29 Кулун тутар 29.03
  • -15°
  • $ 92,37
  • 99,53

Ыам ыйын 9 күнэ - Кыайыы күнэ. Бикипиэдьийэ бэлиэтээһиннэрин аах

09:22, 09 мая 2020
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Ыам ыйын 9 күнэ — Улуу Кыайыы күнэ. Сэбиэскэй Сойуус састаабыгар киирэ сылдьыбыт 10 өрөспүүбүлүкэҕэ, ону таһынан Израильга, Сербияҕа уонна Черногорияҕа бэлиэтэнэр. Украинаҕа Нацизмы кыайыы күнэ диэн ааттаах. ХНТ Иккис аан дойду сэриитин сиэртибэлэрин бэлиэтиир иккис күнэ (8-ка уонна 9-ка бэлиэтэнэр), диэн Бикипиэдьийэ дьаһабыла Николай Павлов — Халан суруйар. Быйылгы үбүлүөйдээх Кыайыы күнэ ураты эрэһиимҥэ — онлайн ыытыллар.


🔹1634 — Хаһаах атамаана Галкин Бөтүҥ улууhугар ыар ыалдыт буолан тиийбит. Ыам ыйын 9 күнүгэр «якольских князцей Бурдуя и Семена Улта» курээри сылдьалларын тохтоппут диэн суруллар. Бу иннинэ, күһүн Өлүөнэ остуруогар былааһы бирикээсчит Ходыревтан күүһүнэн былдьаабыт, оттон кини дьоно олохтоох сахалары аһара халаан-талаан өрө туруорбуттар эбит. Ол курдук намнар кини 50-ча киһилээх этэрээтин куотарга күһэйбиттэр, сырсан кэлэн остуруогу төгүрүктүү сылдьыбыттар. Төгүрүктээһиҥҥэ бороҕоннор уонна хаҥаластар кыттыбыттар.

🔹1920 — Сиинэ оскуолата таҥара дьиэтиттэн араарыллыбыта, таҥара үөрэҕин үөрэтии бобуллубута.

🔹1925 — Амма Сулҕаччытыгар Михаил Артемьев салалталаах сахалартан уонна тоҥустартар турар бастаанньыстар бөдөҥ этэрээттэрэ кыһыллары кытта эйэлэһэр. Бастаанньыстар эйэлээх олоххо көспүтттэрэ, Артемьев бу кэнниттэн 1927 сылга диэри сэбиэскэй былааска үлэлээбитэ. Охуоскай волревкомун салайбыта, ЯЦИК-ка аҕыйах ахсааннаах омуктар кэмитиэттэрин чилиэнэ этэ.

🔹1942 — Саха АССР обкуома бюроҕа «Работник печати» диэн танковай колоннаҕа харчы хомуйар туһунан уураах таһаарбыт.

🔹 1945 — Танковай рота хамандыыра Дмитрий Оллонов сэриилэспит танковай полката Прага куоракка бастакыннан тоҕу көтөн киирбит. Түүлээх нэһилиэгэр төрөөбүт уол 1932 сылтан Кыһыл аармыйаҕа сулууспалаабыта, , өссө 1939 сыллаахха Халхин Голга хорсуннук сэриилэһэн Кыһыл Знамя уордьанын ылбыта.

🔹1973 — Дьокуускайга Кыайыы болуоссатыгар Т-34 таанканы өйдөбүнньүк быһыытынан үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйыы буолбут.

🔹1985 — Саха Сиригэр Улуу Кыайыы 40 сылын бэлиэтээһин буолбут. V-с өрөспүүбүлүкэтээҕи байыаннай слёт буолбут, Аҕа дойду сэриитигэр аналлаах саха худуоһунньуктарын быыстапката аһыллыбыт.

🔹1990 — Бүлүү Дьөккөнүтүттэн төрүттээх учуутал Николай Кондаковка Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойун аата иҥэриллибитэ. Бу наҕараада кинини өлбүтүн кэннэ булбута. Дьиҥэр, сэрии кэмигэр артиллерия эдэр лейтенаана взводу хамаандалаан Одер өрүһү туораабытын, плацдарм ылбытын, өстөөх алта пулеметун суох гыммытын иһин өссө ол саҕана дьоруойга түһэриллибитэ.

Төрөөбүттэр:

🔸1907 — Аммаҕа, Эмис нэһилиэгэр Саппыйа алааска Күннүк Уурастыырап — саха норуодунай бэйиэтэ.

🔸1961 — Кэбээйи нэһилиэгэр Екатерина Назарова — саха итэҕэлин, сиэрин-туомун үөрэтэр чинчийээччи, устуоруйа билимин дуоктара.

🔸1964 — Сунтаар Түбэйигэр Сайа төрөөбүт, бэйиэт.

Өлбүттэр:

🔹1982 — Гаврил Чиряев, баартыйа уонна ил диэйэтэлэ. 1965—1982 сыллардаахха ССКП Саха обкомун бастакы сэкирэтээрэ. Бүлүү Кыадаҥдатыттан төрүттээх, дьоппуон Квантун аармыйатын урусхаллааһыҥҥа кыттыбыт эппиһиэр, аармыйаҕа 7 сыл сулууспалаабыт. Саха сирин 17 сыл устата салайбыт кэмин устуоруктар саамай нуһараҥ кэминэн ааттыыллар. Бу кэми кытта балысхан сайдыыны ситимнииллэр, Бүлүүгэ ГЭС тутуллубута, хостуур промышленность күүскэ сайдыбыта. Кини баар буолан 1979 сыллааҕы саха устудьуоннарын хамсааһыннара сиэллэммэккэ-кутуруктаммакка ааспыта, үөрэх миниистирин Шарины өйөөбүтүн түмүгэр үөһэттэн дьаһал туолбакка, саха тыла оскуолаҕа хаалбыта. 58 сааһыгар сылдьан Москубаҕа ыалдьан өлбүтэ.

Сиһилии:

https://sah.wikipedia.org/wiki/Ыам_ыйын_9

https://sah.wikipedia.org/wiki/Кондаков_Николай_Алексеевич

https://sah.wikipedia.org/wiki/Чиряев_Гавриил_Иосифович

https://sah.wikipedia.org/wiki/Артемьев_Михаил_Константинович

https://sah.wikipedia.org/wiki/Галкин_Иван_Алексеевич

https://sah.wikipedia.org/wiki/Күннүк_Уурастыырап

https://sah.wikipedia.org/wiki/Сайа

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА