Татарстан тыйаатыра Саха сиригэр гостуруоллуу иһэр

Атырдьах ыйын 22-23 күннэригэр Дьокуускайга, Саха тыйаатырын сценатыгар Г.Камал аатынан Татарстан судаарыстыбаннай академическай тыйаатыра бастыҥ испэктээктэрин көрдөрүө.

РФ Култууратын министиэристибэтин “Улахан гостуруоллар” федеральнай бырагырааматын чэрчитинэн ыытыллар. Биллэрин курдук, бу бырагырааманан былырыын биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр Александринскай тыйаатыр (Санкт-Петербург) кэлэн, үс испэктээги көрдөрбүтэ.

Камал тыйаатыра Саха сирин көрөөччүтүгэр Т.Миннуллин “Зятья Гэргэри” (режиссер М.Салимжанов) диэн аатырбыт испэктээгин итиэннэ С.Гаффарова “Пришлый” (режиссер Ф.Бикчантаев) ааспыт сезон премьератын илдьэ иһэр.

«Килмешәк/Пришлый»

Бу, сахалыы эттэххэ, “Кэлии киһи” диэн премьернэй испэктээгин Камал тыйаатыра гостуруолун бастакы күнүгэр, 22 чыыһылаҕа көрдөрүөҕэ.

Олохпут укулаата уларыйан, «тимир ­­­­­
быыс» симэлийбитин, ССРС үрэллибитин кэннэ урукку автономнай өрөспүүбүлүкэ­лэр норуот­тара бэйэлэрин устуоруйаларын «үрүҥ страницаларыгар» болҕомтолоро күүһүрбүтэ. Арассыыйа норуоттарыгар ахсаан өттүнэн иккис сылдьар татаар омукка, фашистскай Германия диэки буолартан аккаастанан, Гитлер баһылыктаах Германия концлааҕырдарын туох баар ыар сылларын ааһан, аны Үһүс рейх кыайтарбытын кэннэ сталинскай ГУЛАГ хаайыылаахтарынан буолбут бойобуой саллааттар уонна эписиэрдэр дьылҕалара кутурҕаннаах тиэмэ буолбута. 50-с сыллардаахха дойдуларыгар эргиллэн кэлэр дьолломмуттар бэрт соторутааҕыта эрэ Иккис аан дойду сэриитин кыттыылааҕын статуһун ылбыттара. Ол гынан баран, кинилэр ортолоругар, хаттаан тутуохтара диэн сэрэхэдийэн дойдуларыгар эргиллибэтэхтэр эмиэ бааллара. Кинилэр аан дойду устун ыһыллыбыттара. Холобур, испэктээк дьоруойа Накип, Дьылҕа Хаан оҥоруутунан, сэрии кэнниттэн Канадаҕа тиийэн, олоҕун саҥаттан саҕалыыр. Бу дойду биир уһук сытар чуумпу куоратыгар кини бэйэтин олоҕун, туспа, кыракый татаар дэриэбинэтин курдук тэринэн олорбут. Хортуоппуй олордор эбит, оттон Хэллоуин оннугар татаар омук Сабантуу­йун тэрийэр. Оннооҕор кэргэнин Джоаннаны, татаардыы тартарыылаахтык, “Жаным” (Душа моя), диэн ыҥырар. Дьэ ол олордоҕуна, ыала Самуэль, Шотландияттан төрүттээх, эмиэ кини курдук “кэлии киһи”, урукку Сэбиэскэй Сойуус дьоно ССРС-ка төннөн кэлэллэрэ көҥүллэммит, аны кинилэргэ билигин туох да куттал суох, диэн сураҕы аҕалар.

Айымньыбыт дьоруойа төрөөбүт дойдутугар төннүө, маҥнайгы тапталын көрсүө, ийэтин уҥуоҕар сылдьыа дуо?..

«Гөргөри кияүләре»
“Зятья Гэргэри”

“Киргиэлэй күтүөттэрэ” диэҥҥэ маарынныыр ааттаах бу испэктээкилин Камал тыйаатыра гостуруол иккис күнүгэр – атырдьах ыйын 23-һүгэр көрдөрөр былааннаах. Бу, көрөөччүгэ элбэҕи эрэннэрэр мусукаалынай кэмиэдьийэ.

Гэргэри диэн киһи, улахан кыргыттара оҕолорун аҕата суох, бэйэлэрэ эрэ иитэл­лэриттэн сонньуйан-кэлэйэн, аны кыра кыыһын норуот абыычайдарынан эргэ биэр­эр муударай быһаарыныыны ылынар.

