Бэс ыйын 2 күнэ. Байконур космодрома, МТС хампаанньа, Горнай улууһа - Бикипиэдьийэ

Бэс ыйын 2 күнэ Бикипиэдьийэҕэ сурулларынан, Италияҕа Өрөспүүбүлүкэ күнэ. 1946 сыллаахха референдум түмүгэр Италия өрөспүүбүлүкэ буолбут. 1955 сыллаахха Байконур космодрома олохтоммут. 2005 сыллаахха МТС хампаанньа Саха Сиригэр үлэлиирин туһунан биллэрбит.


🔹455 — Вандааллар Римҥэ киирбиттэр уонна икки нэдиэлэ устата бу куораты халаабыттар.

🔹1856 — Амыр уонна Зея өрүстэрин силбэһиилэригэр Амур уобалаһын киинэ Благовещенскай куората олохтоммут.

🔹1896 — Улуу Британияҕа Италияттан төрүттээх Гульельмо Маркони араадьыйаҕа патент ылаары сайаапка түһэрбит.

🔹1897 — Америка суруйааччыта Марк Твен бэйэтэ өлбүтүн туһунан сураҕы мэлдьэһээри Лондонтан дьээб-хообо телеграмма ыыппыт: «Мин өлүүм туһунан иһитиннэриилэр алыс үлүннэриилээхтэр».

🔹1896 — Боотур Уус улууһугар өр кэмҥэ көскө олорон саха тылын грамматикатын чинчийбит Сергей Ястремскай (1857—1931) босхолонон Иркутскайга, онтон салгыы Одессаҕа көһөн барбыт. Бу Харьков дворянинын уола 1886 с. Саха сиригэр көскө ыытыллыан иннинэ устудьуоннуу сылдьан өрөбөлүүссүйэни бэлэмниир үлэҕэ кытынна диэн буруйданан 9 сыл хаатыргаҕа сылдьыбыта. Саха сиригэр уон сыл олорбута.

🔹1924 — АХШ индеецтэрэ гражданство ылбыттар.

🔹1928 — Саха СиринВКП(б) обкомун бюрота «Саха омук» культурнай-сырдатар уопсастыбаны суох гынар туһунан уураах ылбыт. Бобуу төрүөтүнэн уопсастыбаҕа «сэбиэттэри утарар дьон» киирэллэрэ, оттон салалтатыгар «омугумсук интэлигиэннэр» киирэллэрэ буолбут. Бу дьиҥнээх төрүөтүнэн П. В. Ксенофонтов уонна М. К. Артемьев бастаанньалыыр этэрээттэрин утары охсуһуу содула этэ.

🔹1931 сыллаахха Горнай оройуона тэриллибит. Арҕаа Хаҥалас уонна Нам оройуоннарын уһук нэһилиэктэрин сирин туспа оройуон гыммыттара.

🔹1955 — Байконур космодрома олохтоммут.

🔹1955 — ССРС уонна Югославия дипломатическай сыһыаннарын салҕаабыттар (1948 сыллаахтан өйдөспөккө быһа сылдьыбыттара).

🔹1962 — Новочеркасскай куоракка сыананы үрдэтиини утары демонстрацияны ытыалаабыттар. Бу кэмҥэ ССРС-ка ас-үөл тиийбэт түгэнэ буола сылдьыбыта, Хрущев аан бастаан кыраныысса таһыттан бурдугу атыылаһарга күһэллибитэ. Мантан сылтаан сыана үрдээбитэ. Холобур эт сыаната ортотунан 31%. Ытыалааһын кэнниттэн 24 киһи уулуссаҕа өлбүтэ, ол иһигэр тааҥкалары, саллааттары көрө тиийбит оҕолор. Өссө сэттэ киһини суутунан ытан өлөрбүттэрэ. Бу быһылаан кистэммитэ, бэчээккэ 90-с сс. эрэ кэпсээбиттэрэ. Өссө элбэх, баҕар тыһыынчаннан киһи өлүөҕүн генерал Шапошников бирикээһи толорботоҕо абыраабыта: «Тааҥканнан атаакалыырга иннибэр өстөөҕү көрбөппүн» — диэбитэ уонна мотострелок саллааттартан ботуруоннарын хомуттаран ылбыта. Кэлин генералы бу түбэлтэ туһунан суруйааччыларга сурук суруйбутун иһин антисоветскай пропагандаҕа күтүрээн холуобунай дьыала тэрийэ сылдьыбыттара.

🔹1996 — Санкт-Петербург күбүрүнээтэринэн Владимир Яковлев талыллыбыт. Саха сиригэр Өлүөхүмэҕэ 1944 с. төрөөбүтэ. Сэрии кэмигэр 1942 с. ийэтэ Хильма Ляхитнен диэн ингерманланд омук дьахтара Ленинград Лимузи дэриэбинэтиттэн көскө ыытыллыбыта.

🔹2000 — Святослав Фёдоров, аан дойдуга аатырбыт офтальмолог, авиакатастрофаҕа өлбүт.

🔹2005 — МТС хампаанньа Саха Сиригэр үлэлиирин туһунан биллэрбит, атыылыыр офиһын аспыт.

Төрөөбүттэр:

🔸1935 — Ньурба Куочайыгар бэйиэт, литэрэтиирэни ырытааччы Николай Чуор төрөөбүт.

🔸1944 — Ньурба Чучукаан нэһилиэгэр Николай Иннокентьев — саха живописеһа, Саха Өрөспүүбүлүкэтин ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ.
1955 — Анна Ларионова, искусствоведение дуоктара.

Өлбүттэр:

🔹1927 — Кытай устуоруга, таҥхалыыр уҥуохха суруктары уонна былыргы айымньылары чинчийбит Ван Говэй (Уоҥ Гуоуэй). Олоҕун бүтэһик сылларыгар Монгуол Импиэрийэтин устуоруйатын үөрэппитэ.

🔹2010 — Докалова Надежда Петровна (1957 с. төрөөбүт), хотугу норуоттар ырыаларын айааччы уонна ырыаһыт.

https://sah.wikipedia.org/wiki/Докалова_Надежда_Петровна

https://sah.wikipedia.org/wiki/Бэс_ыйын_2

https://sah.wikipedia.org/wiki/Иннокентьев_Николай_Николаевич

https://sah.wikipedia.org/wiki/Ястремскай_Сергей_Васильевич

https://sah.wikipedia.org/wiki/Түүр_филологтара

This post was published on 02.06.2020 09:06 09:06