— Ааспыт сыл ахсынньы 7 күнүгэр Хаҥалас улууһун Өктөмнөөҕү лиссиэй-интэринээтин 21 иитиллээччитэ астан сүһүрэн, улуус киин балыыһатыгар киирбитэ. Покровскайдааҕы балыыһаҕа кинилэргэ “острый гастроэнтерит” диэн диагноһы туруорбуттара. Оҕолор хаачыстыбата суох утаҕы испиттэрэ сабаҕаламмыта.
— 2018 с. бэс ыйын 16 күнүгэр Үөһээ Бүлүү улууһун Хоро сэлиэнньэтиттэн 21 киһи, ол иһигэр 12 оҕо, салмонеллезка уорбаланан улуус киин балыыһатыгар киллэриллибитэ. Дьолго, кинилэр үгүстэрэ саас бактериофаг быһыытын ылбыт буолан, арыый чэпчэкитик аһарыммыттара. Силиэстийэ көрдөрбүтүнэн, кинилэр оскуоланы бүтэрээччилэр банкеттарын кэнниттэн ыалдьыбыттар.
Өр өтөр буолбакка, аны Уус Алдан улууһугар 13 киһи “Сайра” кэнсиэрбэттэн сылтаан, балыыһаҕа киирбитин туһунан сурах үгүс киһини долгутта.
Бэрэбиэркэ түмүгүнэн, сүһүрүү төрүөтүнэн «16.05.2018 г. (931 1Р) «Сайра натуральная с добавлением масла «балтийская» масса 240 гр., произведено в ООО «Производственная компания пищевик» Россия 196084 г. Санкт-Петербург, Лиговский проспект, д.289, лит. А., срок годности 24 месяца» диэн суруктаах балык кэнсиэрбэтин сиэһиннэрэ буолбута. Кинилэргэ барыларыгар «астан токсикоинфекция» диэн диагноз туруорулунна. Эмсэҕэлээбит дьоҥҥо медицинскэй көмө оҥоһуллан, билиҥҥитэ 4 киһи балыыһаттан таҕыста.
СӨ Роспотребнадзор управлениета Дьокуускай куоракка уонна оройуоннарга 300 маҕаһыыны бэрэбиэркэлээн, 2946 балык кэнсиэрбэтин атыыттан уһулла.
* * *
Хомолтолоох да, ыксаллаах да түгэннэргэ, үксүгэр “үһү-бадах” курдук истэн эрэ кэбиһэр “тэтимнээх” кэмҥэ олоробут. Бэйэбитин таарыйа илигинэ, ис кырдьыгы, туох миэрэ ылыллыбытын, ким буруйдааҕын, эмсэҕэлээбит дьон доруобуйата хайдаҕын билбэккэ да хаалыахпытын сөп. Дьиҥэр, ол сыыһатын өйдүүбүт. Онон, хас биирдии киһи бэйэтин быраабын, чуолаан, атыылаһааччы быраабын билиэхтээх.
Эмсэҕэлээбит киһи туох бырааптааҕый?
Маннык түгэннэр киһи доруобуйатыгар эрэ буолбакка, олоҕор-дьаһаҕар кэккэ содуллаах буолуохтарын сөп. Онон, кини доруобуйата айгыраабытыгар, санааҕа-онооҕо ылларбытыгар, үлэлиир кэмин сүтэрбитигэр уо.д.а. толуйуу төлөтөр бырааптаах.
“Туһанааччылар бырааптарын көмүскээһин туһунан” сокуон 15 ыстатыйатыгар олоҕуран, толуйуу төлөтүөн сөп. Толуйуу кээмэйин суут быһаарар. Ону сэргэ, доруобуйатын чөлүгэр түһэрэргэ таһаарбыт ороскуотун эмиэ төлөтөр бырааптаах.
