Бэлиэ күннэр
- Аан дойдуга Кэлэҕэй дьон күнэ. Кэлэҕэйдиир дьон кыһалҕаларын, аатырбыт кэлэҕэйдьиттэр тустарынан кэпсииллэр, кинилэр долгуйар буолан кэлэҕэйдииллэрин туһунан сымыйа сураҕы суох гына сатыыллар. Аан дойду дьонуттан биир бырыһыан кэриҥэ киһи тартаран саҥарар, уолаттар кыргыттардааҕар аҕыс төгүл элбэхтик кэлэҕэй буолаллар, ол эрээри, кыргыттар кэлэҕэй буолууттан улаатан баран босхолоноллоро арыый ыарахан
- Фехнер күнэ. 1985 сыллаахтан бу күн Аан дойдутааҕы психофизика уопсастыбата кэмпириэнсийэ тэрийэр. Густав Фехнер (1801-1887) тургутар (эспэримиэнниир) психология уонна психофизика төрүттээччитэ, психологияны билим быһыытынан киэҥник билиниигэ олук уурбут учуонай
Австралия — Вомбат күнэ
Индонезия — Сантри күнэ. 1945 сыллаахха Голландияны утары тутулуга суох буолуу иһин охсуһуу джихад буолара биллэриллибит
Япония (Киото) — Дзидай Мацури. 1868 сыллаахха Япония киин куоратынан Токио буолбутугар, импэрээтэр, кини аймахтара, чаҕардара уонна тыһыынчанан чунуобунньуктар Киототтан көһүүлэрин сиэрэ-туома оҥоһуллубут. Бу күн сыл ахсын Киото куоракка дьон былыргылыы таҥнан баран ол көһүүнү үтүктэллэр
Түбэлтэлэр
- 1883 — Нью-Йоркка «Метрополитен-Опера» аһыллыбыт — аан дойдуга биир саамай биллиилээх опера тыйаатыра.
- 1938 — ССРС ыарахан бырамыысыланнаһын Наркомаата Үөһээ Дьааҥы улууһун Эһэ Хайатыгар хорҕолдьун байытар кэмбинээт — «Якутолово» — тэрийбит.
- 1946 — Германияҕа Сэбиэскэй Сойуус оккупациялыыр зонатыгар «Осоавиахим» диэн операция ыытыллыбыт. Хас эмэ тыһыынча техничэскэй специалист ССРС-ка үлэҕэ ыытыллыбыттар. Ити саҕана АХШ уонна Улуу Британия эмиэ ньиэмэс специалистарын бэйэлэригэр көһөрөн ылаллар этэ.
- 1962 — Кариб кириисиһин кэмигэр АХШ бэрэсидьиэнэ Джон Кеннеди Куубаны байҕалтан уонна салгынтан блокадалыырга дьаһайбыт. Төрүөтүнэн Куубаҕа сэбиэскэй ракеталар баалларын аэрофотосъемка көмөтүнэн булуулара буолбута. Бу күннэргэ буолбут кириисис, ССРС уонна АХШ утарыта туруулара, аан дойдуну ядернай сэриигэ тиэрдэ сыспыта. Тиһэҕэр, кириисис сымныырын туһугар Сэбиэскэй Сойуус ракеталарын Куубаттан таһаарбыта, оттон АХШ эмиэ бэйэтин ракеталарын Турцияттан уонна Италияттан таһаартаабыта.
- 1975 — «Венера-9» диэн советскай космическай станция Чолбон планетаҕа түһэн аан бастаан атын планетаны хаартыскаҕа түһэрэн Сиргэ ыыппыт.
- 1987 — Иосиф Бродскайга Нобель бириэмийэтэ анаммыт.
- 1990 — Кыргыстаан суверенитетын туһунан сокуон ылыныллыбыт.
- 2006 — Емельян Ярославскай аатынан Дьокуускайдааҕы кыраайы үөрэтэр түмэлгэ «Дьахтар — Арктика үлэһитэ» диэн экспозиция саҕаламмыт.
- 2008 — «Быыһыырга уонна чөл хаалларарга» («Спасти и сохранить») диэн экологтар акциялара бу күн Юграттан Саха сиригэр эстафетанан көһөрүллүбүт.
- 2009 — Дьокуускайга федеральнай университет тэриллиэхтээҕин туһунан дойду бэрэсидьиэнэ Дмитрий Медведев ыйааҕа тахсыбыт: Максим Кирович Аммосов аатынан СГУ Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет буолуохтаах.
- 2009 — Windows 7 тахсыбыт. Виндоуска саха тылын клавиатурата аан бастаан эрдэттэн туруоруллубут. Бу иннинэ атын сиртэн туспа хачайдаан ылан туруорунуохха сөп этэ.
Төрөөбүттэр
- 1811 — Ференц Лист — аатырбыт Венгрия композитора, пианиһа, дирижёра.
- 1844 — Сара Бернар — аатырбыт Франция артыыһа. Европа тыйаатырдарын сыаналарыгар 1870-с сыллардаахха билиниини ылбыта, кэлин Америка дойдуларыгар биллибитэ.
- 1870 — Иннокентий Сивцев — Мытыйыкы — худуоһунньук, иконописец, таҥара дьиэтин тутааччы, география уонна краеведение чинчийээччитэ.
- 1927 — Дмитрий Кириллин — тылбаасчыт, кириитик, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Казахстан өрөспүүбүлүкэтин «Алаш» литературнай бириэмийэтин лауреата.
- 1932 — Захар Степанов — композитор, педагог, Саха Өрөспүүбүлүкэтин композитордарын Түмсүүтүн бэрэстээтэлэ, Кэбээйи улууһун ытык олохтооҕо.
- 1949 — Арсен Венгер — Франция футболиһа уонна тренерэ.
- 1992 — Муньо Мутаи — Уганда сүүрүүгэ.
Өлбүттэр
- 1783 — Миллер Герард Фридрих (Арассыыйаҕа кинини Фёдор Миллер диэн ааттыыллар этэ) — академик, устуорук уонна археограф. Сибиир устуоруйатыгар бастакы билим чинчийиитин суруйбутунан уонна Арассыыйа төрүттэнииттигэр «норманн теориятын» туруорсубутунан биллэр.
- 2002 — Михаил Тарабукин — биллиилээх сылгыһыт, Уус-Алдан улууһун Тиит Арыы нэһилиэгин Ытык олохтооҕо, Аҕа дойду улуу сэриитин кытыылааҕа.
- 2015 — Четин Алтан — турок суруйааччыта, суруналыыс уонна бэлиитик. Аныгы турок тылынан суруйбут суруйааччылартан биир бастыҥнара.
