Алтынньы 13 диэн Грегориан халандаарыгар сыл 286-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 287-c күнэ). Сыл бүтүө 79 күн баар.
Араас быһылааннары, айылҕа иэдээнин сэрэтэр күнү ХНТ 1990 сыллаахтан бэлиэтиир. Сылын аайы иэдээн төрүөттэригэр болҕомототун ууран, сырдатар үлэни ыытар. Норуоттар ардыларынааҕы айылҕа үлүгэрин иһитиннэриитинэн (Международный банк данных стихийных бедствий) 2005 сыллаахха араас быһылаантан 92 тыһыынча киһи өлбүт.
1925 сыл алтынньы 13 күнүгэр Улуу Британия бастакы дьахтар премьер-миниистирэ (1979-1990), «тимир леди» Маргарет Тэтчер төрөөбүт күнэ.
Бу күн 1943 сыллаахха Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, сахалартан бастакы Сэбиэскэй Сойуус Геройа Федор Кузьмич Попов сэриигэ ылбыт бааһырыытыттан, госпитальга тыына быстыбыт.
Бэлиэ күннэр:
- ХНТ — Дойдулар ардыларынааҕы быһылаан сэрэҕин уҕарытыы күнэ
- Азербайдьан — Азербайджан тимир суолун үлэһиттэрин күнэ
- Таиланд — Полиция күнэ
Түбэлтэлэр:
- 1307 — Франция хоруола Кэрэ Филипп (Филипп IV) тамплиер орденыгар киирэр рыцардары хаайбыт.
- 1675 — Нидерланды физигэ Христиан Гюйгенс сиэп чаһыытын патеннаабыт. Маннык чаһыыны кинини кытта тэҥҥэ Англия учуонайа Роберт Гук айбыта.
- 1860 — Билиҥҥээҥҥэ диэри харайыллан хаалбыт саамай эргэ үөһэ халлаантан хаартыска (аэрофото) Бостон куоракка (АХШ) салгын шаарыттан оҥоһуллубут.
- 1881 — Аныгы сөргүтүллүбүт иврит тылынан бастакы кэпсэтии буолбут. «Аныгы иврит аҕата» Элиэзер Бен-Йехуда доҕотторун кытары кэпсэппит. Сотору кэминэн дьэбириэйдэр Палестинаҕа көһүүлэрэ саҕаламмыта, онно тиийбит дьон урукку тылларыттан аккаастанан саҥа сөргүтүллүбүт иврит тылыгар көспүттэрэ. Билигин иврит — Израиль судаарыстыбаннай тыла.
- 1884 — Дойдулар ардыларынааҕы меридианнарга конференция Лондоҥҥа баар Гринвич обсерваториятын меридиана нулевой буоларыгар быһаарбыт.
- 1904 — Зигмунд Фрейд «Түүлү анаардааһына» (The Interpretation of Dreams) бэчээккэ тахсыбыт.
- 1917 — Португалияҕа Фа́тима куоратыгар үс оҕо тылын истэн мустубут 70 000 киһи «Күн дьиктитин» көрбүттэр.
- 1923 — Турция киин куората Истанбултан Анкараҕа көһөрүллүбүт.
- 1929 — Ола оройуоннааҕы исполкома Илиҥҥи Эбээн (Нагаевтааҕы) культбааза тутар туһунан быһаарыныы ылыммыт. Мантан Магадаан куората тутуллан саҕалаабыт.
- 1945 — Өрөбөлүүссүйэ иннинээҕи Бүлүү уокуругун дөкүмүөннэрин суох гыныыны утаран саха биллиилээх учуонайа Георгий Башарин Саха АССР НКВД-тын архыыбын сулууспатыгар сурук суруйбут.
- 2009 — «Саха сирин виртуозтара» (Виртуозы Якутии) ансамбль Нижнэй Новгород Кремлин концертыыр саалатыгар концерт биэрбит.
Төрөөбүттэр:
- 1885 — Вигго Брун — Норвегия математига.
- 1925 — Маргарет Тэтчер — Улуу Британияҕа бастакынан премьер-миниистир буолбут дьахтар, 1979-1990 сылларга үлэлээбит. Хос аата — «Тимир леди».
Өлбүттэр:
- 1943 — Фёдор Попов — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, сахалартан бастакы Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа (1944).
This post was published on 13.10.2020 09:01 09:01