Сатаан дакаастыахха
Куорат улахан маҕаһыыннарыгар, ырыынактарга даҕаны хаачыстыбата суох, атыыланар болдьоҕо ааспыт бородууктаны атыыга туруораллара кистэл буолбатах. Киһи маҕаһыынтан атыыласпыт бородууктатыттан сылтаан ыалдьыбытын дакаастыыра ардыгар ыарахаттардаах, мөккүөрдээх буолар. Маҕаһыыннар, маркеттар, ырыынактар дьаһалталара чопчу кинилэртэн атыыласпыккын бигэргэтиэ суохтарын сөп. Холобур, атыылаһааччы кинилэртэн ылан баран, бородууктаны бэйэтэ сыыһа харайбыт буоллаҕына, атыыласпыт маҕаһыыныҥ эппиэтинэһи сүкпэт. Онуоха табаар туһаныллар болдьоҕун уонна харайыы усулуобуйатын үчүгэйдик үөрэтиэхтээххин. Харайыы усулуобуйатыгар мөккүөр тахсар түгэнигэр, дьиэлээхтэр сибидиэтэл буолуохтарын сөп.
Онон, атыылаһааччы маҕаһыыннарга, эрэстэрээннэргэ уонна кафеларга сылдьан баран, чиэгин быраҕан кэбиспэккэ, хас да күн илдьэ сылдьара бэйэтигэр туһаны эрэ аҕалыаҕа. Чиэгэ суох буоллаҕына, балаһыанньа уустугурар. Ол гынан баран, суут эмсэҕэлээбит дьон көрдөрүүтүн уонна да атын дакаастабыллары учуоттуур. Холобур, соҕотоҕун сылдьан атыыласпыт, эрэстэрээҥҥэ аһаабыт уонна баан каартатынан туһаммыт буоллаххына – суукка счет кумааҕытын көрдөрөр кыахтааххын. Онон, ханнык да түгэҥҥэ чиэги сүтэрии толуйууттан аккаастанарга төрүөт буолбат.
Уталыппакка дьаһалла ыл
Доруобуйаҥ мөлтөөбүт курдугун биллиҥ да, “суһал көмөнү” ыҥыр. Ханна, ханнык бородууктаны атыыласпыккын эбэтэр ханна аһаабыккын сиһилии кэпсээ. Быраас диагноз туруоруо, астан сүһүрбүккүн эбэтэр ыалдьыбыккын быһаарыа. Маҕаһыынтан атыыласпыт бородууктаҕыттан сылтаан доруобуйаҥ мөлтөөбүтэ билиннэҕинэ, ону олорор сиргинэн санитарнай-эпидемиологическай станцияҕа илт. Эйиэхэ экспертэр түмүктэрин биэриэхтэрэ. Арай эрэстэрээҥҥэ эбэтэр кафеҕа аһаан баран, дьиэҕэр ол аһылыктан илдьэ барбатах буоллаххына, санэпидстанцияҕа эспэртиисэ оҥорторор кыаллыбат.
Сайабылыанньата суруй
Аан бастаан Роспотребнадзор саайтыгар суруй эбэтэр суругунан ыыт. Суруккар сиһилии быһаар: аһаабыт эбэтэр атыыласпыт сириҥ аатын, аадырыһын. Суруккар эбии чиэк, экспертэр түмүктэрин (баар буоллаҕына) уонна быраас ыспыраапкатын куопуйатын сыһыар. Туһааннаах исписэлиистэр бэрэбиэркэ ыытан баран, биир ый иһинэн (сорох түгэннэргэ 60 күн) эппиэттиэхтэрэ.
Тугу ирдиэххэ?
Буорту буолбут бородууктаны атыыласпыт киһи маҕаһыыҥҥа төнүннэрэр бырааптаах.
Ирдиир бырааптаах:
— атыыласпыт бородууксуйатын сууматын;
— атын бородууктаҕа атастаһар бырааптаах (сууматын араастаһыытын төлөөн туран).
Маннык түгэҥҥэ атыыһыт атыылаһааччыга аккаастыа суохтаах. Аккаастаатаҕына, эргиэн быраабылатын кэһэр.
Онон, атыылаһааччы уонна атыылааччы икки ардыларыгар тахсар мөккүөрдээх түгэннэргэ олорон хаалбакка, бэйэ быраабын көмүскэнэргэ туруулаһыҥ. Олоххо-дьаһахха көстөрүнэн, атыылаһааччы туһунан сокуон биһиги дойдубутугар биир саамай көдьүүстээх сокуон. Сокуону уонна бэйэҥ быраапкын билэн туруорустаххына, суукка тириэрдибэккэ эрэ бэйэҥ интэриэскин көмүскүөххүн, кылаабынайа, доруобуйаҕын харыстыаххын сөп.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
