Ааспыт нэдиэлэҕэ биһиги улууспутугар СӨ баайга-дуолга уонна сиргэ сыһыаннаһыыларга миниистири солбуйааччы, биир дойдулаахпын Михаил Никифоров кэлэн үлэлээн барда. Билэргит курдук быйыл Уһук Илиҥҥи федеральнай уокурук 9 субъегар баҕалаах дьоҥҥо босхо гектары биэрии туһунан федеральнай сокуон ылыллыбыта. Сокуон ыксалынан ылыллыбыт буолан, билигин даҕаны итэҕэстэр-быһаҕастар бааллар. Онно өрөспүүбүлүкэбит хас да көннөрүүлэри киллэрбитэ. Сокуон олоххо үс түһүмэҕинэн киириэҕэ. Ол курдук бу дьыл бэс ыйын 1 күнүттэн пилотнай быһыытынан босхо гектары Нерюнгри оройуонугар биэриини саҕалаабыттара. Оттон алтынньы 1 күнүттэн Уһук Илин регион бары олохтоохторугар биэрии иккис түһүмэҕэ саҕаланаары турар. Кэлэр сыл олунньу 1 күнүттэн Арассыыйа бары гражданнарыгар сири биэрии саҕаланыаҕа. Онно бэлэмэнии үлэтэ миэстэтигэр, чуолаан биһиги улууспутугар хайдах бара турарын билсэ кэлэ сырытта.
Биһиги Михаил Викторовиһы кытта көрсөн, сырыытын туһунан кэпсэттибит:
– Манна кэлбит сүрүн сыалым-соругум диэн олоххо киирэн эрэр, норуокка босхо гектар диэн аатынан биллэр, федеральнай сокуону олоххо хайдах киллэрэргэ бэлэмнэнии үлэтин билсэ кэллим. Бу боппуруос Арассыыйа Бэрэсидьиэнин Уһук Илиҥҥи федеральнай уокурукка боломуочунай бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев тус хонтуруолугар турар. Тустаах министиэристибэ эмиэ күүскэ үлэлэһэр. Сокуон бу дьыл алтынньы 1 күнүттэн өрөспүүбүлүкэ бүттүүн таһымыгар үлэлээн барыахтаах. Итинтэн сиэттэрэн биһиги министиэристибэбит эппиэттээх үлэһиттэрэ миэстэтигэр тахсан, үлэни билсэбит. Сүрүн болҕомтобутун баар ыарахаттарга уурабыт. Улууска уонна нэһилиэктэргэ барар үлэ хаамыытын хонтуруоллуубут.
Кэлээт да Кутанаҕа сылдьан нэһилиэнньэни кытта көрсүспүтүм. Интэриэһиргиир, ситэ өйдөөбөт боппуруостарыгар эппиэттээбитим. Мин бу нэһилиэк кураторабын. Сарсыныгар улуус дьаһалтатын аактабай саалатыгар нэһилиэк баһылыктарын, землеустроителлэрин кытта көрсөн, сүбэ мунньаҕы ыыттым. Үлэни быһаччы кинилэр ыыталлар. Билигин улууска уведомлениелары анал судаарыстыбаннай автоматизированнай информационнай системаҕа ыытыы бара турар. Бары дааннайдар онно түмүллэллэр. Үлэ барыахтаах графига Сунтаар улууһугар балаҕан ыйын 5 күнүттэн 10-ка диэри туруоруллубута. Билигин үлэ күнүстэри-түүннэри барар. Быһыллыбыт болдьоххо бары дааннайдар барыахтаахтар. Күн бүгүҥҥү туругунан 1800 уведомление кэлбитин, компьютерга киллэрэ олороллор. Ити барыта түмүллэн, биир сиргэ барыахтаах.
Тус көрүүбүнэн улууска бэлэмнэнии үлэтэ син барбыт. Боломуочуйалаах уорганнар нэһилиэк да, улуус да таһымыгар тэриллибиттэр. Онон кэлэр ыйтан сир ылыан баҕалаах дьонтон сайаапканы ыларга бэлэмнэр. Сүрүн мэһэйинэн техническэй өттүнэн үлэ барыыта буолар. Ол курдук улуус 17 нэһилиэгэр интернет ситимэ быстар мөлтөх. Инньэ гынан сайаапканы интернет нөҥүө кыайан ылар кыахтара суох. Сир ылыан баҕалаах дьон бэйэлэрин сайаапкаларын кумааҕынан эрэ аҕалан биэриэхтэрин сөп. Ол да буоллар, наада буолар техниканан толору хааччыллан олороллор. Төһө да кэккэ ыарахаттар баалларын үрдүнэн, болдьоммут бириэмэтигэр үлэ этэҥҥэ барыа дии саныыбын.
Сокуон аһара түргэнник ылыллыбыт буолан, билигин даҕаны федеральнай таһымҥа сыыһа-халты үгүс. Сирбитин көрдөрөр электроннай картаҕа итэҕэс-быһаҕас эмиэ баар. Сорох сирбит учаастага онно көстүбэт. Билигин да бу хайысхаҕа үгүс үлэ биһигини күүтэр.
Манна кэлбит иккис сүрүн боппуруоспунан сылгыны үөрдээн иитиинэн дьарыктанар хаһаайыстыбаларга чиэски сиргэ оттуулларыгар сири биэрии буолар. Ол курдук бу дьыл атырдьах ыйын 22 күнүгэр СӨ Ил Дархана Егор Борисов «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр сылгыны үөрдээн иитиини сайыннарар дьаһаллар туһунан» Ыйааҕа тахсыбыта. Онно 2.2. пуунугар «1 төбөҕө 1 га оттуур сири ааҕан, сылгыны үөрдээн иитиинэн дьарыктанар хаһаайыстыбаларга ыраах сытар тыа хаһаайыстыбатын сирдэригэр сир учаастактарын аныырыгар». Итинник дьаһал СӨ Бырабыыталыстыбатыгар бэриллибитэ. Тустаах Ыйаах сылгы ахсаанын элбэтиигэ туһуланар. Ол курдук 2020 сылга диэри үөр сылгы ахсаанын 209 тыһ. диэри тириэрдии буолар. Ыйаах олоххо киириитэ кэлэр сылтан буолуоҕа. Ити кэмҥэ диэри улуус, муниципальнай тэриллиилэр таһымнарыгар күүстээх үлэ барыахтаах. Миэстэтигэр баһылыктар сирдэрин учуоттуох тустаахтар, барытын аттаран көрүөхтээхтэр. Онон олус илистиилээх үлэ күүтэр. Ол эрээри барыта сатаныа диэн мин эрэллээхпин.
