Алтынньы 15 күнэ. Тыа дьахталларын, үрүҥ торуоска, илиини суунуу аан дойдутааҕы күннэрэ - Бикипиэдьийэ

Бэлиэ күннэр:

• ХНТ — Дойдулар ардыларынааҕы Тыа дьахталларын күнэ.
• Аан дойдуга көрбөттөр кыһалҕаларын санатар соруктаах Үрүҥ торуоска күнэ.
• Аан дойдутааҕы Илиини суунуу күнэ.
• Европа — Эмиий чэгиэнин күнэ.
• Беларусь — Фармацевтика уонна микробиология бырамыысыланнаһын үлэһиттэрин күнэ.
•  Канаада,  АХШ,  Улуу Британия,  Италия — Хат сылдьан эбэтэр кыһыл оҕону сүтэриини кэриэстээһин күнэ.

Түбэлтэлэр:

• 1529 — Үтүөкэн Сулейман салалталаах осмааннар Венаны бастакы төгүрүктээһиннэрэ ситиһиитэ суох түмүктэммит.
• 1582 — Рим паапата Григорий XIII Григориан халандаарын олоххо киллэрбит. Италияҕа, Польшаҕа (ол саҕана Речь Посполитая), Португалияҕа уонна Испанияҕа алтынньы 4 күнүн кэнниттэн тута алтынньы 15 күнэ буолар. Атын дойдуларга саҥа халандаар хойутуу киирбитэ. Бу халандаар урукку Юлиан халандаарынааҕар Сир Күнү эргииригэр ордук сөп түбэһэр.
• 1806 — Арассыыйа—Персия сэриитин кэмигэр Баку ханлыга Арассыыйа импиэрийэтин састаабыгар киллэриллибит.
• 1931 — Чурапчыга «Саҥа олох» хаһыат бастакы нүөмэрэ тахсыбыт.
• 1953 — Саха АССР-га Аллаах Үүн, Токко, уонна Томмот оройуоннара суох гыныллыбыттар.
• 1964 — Аан дойдуга саамай уһун «Дружба» нефтепровод үлэтин саҕалаабыт. «Дружбанан» ниэп Волга—Урал эрэгийиэниттэн Илин Европа дойдуларыгар тиийэр.
• 1990 — ССРС бэрэсидьиэнэ Михаил Горбачёв Нобель эйэ бириэмийэтин ылбыт. Кини оҥорбут өҥөтө — дойдулар ардыларынааҕы тыҥааһыны чэпчэтии уонна былаас аһаҕас буолуутун (гласность) бэлиитикэтин ыытыы.
• 1997 — Улуу Британия суоппара Энди Грин икки реактивнай мотуордаах массыынатынан түргэн рекордун олохтообут. Массыына чааска 1229,8 километры барбыт.
• 2000 — Парижка Монмартр мырааныгар «Таптал Эркинин» арыйбыттар. Бу эркиҥҥэ «Мин эйигин таптыыбын» диэн сурук 311 тылынан суруллубут.
• 2003 — Кытай «Шэньчжоу 5» диэн бастакы пилоттаах космос аалын көтүппүт, космонавт (тайконавт) — Ян Ливэй. Инньэ гынан Кытай бэйэтэ дьону космоска таһаарар кыахтаах үһүс дойду буолбут.
• 2011 — Аан дойду үрдүнэн 82 дойду 950 куоратыгар улахан бырачыастар буолбуттар. Бырачыас сүрүн тиэмэтэ — экономическай тэҥэ суох буолуу, корпорациялар судаарыстыбаларга сабыдыаллара, бэлиитикэҕэ коррупция.

Төрөөбүттэр:

• Б.э.инн. 70 — Вергилиус — Рим классик бэйиэтэ. Ордук биллибит айымньылара: Буколика, Георгика уонна Энеида.
• 1542 — Улуу Акбар — Моҕол Импиэрийэтин үһүс баhылыга. Импиэрийэ төрүттээччитин Баабыр сиэнэ. Кини салалтатын саҕана Моҕол Импиэрийэтэ Хоту Ииндийэ улахан өттүгэр тэнийбитэ.
• 1844 — Фридрих Ницше — ньиэмэс бөлүһүөгэ, иррационализмы уонна волюнтаризмы тутуһааччы, бэйиэт.
• 1920 — Михаил Космачёв — Алдаҥҥа олорбут Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа (1945), гвардия старшай сержана.
• 1973 — Кирилл Стручков — эбэҥки тылыгар идэтийэр филология билимин хандьыдаата.