Балаҕан ыйын 9 күнэ. Айсен Николаев Ил Дарханынан талыллыыта - Бикипиэдьийэ

2018 сыл балаҕан ыйын 9 күнүгэр быыбардааччы 71,40 % куолаһын ылан, Айсен Николаев Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана буолбута. Бу даата Лев Толстой уонна Сиэн Өкөр ааттарын кытта ыкса сибээстээх. Улуу айымньылары айан хаалларбыт суруйааччылар төрөөбүт күннэрэ. 

Бэлиэ күннэр

•  АХШ — Калифорния киириитин күнэ. 1850 сыллаахха 31-с штаат быһыытынан киирбит
•  Хотугу Кэриэйэ — Тутулуга суох буолуу күнэ (1948)
•  Коста Рика — Оҕо күнэ (ааҥл. Children’s Day)
•  Словакия — Ахтыы күнэ ааҥл. Remembrance days in Slovakia
•  Таджикистан — Тутулуга суох буолуу күнэ (1991, ССРС-тан)
•  Япония — Хризантема күнэ эбэтэр Кику-но-Секку
•  Украина — Бронетанковай сэриилэр күннэрэ
•  Улуу Британия — Суһал көмө сулууспаларын күнэ

Түбэлтэлэр

• Б.Э.И. 479 — Платея кыргыһыытыгар гректэр хомуур сэриилэрэ Грецияны сэриилээн ыла кэлбит уонна кыстыы хаалбыт перс сэриитин кэйгэллээбиттэр.
• 1493 — Крбав хонуутугар кыргыһыыга Осмаан импиэрийэтин сэриилэрэ хорвааттары үлтү сыспыттар.
• 1493 — Христофор Колумб 17 хараабылынан 1200 киһилээх Кадистан араҕан иккис устуутун саҕалаабыт.
• 1759 — тохсунньуттан Саха сирин бойобуодатынан ананан сулууспалаабыт коллежскай асессор Андрей Павлуцкай тоҕус ый буолан баран уурайбыт. Кини кэнниттэн бойобуоданан коллежскай асессор Михаил Лебедев анаммыт.
• 1776 — Америка Холбоһуктаах Колониялара саҥа ааттаммыт — Америка Холбоһуктаах Штааттара.
• 1944 — ССРС уонна Польша лемка (русин, руснак) омуктары Илин Польшаттан Украинаҕа көһөрөр туһунан сөбүлэҥ түһэрсибиттэр.
• 1944 — Болгарияҕа өрө туруу буолбут, ол кэмигэр ыраахтааҕыны суулларбыттар.
• 1948 — Ким Ир Сен Кэриэйэ Норуотун Демократическэй Өрөспүүбүлүкэтэ (Хоту Кэриэйэ) тэриллиитин туһунан биллэрбит. Бу иннинэ аҕай атырдьах ыйын 15 күнүгэр Соҕуруу Кэриэйэ эмиэ бэйэтэ туспа өрөспүүбүлүкэ буолбута.
• 1969 — Канаадаҕа Тыл Аакта олоххо киирбит, ааҥыл уонна француз тыллара дойду үрдүнэн официальнай буолбуттар.
• 1970 — ВАЗ-2101 «Жигули» оҥоһуута саҕаламмыт. «Жигулилар» 2014 сылга диэри 44 сыл тухары оҥоһуллубуттара.
• 1999 — Москубаҕа балаҕан ыйын 9 күнэ буолар түүнүгэр Гурьянов уулуссатыгар элбэх квартиралаах дьиэни дэлби тэптэрии түмүгэр 106 киһи өлбүт.
• 2001 — Афганистааҥҥа Хотугу Альянс баһылыгын Ахмад Шах Масуду Аль-Каида дьоно арааб суруналыыстара буолан кубулунан тиийэн өлөрбүттэр.
• 2018 — быыбардааччы 71,40 % куолаһын ылан Айсен Николаев Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана буолбут.

Төрөөбүттэр

• 1828 — Лев Толстой — нуучча аатырбыт суруйааччыта, публицист уонна итэҕэл диэйэтэлэ.
• 1935 — Спартак Слепцов — СӨ үтүөлээх артыыһа, Ньурба судаарыстыбаннай көһө сылдьар тыйаатырын сүрүн режиссера.
• 1935 — Семен Курилов — биллиилээх дьүкээгир суруйааччыта, аан дойдуга аатырбыт «Ханидоо уонна Халерхаа» арамаан ааптара.
• 1960 — Семен Ермолаев — Сиэн Өкөр — драматуур, киносценарист, суруйааччы, суруналыыс.

Өлбүттэр

• 1569 — Питер Брейгель Аҕа — Голландия Ренессанс кэминээҕи уруһуйдьута уонна графига.
• 1952 — Илья Винокуров — Чаҕылҕан — оҕолорго анаан суруйбут саха бэйиэтэ, суруйааччыта, тылбаасчыта, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ. «Хайыһар» ырыа ааптара.
• 1960 — Петр Решетников — П.А. Ойуунускай аатынан Академическай Саха тыйаатырын артыыһа, киинэ артыыһа, РСФСР уонна Саха АССР норуот артыыһа.
• 1968 — Георгий Эргис — Саха фольклориһа, лингвист, этнограф, бөлүһүөк; филология билимин хандьыдаата, Саха АССР билимин үтүөлээх диэйэтэлэ.
• 1976 — Мао Цзэдун — Кытай хомунньуус салайааччыта. Кытай Норуот Өрөспүүбүлүкэтин 1949 сыллаахха олохтонуллуоҕуттан 1976 сыллаахха өлүөр дылы салайбыта.
• 2010 — Николай Харитонов — Чуор (02.06.1935 төр.) — бэйиэт, литэрэтиирэни ырытааччы.
• 2014 — Афанасий Мунхалов — РСФСР норуодунай худуоһунньуга, Ускуустуба уонна култуура Арктикатааҕы институтун профессора, Художестволар Арассыыйатааҕы академияларын чилиэн-кэрэспэдьиэнэ.