Кэрэ кыыһы Уринаны кэргэн ылыан баҕалаахтар, биллэн турар, бааллар. Бу – үлэһит уол Бааска — Бегемот, бэйэтин эрэ таптыыр ловелас Жаграп — Сова уонна сэ­мэй Микуш – кыыс дьиэтигэр суорумньуһуту ыытыахтаахтар уонна, саамай дьоһуннаах күтүөт кини буоларын итэҕэтэн, күүс-уох уонна ырыа-тойук өттүнэн тургутууну тулуйуохтаахтар.

Бу, сүрэхтэниини барбыт татаардар олохторуттан этнографическэй кэмиэдьийэ элбэх муусукалаах, ырыалаах-үҥкүүлээх. Дэлэҕэ даҕаны, Камал тыйаатырын көрөөччүлэрин биир саамай таптыыр испэк­тээктэринэн буолуо дуо?!

Камал ыйаатыра бастыҥ испэктээктэрин аҕалар

Михаил ЕГОРОВ, П.А.Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатырын дириэктэрин солбуйааччы:

— Татарстан Галиаскар Камал аатынан судаарыстыбаннай тыйаатыра биһиэхэ бу аан бастаан кэлэн эрэр. Саха сирин көрүөхтэрин, бэйэлэрин көрдөрүөхтэрин баҕарбыттара ыраатта. Биһиги кинилэри кытта алтыспыппыт эмиэ балачча буолла. Чуолаан, бу Камал тыйаатыра Казань куоракка “Навруз” түүр тыллаах тыйаатырдар бэстибээллэрин көҕүлээн тэрийбитэ 10-ча сыл буолла. Биһиги мэлдьи кыттабыт, биир идэлээхтэрбит олус үчүгэйдик көрсөллөр, онон, махталлаахпыт. 2016 сыллаахха Саха тыйаатыра Кыргызстанынан, Казахстанынан, Татарстанынан, Башкортостанынан, Москванан Евразийскай турнебыт кэмигэр өссө ыкса сибээс олохтоммута. Манна даҕатан эттэхпинэ, Камал тыйаатыра уонна Былатыан Ойуунускай аатынан Саха тыйаатыра тэҥ саастаахпыт – быйыл алтынньыга 113-с театральнай сезоммутун саҕалыахпыт. Билигин ыалдьыттарбытын дьоһуннаахтык көрсөргө бэлэмнэнэбит. Үс Хатыҥҥа духуобунай баайбытын — Ыһыахпыт Ыраастаныы, Уоту аһатыы курдук сиэрин-туомун көрдөрүөхпүт, Өлүөнэ Эбэбитигэр киллэрэ сылдьыахпыт, “Ирбэт тоҥ саарыстыбатыгар”, мусуойдарбытыгар, быыстапкаларбытыгар сырытыннарыахпыт…

Камал тыйаатыра бастыҥ испэктээктэрин аҕалыаҕа. Бу коммерческайа суох, социальнай бырайыак буолар, онон билиэт сыаната сөбүгэр – 500-2000 солкуобай. Татарскай община биһигинниин үлэлэһэ, көмөлөһө сылдьар. Билиэти дьон ылан эрэр. Испэктээктэр татаар тылынан, синхроннай тылбаастаах бараллар. Үгэс быһыытынан, тыйаатырбытыгар бу ый уоппуска кэмэ буолааччы. Онон, көрөөччүбүтүн быйыл атырдьах ыйыгар аан бастаан, маннык баай устуоруйалаах национальнай тыйаатыр гостуруолугар ыҥырабыт!

Көрсүһүүбүтүн долгуйа күүтэбит!

Ильшат ЛАТЫПОВ, Г.Камал аатынан Татарстан судаарыс­тыбаннай академическай тыйаатырын дириэктэрин солбуйааччы:

—Уопсайа, 40 киһи Саха сиригэр гостуруолга тиийэргэ бэлэмнэнэ сылдьабыт. Биһиги ортобутугар Арассыыйа үтүөлээх, Татарстан норуодунай артыыһа Наиль Дунаев, Татарстан норуодунай артыыстара Радик Бариев, Люция Хамитова, о.д.а. талааннаах артыыстар бааллар. Икки испэктээги илдьэбит. “Зятья Гэргэри” («Гөргөри кияүләре») – бу, 23 сыл тухары хас ый аайы дьон олус сөбүлээн көрөр испэктээгэ. Оттон «Килмешәк/Пришлый» — олох саҥа, этэргэ дылы, бэстибээлинэй, сонун айымньы. 7 актер оонньуур – 4 эдэр, 3 орто көлүөнэ бэрэстэбиитэлэ. Онон, испэктээктэрбит иккиэн да интэриэһинэй буолуохтара диэн эрэнэбит.

Саха сирин көрөөччүтүн иннигэр улахан эппиэтинэһи сүгэбит. Бастакы гостуруолбутун олус кэтэһэбит, долгуйабыт.

Татьяна Маркова, edersaas.ru