Тимир суол Сахабыт сирин экономикатын тупсарар кыахтаах. 2015 сыл түмүгүнэн «Саха сирин тимир суола» акционернай хампаанньа аһаҕас акциялаах уопсастыба таһаҕаһы тиэйиигэ 3 мөлүйүөннээх кирбиини аһарда, пассажирдары таһыыга үрдүк көрдөрүүлэннэ, уон сылтан бэттэх саамай элбэх барыһы ылла, диэн буолла.
Хабаровскайдааҕы тимир суол үлэһиттэрин бэлэмниир «Дальневосточный государственный университет путей сообщения» үөрэнэн, автоматика, телемеханика уонна сибээс идэтин ылан, 2003 сылтан «Саха сирин тимир суола» хампаанньа биир тутаах салаатын салайан үлэлиир Алексей Местниковы көрсөн кэпсэттим:
— Тимир суол үлэтигэр аныгы информационнай технологияны, автоматизацияны киллэриигэ улахан болҕомто ууруллар. Биһиги сулууспабытыгар хампаанньаҕа баар компьютернай, ааҕар-суоттуур техника, сибээс уустук тэриллэрин, тимир суол үлэтин хааччыйар автоматика сөптөөхтүк, туох да харгыһа суох үлэлиирин хааччыйыы сыала-соруга сүктэриллэр.
Үлэлии турар тимир суолга аныгы технологияны киллэриини таһынан биһиги Томмот-Аллараа Бэстээх хайысханан тутуллубут тимир суол автоматикатын уонна сибээһин бырайыагын оҥорууну тэрийэн ыытабыт, аналлаах матырыйаалы бэлэмниибит, бырайыак төһө сөпкө оҥоһуллан иһэрин кэтээн көрөбүт, быһаччыта бырайыагы уонна кини тутуутун арыаллыыбыт. Онон бырайыактыыр институттары, бэдэрээччиттэри кытта ыкса сибээстээхтик үлэлиибит.
Соторутааҕыта Нерюнгри-Дьокуускай тимир суол устун волоконно-оптическай сибээс магистральнай линията тардыллынна. Онон интернет уонна сибээс өҥөтүнэн нэһилиэнньэ элбэх информацияны түргэнник, хаачыстыбалаахтык ыла олорор. Биһиги үлэбитин саҥа хайысханан уларыта тутарбытыгар бу линия туһата улахан буолан турар.
Сахабыт сирин тимир суолун инникитин саныыр буоллахпытына, урукку үлэлии турар эргэрбит тэриллэрбитин уларытыы, Томмот- Аллараа Бэстээх хайысханан тимир суол учаастактарынан түмүллэр автоматиканы киллэрии сүрүн сыалбытынан буолар. Биһиги микропроцессорнай систиэмэ ырыынагар үөрэтэн көрүүбүтүнэн, хотугу сир тыйыс айылҕатын тулуйарынан “Бомбардье Транспортейшн (Сигнал)” ХЭУо Россия-Швеция компанията оҥорор МПЦ Эбилок 950 буолбута. Көннөрү тылынан быһааран эттэххэ, эппиэттээх үлэһит (дьуһуурунай) поезтар кэлэллэрин-баралларын салайарыгар экран иннигэр олорон «мышка» көмөтүнэн «стрелочнай переводтары» хамсатар, светофордары аһар, поезтары айаҥҥа бэлэмниир. Бу МПЦ Эбилок-950 систиэмэни бүтэһигин Аллараа Бэстээх станциятыгар 2014 сыл сэтинньи ыйга үлэлииргэ бэлэм гына тутан, таҥан бүтэрбиппит. Бу иннинэ 2013 сылга тимир суол икки линиятыгар Болотный уонна Амма диэн станцияларга бу систиэмэ олоххо киирбитэ. Маны сэргэ 2015 сылга Чульбасс диэн станцияҕа саҥа компьютернай систиэмэ уонна сибээс оҥоһуллубута. Бу тутуулары барытын бэйэбит күүспүтүнэн туораттан бэдэрээччиттэрэ суох олоххо киллэрбиппит.
Тутууга эдэр үлэһиттэрбит көхтөөх кыттыыны ылаллар. Кинилэр дьулуурдаах, туохха барытыгар дьоҕурдаах, сыстаҕас буоланнар, былааннаммыт тутууларбыт сөпкө, тургэнник, кэмигэр бүтэн-оһон иһэллэр. Эдэр үлэһиттэрбит таарыйа билиилэрэ-көрүүлэрэ өссө хаҥаата, тутуу үлэтин араас ньымаларыгар, албастарыгар эбии үөрэннилэр, сайыннылар. Маны таһынан хамнастарыгар эбии бириэмийэ ааҕыстылар.
