Суруйааччылар таптыыр дьарыктара

Суруйааччылар айар үлэлэрин сэргэ олус умсугуйумтуо буолаллар. Үксүгэр айымньыларын дьоруойдарын, сюжеттарын арыйаары, саҥаттан саҥа идэни, дьарыгы боруобалыыллар уонна баһылыыллар.

Кырдьыга да, суруйааччы бэйэтэ өйүнэн-санаатынан уонна тутан-хабан билбэтэҕин ааҕааччыга тиийимтиэ гына суруйара чэпчэкитэ суох. Холобур, Антон Чеховтыйаатыры сөбүлүүрэ, мааркалары мунньара, кэлбит суруктар мааркаларынан кэллиэксийэтин хаҥатынара. Лев Толстой дьикти дьарыктааҕа – саппыкы тигэрин, бэлисипиэт тэбэрин сөбүлүүрэ. Ити курдук, улуу суруйааччылар бары өттүнэн сайдыылаах этилэр, сөбүлүүр дьарыктара (хоббилара) суруйар үлэлэригэр көҕүлүүрэ.

Саха сирин суруйааччыларын истэригэр эмиэ дьикти дьарыктаах дьон элбэҕин истэбит, билэбит. Норуодунайдар Иван Мигалкин кэллиэксийэһит, Сэмэн Туматсуруйааччылар библиографияларын уонна история сэдэх докумуоннарын мунньар, оттон Владимир Федоров аан дойдуну кэрийэр айанньыт уо.д.а.

Бүгүҥҥү дьоруойдарбыт-суруйааччыларбыт туох дьикти дьарыктаах эбиттэрий?

Аныгы каминнары оҥорор

Василий Иннокентьевич ГОГОЛЕВ-УЙУЛҔАН, СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ (прозаик), СӨ үөрэҕириитин туйгуна, СӨ култууратын туйгуна.

В.Гоголев: «Киһи сатаабата суох»

«Атын дьоҕурдарым уус уран айымньыга ойуулуурбар, дьүһүннүүрбэр, уобарастыырбар көмөлөһөллөр. Холобур оҥорбут оһоххун, көмүлүөккүн, камиҥҥын маҥнай эн оттоҕун, Быыра Бытыр Хатан Тэмиэрийэттэн көрдөһөбүн. Тугу эмэ оҥорорго тарбах эрэ үлэлээбэт, эмиэ суруйааччыга курдук, мындыр буолуу, сатабыллаах, дьаныардаах буолуу эрэйиллэр» – диир араас дьоҕурдаах Уйулҕан.

Дьокуускай к. Л.А.Колосова аатынан 33 №-дээх оскуолаҕа уруһуй уонна технология учууталынан үлэлиир. 2016 сылтан ХИФУ Хотугу норуоттар тылларын уонна култуураларын институтун филологияҕа факультетын магистрана.

– «Түүҥҥү кыыс», «Көһөрүллүү», “Хоһуун таас”, “Герой Ийэ—Далбар Хотун” кинигэлэр ааптардара. Сахалыы умнуллубут тыллары, өбүгэлэрбит эҕэрдэлэһиилэрин сөргүтэргэ ылыста.

— «Суор тиһэх кыланыыта» диэн детектив киинэ сценарийын суруйбута уонна режиссердаабыта.

– «Быыра оҕум», «Ийэкээм» хоһоонноругар (Роман Степанов матыыбыгар) килиип устубута (ютубка 50 тыһыынчаттан тахса киһи көрдө). “Ийэкээм” ырыатынан 2014 с. “Үрдэл” өрөспүүбүлүкэтээҕи музыкальнай бириэмийэ кыайыылааҕа, онтон “Саҥа” ырыа өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкуруска “Бастыҥ дебют” уонна “Көрөөччүлэр биһирэбиллэрэ” номинациялары ылбыта, “Норуот тапталлаах ырыата” номинацияҕа өрөспүүбүлүкэ баһылыгын Гранын ылбыта.

Уйулҕан камина эдэр ыал дьиэтин сылытар

– мас скульптуралары, тимир олбуордары оҥорор. Үөһээ Бүлүүгэ, Дьокуускайга көмүлүөк оһохтору уонна каминнары тутан, дьон-сэргэ махталын ылар. Саха ох саатын сөргүтүүгэ үлэлэһэр, үөрэнээччилэри уһуйар. 2017 с. Бүлүүгэ Олоҥхо ыһыаҕар ырааҕы ытыыга бэйэтэ оҥорбут ох саатынан 3 миэстэ буолбута

Иистэнэр, кэллиэксийэлиир

Александра Степановна КОНСТАНТИНОВА—ДАРХААНА, СӨ Суруналыыстарын уонна Суруйааччыларын сойуустарын чилиэнэ (бэйиэт, прозаик), СӨ үтүөлээх юриһа, бочуоттаах меценат.

