Атырдьах ыйыгар күһүн билгэтэ

Атырдьах ыйын өбүгэ саҕаттан хайдах билгэлииллэрин норуот синоптига Тускул маннык бэлэмнээн ыытта:

Атырдьах ыйын 2 күнэ – Ылдьыын. Бурдук буһар. Түүн хараҥаран барар, кус оҕото көтөр. Ардаатаҕына, күһүнэ өксүөн, курааннаатаҕына, күһүнэ кураан буолар. Куйаас аны түспэт, сөтүөлээһин уурайар.

Атырдьах ыйын 10 күнэ – Моонньоҕон буһар.

Атырдьах ыйын 14 күнэ – Бастакы Ыспааһап. Ыспааһаптар ардахтара түһэр. Хотуур ортото. Ыҥырыа мүөт таһаарара уурайар.

Атырдьах ыйын 19 күнэ – Иккис Ыспааһап. Хаһыҥ түһэр.

Атырдьах ыйын 21 — 23 күннэрэ – Аан Дьааһыҥҥа анаан туом толоруохха сөп.

Атырдьах ыйын 21 күнэ – Халлаан ыйын эргэтэ кэтэниитэ саҕаланар. Ити күн хайдах туруктаах да, тохсунньуга эмиэ оннук.

Атырдьах ыйын 23 күнэ – ардаатаҕына, күһүн уһуур.

Атырдьах ыйын 29 күнэ – Үһүс Ыспааһап. От үлэтэ үмүрүйэр. Ый бүтүүтэ оту-маһы орохсутар тыал түһэр. Эһиил үчүгэй дьыл кэлиэх буоллаҕына от кэнчээрилиир.

Атырдьах ыйыгар күһүнү өссө хайдах билгэлииллэрий?

• Ынах, сылгы түүлүүрүнэн күһүн төһө уһуурун таайаллар.
• Талах хайдах үүммүтүнэн кэлэр кыһын хаар халыҥын билгэлииллэр.
• Ый ардаҕа икки: сайыны иэҕэр самыыр (Ылдьыын), өксүөн түһүүтэ (Ыспааһап).
• Тыала биир: оту-маһы орохсутар тыал. Өскөтүн  ардыы туран халлаан оройуттан аһылыннаҕына, былыт халлаан тула өттүгэр түһэн халыннаҕына, ардах ааспат, сотору кэлэр.
• Тыала суох туран өрүс уута тыаһаатаҕына, сотору тыал түһэр.
• Ардах түһэр кэмигэр элиэ кистээтэҕинэ, ардах астар.
• Кустук кытархай, өҥө чаҕылхай буоллаҕына, ардах түһэр.
• Ынах тыла уу түөлбэтигэр уста сылдьар биитэр уу аннынааҕы үүнээйи умнаһыгар сыылларын көрдөххүнэ, куйаас түһэр. Онтон ынах тыла түөлбэ уутун үрдүгэр баар үүнээйи умнаһыгар ыттыбыт биитэр уу урсунугар таҥнары ыйанан турар буоллаҕына, ол сотору ардах кэлэрин бэлиэтэ.
• Чыычаах үөрүн саҥата иһийдэҕинэ, ол кэннэ хойуу от сэбирдэҕэр састаҕына , сотору кэминэн ардаҕы күүт.