Быйылгы сыл Россия үрдүнэн киинэ индустриятын сайыннарыыга туһуламмыта. Ол чэрчитинэн, өрөспүүбүлүкэбитигэр үлэ тиһиктээхтик салҕанар. Бүгүн Уус Алдан улууһун С.Васильев-Борогонскай аатынан киин бибилэтиэкэҕэ «Библионочь» тэрээһин бэрт сэргэхтик буола турар. Бу туһунан миэстэтиттэн иһитиннэриини Бороҕоннооҕу киин библиотека дириэктэрэ Варвара Окоемова билиһиннэрэ олорор.
«Тэрээһиммит күнүс түөртэн өрө көтөҕүллүүлээхтик саҕаланна. Ыалдьыттарбыт долгуйа, үөрэ-көтө күүппүт буоланнар туох баар куонкурустарга, араас оонньууларга көхтөөхтүк кыттыбытынан бардылар. Сэттэтиттэн уонугар диэри саастаах оҕолор диафильм диэн тугун билистилэр, аппарааты тутан-хабан көрдүлэр. Былыргы диафильмнары көрөн баран, улаханнык дьиктиргээн тэрийээччилэргэ элбэх ыйытыылары биэрдилэр. Салгыы «Кинигэ дьоруойдара — киинэҕэ» диэн оонньууга кытыннылар, ыйытыыларга былдьасыһа-тарысыһа хоруйдаатылар.
10-12 саастаах оҕолор «Киинэ хомуһуна» дойдутугар астына ыалдьыттаатылар. Салгыы кинилэри мультфильм, остуоруйа муусукаларынан сирдэтэн «Дьикти хонуу» таайтарыылаах-таабырыннаах викторина угуйда. Оҕолор бу оонньууну улаханнык кэрэхсээн кэлэр да өттүгэр кыттар баҕалаахтарын биллэрдилэр. Онтон 13-15 саастаах үөрэнээччилэр бу сырыыга «Киинэ! Киинэ! Киинэ!» сонун күрэстэһиигэ билиилэрин-көрүүлэрин холоннулар. Итиэннэ маннык хабааннаах оонньууну оскуолаҕа ыытарга этии киллэрдилэр», — диир Варвара Николаевна үөрбүт-көппүт быһыынан.
Долгутуулаах тэрээһин түһүлгэтигэр улахан дьон, эдэр ыччат кинилэргэ аналлаах күрэстэһиилэргэ эмиэ «утаппыттыы» кыттыспыт. Былыргы диафильмнар тустарынан ис дууһаларыттан иэйэн кэпсэппиттэр, викториналарга, көрдөөх оонньууларга кыттыбыттар. «Биһиги киинэ артыыстарабыт» куонкурус олус көрдөөхтүк барбыт. Манна дьон-сэргэ сүрэҕэр-быарыгар иҥмит «Бриллиантовая рука», «Служебный роман» о.д.а. классика буолбут киинэлэргэ кыттыһан, тэҥҥэ оонньоон, муусуканан хамсанан көрдөрбүттэр, киинэлэри бэйэлэрин тылларынан саҥардыбыттар. Көхтөөх кыттааччылар киинэ дьоруойа буолбуттарын бэлиэтигэр хаартыскаҕа түспүттэрин бэлэх ылан үөрбүттэр. Тэрээһин кэмигэр сорох оҕолор уонна улахан дьон бэйэлэрин баҕаларынан (Татьяна Находкина «Өтөх иинэ өспөт» сэһэниттэн быһа тардыы) тотальнай диктант суруйан билиилэрин-көрүүлэрин бэрэбиэркэлэммиттэр.
Улуустааҕы эбии дьарыктаах буолуу Кииниттэн тыйаатыр устуудьуйатын салайар Афанасий Карамзин «Артыыс сатабыла, дьоҕура» диэн маастар-кылааһыгар сэргээн сүбэ-ама ылааччылар элбэхтэрэ тэрийээччилэри сөхтөрбүт, үөрдүбүт. «Умсулҕан» коллекционердар кулууптарыттан А.Алексеев аҕалбыт киинэҕэ устар уонна хаартыскаҕа түһэрэр араас сыллардааҕы аппарааттарын ыалдьыттар тутан-хабан көрбүттэр, элбэҕи токкоолоспуттар. Маны сэргэ, Бороҕон олохтоохторо муспут аккырыыккаларын, значоктарын, урукку киинэ билиэттэрин, афишалары о.д.а. илдьэ кэлэн быыстапкалаабыттара болҕомтону улаханнык тардыбыт. Астына-дуоһуйа сынньана кэлбит ыалдьыттар сөбүлээбит сирдэригэр хаартыскаларга түспүттэр. Далааһыннаах түһүлгэҕэ мустубут ыалдьыттар бука бары улуустарыгар киинэ сайдыытыгар үлэлээбит, Уу Алдантан төрүттээх артыыстар, режиссердар уонна итиннэ миэстэтигэр уһуллубут киинэлэр тустарынан кинигэ тахсыытыгар анаммыт акцияҕа кыттыбыттар.
«Киинэни аах!» диэн ааҕыыны өйүүр Бүтүн Россиятааҕы акцияҕа улуустааҕы киин бибилэтиэкэ кэллэктиибэ көхтөөхтүк кыттан, сонун сүүрээннэрдээх умнуллубат тэрээһини бар дьонугар бэлэхтээн, ааҕааччыларын махталын ылыахтарын ылаллар.
Сардаана Баснаева
