Сыл саҥатыгар ыытыллар Иван Ярыгин аатынан турнир Россия бөҕөстөрүгэр – сүүмэрдэммит хамаанда састаабыгар киириигэ уонна Аан дойду кубогар, Европа чөмпүйэнээтигэр кыттарга сүрүн быһаарар түһүлгэ. Бу күрэхтэһии, ханнык баҕарар өрөспүүбүлүкэ хамаандатыгар сүрдээх эппиэтинэстээх. Ол иһин ирдэбилэ даҕаны улахан. Кырдьыгынан эттэххэ, Красноярскайга барыах иннинэ биһиги 57, 61, 65 кг ыйааһыннарга мэтээл кэлиэн сөп дии санаабыппыт диэн edersaas.ru таҕыста.
57 кг: бастыҥ буоларбытын былдьаттыбыт
Бастакы ыйааһыҥҥа үгэс быһыытынан күүстээх этибит. Бу сырыыга Арыйан Тютрин, Ньургун Александров, Владимир Флегонтов, Эдуард Григорьев табылыннахтарына, биир бааттаахтара мэтээли аҕалар кыахтааҕа. Хомойуох иһин ол кыаллыбата.
Тютрин син туста сатаата. Ханныгын да иһин, маннык, икки киилэ ордуктаах күрэхтэһиигэ кини утарсааччыларыгар уҥуоҕунан да, ыйааһынынан, күүһүнэн-уоҕунан даҕаны сабырыйтарар эбит. Манна сыһыары тутан эттэххэ, Тустуу аан дойдутааҕы түмсүүтэ (UWW) эһиилгиттэн күрэхтэһиилэргэ саҥа ыйааһыннары киирэллэрин быһаарда. Ол быһыытынан көҥүл тустууга – 55, 60, 65, 70, 75, 80, 85, 90, 100, 130 кг диэн буолуоҕа. Итиннэ 60, 70, 80, 90, 100, 130 кг – олимпийскай ыйааһыннар. Мин санаабар, Арыйан Тютрин 55 киилэҕэ табыллан тустуон сөп.
Сыл саҥатыгар ситиһиилээхтик кыттыбыт Ньургун Александров кэнники кэмҥэ үчүгэйдик тустар таһымыгар киирбэккэ сылдьара харахха быраҕыллар. “Киһи кэмнээх, балык ыамнаах“ дииллэр даҕаны, Ньургун кыахтаах тустуук, син биир тыыллан-хабыллан тахсарыгар, бэйэтин аатын өссө да дорҕоонноохтук ааттатарыгар баҕарабыт.
Оттон Владимир Флегонтов уонна Эдуард Григорьев уопуттаах Н.Исрапиловка кыайан турууласпатылар. Уопсайынан ылан көрдөххө, уолаттарбыт партерга “накат”, “крест” албастартан сатаан көмүскэммэтилэр.
61 кг: харахпыт уутун боруонсанан сотуннубут
61 киилэҕэ улахаҥҥа санаммыппыт. Ол туһунан, турнир иннинэ edersaas.ru сайтка суруйан турабын. Олох табылыннаҕына икки мэтээли ылыахпытын сөп диэбитим. Оттон турнир кэнниттэн санаатахпына, биһиги билигин даҕаны Россия чөмпүйэнээтин көрдөрүүтүттэн дуоһуйа сылдьар эбиппит. Ол оннугар дагестанецтар хайдах курдук кыдьыгыран туран хомуллан, оҥостон кэлэн дьиҥ күүстээхтэрин итэҕэппиттэрин көрдүбүт.
Биир бэйэм В.Ефремов уонна Е.Пономарев тустууларын астымматым. Ефремов Батоевы хотон иһэн, көмүскэниигэ, ылбыт баалларын харыстааһыҥҥа баран хаалан хоттордо. Россия чөмпүйүөнэ Пономарев Кууларга күппүлүү барбыта көрөргө хомолтолоох этэ. Оттон былырыыҥҥы маннык күрэхтэһии кыайыылааҕа Ньургун Скрябин син эмиэ Нь.Александров курдук, бэйэтин тустар таһымыттан билигин да ыраах эбит. Уопутун эрэ быһыытынан туста сатаата.
Саха сирин хамаандатыгар соҕотох мэтээли аҕалбыт Виктор Рассадин күрэхтэһиини ыараханнык саҕалаан баран, кэлин аһыллан туһунна. Чакаевтыын тустуутугар тэҥҥэ киирсэ сылдьан бэлэмэ суох атахха түспүтүгэр, анараа киһи кууһан ылан хаста да эргитэн, биир балаһыанньаттан алта (!) очукуону ылбыта сүрдээх этэ. Тренер дуу, тустуу исписэлииһэ да буолбатах киһи санаатыгар, Чакаевка итинник киирэҥҥин абырамматын эрдэттэн биллэр этэ. Ити кини элбэх киһини суоһарбыт саамай сөбүлээн туттар албаһа.
Бу ыйааһыҥҥа биһигиттэн тоҕус бөҕөс туһунна. Инникини сылыктаан эттэххэ, Белоруссия хамаандатыттан аан бастаан кыттыбыт Орто Халыма ыччата Андрей Бекренев төһө да хоттордор, үчүгэй өйдөбүлү хаалларда. Кылаабынайа кини тустууга баҕалаах, кэтэһэн-манаһан турбат. Ити Батсайхан диэн кини кыайбыт бөҕөһө Азия чөмпүйэнээтин призера.