– Кини хоһоонноругар Алексей Калининскай-Луҥха Өлөксөй, Валерий Платонов, Фатина Иванова уо.д.а. ырыа суруйан, көччөх гынан көтүппүттэрэ.

– поэзияҕа уонна прозаҕа уон бэчээттэммит кинигэлээх.

– этэрбэс, бэргэһэ, сон уо.д.а. тигэр буолан, оҕолорун кыра эрдэхтэриттэн бэйэтэ иистэнэн таҥыннарбыта. Сахалыы чаппараахтара, олбохторо, чороонноро, сылабаардара даачатын балаҕанын ис бараанын тупсараллар. Ол быыһыгар быысыбайдаабыт хартыыналара дьиэ эркинин күндү миэстэтин ылаллар. Күрүчүөгүнэн уонна исписсиинэн баайан, дууһалыын сынньанар.

– Саха сирин кэрэ миэстэлэригэр, омук сиригэр сылдьан кыраҕы хараҕынан түһэрбит хаартыскалара бэйэтэ туспа мусуой эркинин толорор кыахтаахтар. Айылҕаны түһэрбит хаартыскаларынан анал альбом-кинигэ таһаарбыта.

Чороон эгэлгэтэ

– дьоҕус кээмэйдээх, сиэпкэ уктарга сөптөөх кинигэлэри мунньар. Анал тиэмэлээх урукку аккырыыккалары хомуйбута тыһыынчаҕа тиийдэ. Араас кээмэйдээх чороонноро уонна былыргы сылабаардара хараҕы манньыталлар.

Ыллыыр, уруһуйдуур

Раиса Дмитриевна ЧИРИКОВА, СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ (поэтесса), СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Үөһээ Дьааҥыга култуура управлениетыгар үлэлиир.

– Тохсус кылааска үөрэнэ сырыттаҕына, төрөппүттэрэ уонча регистрдээх улахан байаан ылан биэрбиттэрэ. Онтон ыла араас матыыптары айарга холонон барбыта. “Сээдьэ”судаарыстыбаннай ансаамбылга сылдьыбыта. Москваҕа, Бурятияҕа, Чукоткаҕа, Аляскаҕа, Польшаҕа, Берлиҥҥэ тиийэ  саха ырыатын, тойугун, оһуохайын, хомуһун иһитиннэрбитэ. Улуус үс гимнин ааптара. «Эн бааргын» кассетатыгар бэйэтин суруйуутугар, матыыбыгар уонна толоруутугар ырыалара киирбиттэрэ.

– Мексика «Баайдар эмиэ ытыыллар» диэн киинэтигэр баай дьахтар ыстакааннарга уруһуйдаан, күнүн онон бүтэрэрин көрөн олус ымсыыран уонна «Тугу да гыммакка, итинник айар үлэнэн дьарыктана олорбут киһи-ии”, – диэн ыра санааҕа куустаран турардаах.

Хас биирдии мэтириэт таабырыннаах

– кини билигин бэйэтин иэйиитин, ис туругун, туохтан долгуйбутун, уопсастыба олоҕун мөкү уонна үтүө өрүттэрин уруһуйдуур. Суруйааччылар айымньыларынан айыллыбыт сыаҥкаларга иллюстрация оҥорор. Урукку уруһуйдара билиҥҥи олоххо сөрү-сөп буолан иһэллэрин сөҕөр, наада буоллаҕына ааттарын эрэ уларытан биэриэн сөп. «Дьахталлар мэтириэттэрэ», «Сиргин ылбыттара» уо.д.а. аныгы олоҕу көрдөрөр уруһуйдара ханнык баҕарар кинигэҕэ, сурунаалга иллюстрация буолар кыахтаахтар. Хоһооннорун кинигэтин бэйэтэ уруһуйдарынан киэргэтэн, кинигэни баай ис хоһооннуур дьоҕурдаах.

– мааскалары оҥорор, акрил кыраасканан уруһуйдуур. Аллараа, Орто Халымаҕа, Дьааҥыга хартыыналарын быыстапкатын тэрийбитэ. Билигин атын худуоһунньуктар үлэлэрин мунньар.

– оҕо эрдэҕиттэн оонньууругар киһини уруһуйдуура, сүүһүнэн оонньуур киһилээх буолара. Өссө түннүк, аан сабыытын туура тардан ылан, кыралаан иистэнэрэ. Билигин быысыпкалыыр.

Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

This post was published on 16.08.2018 17:27 17:27