар АХШ “Аан дойду устуоруйатын мусуойа” тэрийбит экспедициятын кыттыылааҕа Владимир Иохельсон, Чурапчы сиригэр-уотугар дьону-сэргэни түмтэрэн оччотооҕу ыһыах сиэрин-туомун хаартыскаҕа түһэрэн үйэтиппитэ, суруйда Сэмэн Жендринскэй, «Саҥа олох» хаһыат.
Өндөрүүскэ Саабын аатынан Чурапчытааҕы устуоруйа уонна этнография мусуойун пуондатыгар, чуолаан Николай Соловьев “Фольклорист энтузиаст – Андрей Андреевич Саввин” кинигэ-альбомугар Владимир Иохельсон америкатааҕы этнографическай уонна лингвистическай Хотугулуу-Чуумпу акыйаан (Джесуповскай аатын ылбыт) экспедициятын кыттыылаах ыһыах туһунан ахтыллар. Кыраайы үөрэтээччи, Чурапчы олохтооҕо Гаврил Дмитриевич Ефимов: “Ыһыах, Эмиэрикэ экспедициятын кытары кыттыһан Чурапчы сэлиэнньэтигэр Промартель баар сиригэр ааспытын туһунан”, — биир ыстатыйатыгар ахтыбыт.
Дьэ, ол инниттэн, эһиил Өндөрүүскэ Саабын төрөөбүтэ 100 сылын көрсө, өссө атырдьах ыйыгар аҥардас ахтыынан эрэ сиэттэрбэккэ, устуоруйаҕа сыһыаннаах тустаах ыспыраапкаҕа олоҕуран анал хамыыһыйа тэриллэн ыһыах буолбут сирин тэҥнээн көрөн чопчуламмыта.
Бу хамыыһыйаҕа “Чурапчы нэһилиэгэ” тыа сирин түөлбэтин баһылыга Владимир Сивцев, баһылыгы социальнай боппуруостарга солбуйааччы Варвара Макарова, улуус култуураҕа управлениетын начаалынньыга Петр Гуляев, Өндөрүүскэ Саабын аатынан мусуой дириэктэрэ Афанасий Захаров, мусуой научнай үлэһитэ Юрий Толстоухов, мусуой үлэһитэ Сайаана Брызгаева, Чурапчы Ытык сүбэтин чилиэттэрэ Василий Дьячковскай, Гурий Монастырев, Владимир Максимов киирэн үлэлэспиттэрэ.
Бүгүн о.э алтынньы 28 күнүгэр, бэлиэт тэрээһин сиэрин-туомун алгысчыт, СӨ Ил Дарханын стипендиата, көҥүл тустууга успуорт маастара Семен Морфунов ыытта.
Өйдөбүнньүк бэлиэни арыйар үөрүүлээх дьаһалга “Чурапчы улууһа” МО баһылыга Степан Саргыдаев, “Чурапчы нэһилиэгэ” ТСТ баһылыга Владимир Сивцев, Өндөрүүскэ Саабын аатынан Чурапчытааҕы устуоруйа уонна этнография мусуойун дириэктэрэ Афанасий Захаров, Чурапчы нэһилиэгин “Ытык Сүбэ” уопсастыбаннай түмсүү чилиэнэ Гурий Монастырев тыл эттилэр.
Симиир иһит уонна сатанах – Чурапчы улууһун уйгутун-быйаҥын, тыатын хаһаайыстыбата силигилии сайдарын туоһутунан буолар. Бэлиэ үбүн-аһын “Чурапчы нэһилиэгэ” ТСТ дьаһалтата толору уйунна, Дьокуускай куоракка үлэлиир “Ректайм” тэрилтэ оҥорон монтажтаата.
Манна даҕатан эттэххэ, икки сыллааҕыта, Чурапчы нэһилиэгэ тэриллибитэ 375 сылыгар анаан, Владимир Ильич түһэрбит хаартыскатын иккис тыыннаан, Бөтүгүттэ алааһыгар, эмиэ ыйыгар улахан реконструкция үлэтэ ыытыллыбыта.
Саха омугун матырыйаалынай култууратын аан дойдуга көрдөрбүт Владимир Ильич Иохельсон хаартыскаҕа аныгы XXI үйэ дьонугар , кэлэн көлүөнэҕэ дьоһун бэлэх буолар.
This post was published on 29.10.2025 10:03 10:03