Бу ыйааһыҥҥа атын түөрт бөҕөспүт туох да өйдөбүлү хаалларбатылар. Револий Самсонов атахтата сылдьан утары быраҕар сөбүлээн туттар албаһын баҕар оҥоруо диэн сэмээр кэтэһэн көрдүбүт да, утарсааччыта Медведев билэр быһыылаах. Биирдэ даҕаны атахха киирбэтэ. Үөһэттэн тустууга күүһүнэн баһыйда.
Дьэ, онон саамай эрэммит ыйааһыммытыгар биир боруонсаны ылан, этэргэ дылы, харахпыт уутун сотуннубут. Хотторуу хаһан баҕарар хомолтолоох, ол гынан баран, хотторуу араастаах. Пономарев, Скрябин, Рассадин итинник күппүлүү бараллара – бэлэмнэниилэрэ кыаллыбатаҕын туоһута. Ол оннугар бүтэһиккэ диэри харса суох, бэйэни харыстаммакка киирсэн хотторуу – сыаналаах. Биир үксүн төһө да мэтээллээхпит үрдүнэн, уолаттарбыт утарсааччыларыгар улаханнык хотторуулара уопсай сыанабылы намтатар. Араас санааны үөскэтэр.
65 кг: түһүлгэ тосхойбутун туһамматыбыт
Үһүс ыйааһыҥҥа Виктор Степановка мэтээли аҕалыа диэн ханныктык эмэтик эрэммиппит.
Сэрэбиэйи көрөн баран, Степанов табыллыбыт дии санаабыппыт. Бастаан тувинеһы очукуонан ыраастык кыайан, күрэхтэһиини үчүгэйдик саҕалаабыта. Салгыы күрэхтэһиигэ 18 саастаах осетин Чермен Валиевы да кыайар ини дии санаабыппыт. Хапсыһыы бастакы түһүмэҕэ 2:2 буолбута. Иккискэ киирэн уолбут биир түгэҥҥэ бэлэмэ суох атахха ыстаммытыгар осетин туора садьыйан охторон баран, “накат” диэн албаска түбэһэн туох даҕаны өрүһүлтэтэ суох хаста да эргиттэрэн, очукуонан ыраастык хоттордо.
Бу хотторуу биһиэхэ соһуччу буолла. Хата, Валиевпыт финалга тахсан, Степановка суолу аһан биэрдэ. Онон үһүс миэстэни былдьаһаачылар бөлөхтөрүгэр киирэн уолбут бастаан узбегы хотон баран, иранец Джафарины кытта көрүстэ. Бу хапсыһыыга Виктор хапсыһыы бүтэрэ уонча сөкүүндэ хаалбытын кэннэ 7:6 ахсаанынан кыайан иһэн, эмиэ “накатка” эргиттэрэн кэбиһэн, кыл-мүччү кыһыылаахтык хотторон кэбистэ.
Семен Чердонов уонна Леонид Спиридонов көбүөр таһыгар туран араастаан сүбэлии сатаатылар да, санаа хоту буолбата. Салгыы күрэхтэһиигэ иранец монголу кыайан, үһүс бириистээх миэстэҕэ таҕыста.
Дьиҥэ түһүлгэ тосхойбутун, Степанов бэйэтэ туһаммата. Биир мэтээл итиннэ кэлиэхтээх этэ. Кини “ыарыыта” — кыайан иһэн хапсыһыыны тиһэҕэр диэри бэйэтин туһатыгар тиэрпэтигэр сытар. Ити Валиевы уонна Джафарины кыайар дьонугар сыыһа тактиканы тутуһан хоттордо диэххэ сөп.
Түмүк: туох тиийбэтэй?
Сүүрбэ биир бөҕөс кыттыбытыттан, биир боруонса мэтээл кэлиитэ, итиэннэ бастыҥнарбыт хобдох хотторуулара хамаанда уопсай кыттыытын мөлтөҕүнэн сыаналыырга күһэйэр. Үөһээ этэн аһарбытым курдук, Красноярскай турнирыгар диэри саха тустуута бэйэттэн дуоһуйуунан олорон кэллэ. Иннинээҕи Красноярскай турнирыгар, Россия чөмпүйэнээтигэр ситиһиилэр долгуннарыгар дугуйданан. Бу күрэхтэһии биһиги итэҕэстэрбитин-быһаҕастарбытын арыйан көрдөрдө.
Хотторуу биир биричиинэтэ психологическай бэлэмнэнии мөлтөҕөр сытар дии саныыбын. Биһиги бөҕөстөрбүт бэйэлэригэр эрэллэрэ суох, дух-дах тутталлар, туста таҕыстахтарына “харахтара уоттаммат”, кыдьыгырбаттар. Санаалара күүһэ суох дуу диэххэ айылаах. Биир үксүн ол иһин хоттороллор.
Иккиһинэн, улахан таһымнаах күрэхтэһиилэргэ кыттыылара аҕыйах. Үксүн манна, бэйэ-бэйэлэрин кытта тустан тахсаллар. Ол иһин үүнэн-сайдан испэттэр.
Үсүһүнэн, үгүс киһини, исписэлииһи кытта кэпсэттэххэ, биһиэхэ тустуунан дьарыктанааччы ахсаана аҕыйаабытын, спортивнай база тиийбэтин, уолаттарбыт күүс-уох өттүнэн сайдыылара ситэтэ суоҕун ыйаллар. Онно сөпсөһүөххэ сөп.
Дьэ онон, спорт уонна тустуу салалталарын иннигэр таптыыр спорпут көрүҥүн дьаалытынан уһуннарбакка, күттүөннээх дьаһалы ылар кэм-кэрдии үүннэ.
