Тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласов Горнай улууһун делегациятын кытта көрүстэ. Санатан эттэххэ, быйыл Горнай улууһа тэриллибитэ 90 сылын бэлиэтиир. Аны сайын XXI национальнай спорт көрүҥүн спартакиадата «Манчаары оонньуулара» Горнайга ыытыллыахтаах.
Миниистир Александр Атласов Горнай улууһун кытта үлэ хаамыытын сырдатта. 2020 сыллаахха улуус дьаһалтатын кытта Сөпсөһүү түһэрсиллэн, 220 мөлүйүөн субвенция быһыытынан барбыт. Бу сүрүн хайысхалара — ынах-сылгы сүөһү кыстыга, “Тыа сирин биир кэлимник сайыннарыы” программа чэрчитинэн тутуулар уонна үүккэ субсидия. Маны таһынан, 130-ча мөлүйүөнү государственнай өйөбүл нөҥүө ылбыттар (граннарга, конкурстарга кыттан).
Быйыл министиэристибэ Горнай улууһун кытта Сөпсөһүү түһэрсэн турар. Сөпсөһүү сүнньүнэн 176 мөлүйүөн солк көрүллүөхтээх.
«Горнай улууһун биэс бырайыага “Тыа сирин биир кэлимник сайыннарыы” федеральнай программаҕа кыттан, сүүмэрдээһини ааһан, Россия Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин хамааһыйатын көрүүтүгэр барбыта. Хамыыһыйа туох быһаарыыны ыларын билбэппит, ол эрэн бырайыактар аастахтарына, Горнай улууһа социальнай-экономическай өттүнэн сайдыытыгар улахан көмө буолуоҕа», — диэн бэлиэтээтэ миниистир Александр Атласов.
Горнай улууһун делегациятын сүрүн боппуруостара:
— Инникитин эт хайысхатыгар көмө хайдах буолуой?
— Быйыл окко мобильнай биригээдэлэр үлэлиэхтэрэ дуо?
— Племенной соноҕоһу атыылаһыы.
— Көһө сылдьар убойнай пууннары тутуу.
Маны таһынан, “Тыа сирин биир кэлимник сайыннарыы” федеральнай программа иһинэн дьиэни-уоту туттууга тыа хаһаайыстыбатын исписэлиистэрэ тоҕо кыайан киирсибэттэрин ыйыттылар. Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ маныаха сиһилии хоруйдары биэрдэ.
Эт соҕотуопкатыгар 2017-2018 сылларга субсидия көрүллэр этэ. 2022 сылтан эккэ, оҕуруот аһыгар уонна бурдукка көмө көрүллэр буолуоҕа. Ол курдук эт киилэтигэр 70 солк көрүллүөҕэ. Бу үп-харчы үүт харчытын курдук субвенция быһыытынан улууска ыытыллар.
Быйыл сайын кураан буолара сабаҕаланар, онон министиэристибэ мобильнай биригээдэлэри тэрийиигэ үп-харчы көрөн турар. Сайын улуустартан сайаапка киирдэҕинэ, көрүллүбүт үбү-харчыны улуустарынан тыырыахтара.
Ааспыт сылга федеральнай программа сүнньүнэн племенной үлэҕэ хааны тупсарыыга диэн 625 ынах сүөһү, 600 килиэккэлээх кыыл, 9 атыыр соноҕос атын регионнартан аҕалыллыбыта. Быйыл бу программаҕа уларыйыы киирдэ. Ол курдук урукку өттүгэр булгуччу атын регионтан атыылаһар ирдэнэр эбит буоллаҕына, быйылгыттан республика иһиттэн атыылаһар көҥүллэннэ.
Кэлэр нэдиэлэҕэ, номнуо, сүүмэрдээһин саҕаланар. Быйыл сүүмэрдээһин биирдэ эрэ ыытыллар. Урукку сыллар курдук хос-хос ыыытыллыбат. Саҥа ирдэбилинэн, хаалбыт үп-харчы племенной хаһаайыстыбаларга үллэриллэр. Онон кыттыан баҕалаахтар бу күннэргэ сүүрүөхтэрин-көтүөхтэрин наада. Сүрүн ирдэнэр докумуон – племенной репродуктордартан соноҕос атыыласпыттарын туоһулуур атыы-эргиэн дуогабара. Маны плем Сэбиэккэ туттараллар. Бэлиэтээн эттэххэ, өскөтө сүүмэрдээһини аастахха, атыы-эргиэн дуогабарыгар олоҕуран атыыласпыт суума 98% төттөрү төннөр. Онтон айанын ороскуота төлөммөт.
Көһө сылдьар убойнай пууннары тутууга «Материальнай-техническэй базаны бөҕөргөтүү» федеральнай грант нөҥүө кыттыахха сөп. Манна сүрүн ирдэбил Бэтэринээрийэ Департаменын көҥүлэ. Ол эбэтэр бары санитарнай ирдэбили ааһыахтаах. Ленскэйгэ көһө сылдьар убойнай пуун кэлбитэ эрээри, Бэтэринээрдэр өттүттэн көҥүл ылбакка үлэлээбэккэ турар. Онон бастатан туран, Бэтэринээрийэ Департаменыттан көҥүл ылары ситиһиэххэ наада.
Хомойуох иһин, тыа хаһаайыстыбатын исписэлиистэрээ бюджеттан хамнастаналлар, ол иһин тыа сиригэр олорор дьоҥҥо көрүллэр дьиэни-уоту туттууга федеральнай программаҕа кыайан хапсыбаттар. Тыа сирин ипотеката киириэҕиттэн маныаха көрүллэр федеральнай үп-харчы кыччаан иһэр. Быйыл 20 квота эрэ көрүлүннэ.
Министиэристибэ государственнай сулуупатын, кадрын уонна мобилизационнай бэлэмин отделын салайааччыта Елена Михайлова тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэригэр көрүллэр санитарнай-курортнай эмтэнии туһунан иһитиннэрдэ. Быйыл «Бэс Чагдаҕа» ковид кэннэ доруобуйаны чөлүгэр түһэриигэ, эмтэниигэ 40 миэстэ көрүллүбүт. Маны таһынан, республика иһигэр сүһүөх, сүрэх о.д.а ыарыылары эмтэниигэ эмиэ миэстэ көрүллэр.
Кыттыыны ыллылар улуус баһылыгын солбуйааччылара, тоҕус нэһилиэк баһылыга, тыа хаһаайыстыбатын управлениетын үлэһиттэрэ, нэһилиэк исписэлиистэрэ уонна бааһынай хаһаайыстыба салайааччылара.
