1836 сыллаахха Парижка Триумф аркатын үөрүүлээхтик аспыттар.
1942 сыллаахха Суворов уордьана олохтоммут. Сэрии кэмигэр сатабылларын көрдөрбүт генералларга уонна эписиэрдэргэ биэрэллэрэ.
1948 сыллаахха Лондоҥҥа иккис аан дойду сэриититтэн сылтаан 12 сыл ыытыллыбатах XIV Олимпиада оонньуулара арыллыбыттар.
1981 сыллаахха Лондоҥҥа принц Чарльз уонна леди Диана уруулара буолбут. Уруу сиэрин-туомун телетрансляциятын аан дойду үрдүнэн 700 мөлүйүөнтэн тахса киһи көрбүт.
Бэлиэ күннэр:
- Баабыр аан дойдутааҕы күнэ (ааҥл. International Tiger Day) — баабыры харыстыырга болҕомто тардар күн. 2010 сыллаахха Петербурга буолбут «Тигриный саммит» диэн ааттаммыт аан дойдутааҕы таһымнаах мунньахха олохтоммута
- Ииндийэ — Мохун Баган күнэ (Mohun Bagan). 1911 сыллаахха Мохун Баган (Калькутта) кулууп хамаандата Ииндийэ футболун куубагар аҥылычааннар хамаандаларын кыайбыта. Бу кыайыы Ииндийэ төрүт олохтоохторун сүргэтин көтөхпүтэ, дойду босхолоноругар кылааты киллэрбитинэн билиниллэр.
- Молдавия — Конституция күнэ
- Румыния — Өрөгөй ырыатын күнэ
- Норвегия, Фарер арыылара — Сибэтиэй Олаф күнэ
- Сан-Марино — Орто үйэлэр күннэрэ
- Таиланд — Тай тылын күнэ
Түбэлтэлэр:
- 1014 — Византия-Болгария сэриилэрэ: Клейдион аттынааҕы кыргыһыыга Византия импэрээтэрэ Василий II Болгария аармыйатын бүтэһиктээхтик үлтүрүппүт. Мантан сылтаан Болгария ыраахтааҕыта Самуил сүрэҕинэн ыалдьыбыт уонна алтынньы 6 күнүгэр өлбүт.
- 1148 — Крестоносецтар Дамаскай куораты ыла сатаан баран хоттороллор. Манан Иккис Кириэстээх бохуот түмүктэнэр.
- 1836 — Парижка Триумф аркатын үөрүүлээхтик аспыттар. Бу арканы 1806 сыллаахха Наполеон кыайыыларын уруйдаан тутан саҕалаабыттар эрээри, 20 сылынан биирдэ бүтэрбиттэр.
- 1899 — Бастакы Гаагатааҕы конвенция ылыныллыбыт.
- 1900 — Италия хоруолун Умберто I анархист Гаэтано Бреши өлөрбүт.
- 1907 — Роберт Баден-Пауэлл Англияҕа Браунси арыыга оҕолорго анаан бастакы скауттар лааҕырдарын арыйбыт. Бу лааҕыр скауттар хамсааһыннарын саҕалаабыта.
- 1937 — Кытай Илин Хэбэй диэн судаарыстыбатын (дьоппуоннар Кытай илин өттүгэр тэрийэ сылдьыбыт дойдулара) киин куоратыгар Тунчжоуга (билигин Пекин оруйуона) аармыйа дьоппуоннары утары өрө турбут, кытай саллааттара элбэх дьоппуон саллаатын уонна гражданскайдары (ол иһигэр кэриэйдэри) өлөрбүттэр, куоракка 60 эрэ дьоппуон тыыннаах хаалбыта.
- 1942 — Суворов уордьана олохтоммут. Сэрии кэмигэр сатабылларын көрдөрбүт генералларга уонна эписиэрдэргэ биэрэллэрэ.
- 1948 — Олимпиада: XIV Оонньуулар: Иккис аан дойду сэриититтэн сылтаан 12 сыл ыытыллыбатах оонньуулар Лондоҥҥа арыллыбыттар.
- 1957 — Атом энергиятыгар аан дойдутааҕы ааҕыныстыба (МАГАТЭ) тэриллибит.
- 1958 — Сэбиэскэй Сойуус Сир бастакы спутнигын орбитаҕа таһаарбытын кэннэ эһиилигэр АХШ-га Национальнай Аэронавтикаҕа уонна Космоска Администрация (НАСА) тэриллибит.
- 1978 — суруйааччы Сэмэн Данилов бу күн бэйэтин күннүгэр суруйбут бэлиэтээһиниттэн: «… Бурятияттан өлөн-быстан кэлэн олоробун. Омугун уратытын сүтэрэн бүтэн эрэр дьон аймаҕы илэ көрөн, санаам айманан, сүрэҕим сүһүрэн кэллим. Бүрээттэр бэйэлэрэ итини улаханы сүтэрэн эрэр курдук санамматтар быһыылаах. Истэрэ — тот, дьоннуу дьиэлээхтэр-уоттаахтар, санныларыгар дьоннуу таҥастаахтар. Онтон ордук кинилэргэ туох да наадата суох. Алдьархайа ити баар. Аччыгыйдар алдьархайбыт…».
- 1981 — Лондоҥҥа принц Чарльз уонна леди Диана уруулара буолбут. Уруу сиэрин-туомун телетрансляциятын аан дойду үрдүнэн 700 мөлүйүөнтэн тахса киһи көрбүт.
- 1985 — Михаил Горбачёв Сэбиэскэй Сойуус ядернай дэлби тэптэриини барытын тохтоторун туһунан биллэрбит. Мораторий 1986 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри биллэриллибит.
- 1988 — Канаада ЮАР-тан сылдьар спортсменнары уонна тренердары дойдуга киллэрбэт буолбут. Бу быһаарыы ЮАР дьону тириилэрин өҥүнэн араарарыттан сылтаан ылыныллыбыта.
- 1996 — Microsoft саҥа операционнай систиэмэни Windows NT 4.0 көрдөрбүт.
- 2009 — Дьокуускайга ЮНЕСКО иһинэн ыытыллыбыт «Циркумполярная цивилизация в музеях мира: вчера, сегодня, завтра» диэн норуоттар ыккардыларынааҕы кэмпириэнсийэҕэ араас түмэллэргэ харалла сытар саха култууратыгар сыһыаннаах экспонааттар каталогтара тахсар буолуоҕа диэн этиллибит.
Төрөөбүттэр:
- 1817 — Иван Айвазовскай (1900 өлб.), нуучча маринист худуоһунньуга.
- 1888 — Владимир Зворыкин (1982 өлб.), нуучча инженерэ, телевидениены айааччылартан биирдэстэрэ. Муром куорат атыыһытын уола. Аан дойду бастакы сэриитигэр сибээскэ сулууспалаабыта. Өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн Сибииргэ үрүҥнэр баһылаан олордохторуна онно араадьыйаны хааччыйыыга үлэлээбитэ, тас дойдуларга сылдьан араадьыйа саппаас чаастарын атыылаһара. 1919 сыллаахха АХШ-ка командировкаҕа сылдьар кэмигэр Колчак хотторон, Арассыыйаҕа төннөр кыаҕа суох буолбута, онон онно олохсуйа хаалбыта. 1929 сыллаахха кинескобу, 40-с сылларга өҥнөөх тэлэбиисэри оҥорбута.
- 1900 — Эйвинд Юнсон (1976 өлб.), швед суруйааччыта уонна публициһэ, Нобель бириэмийэтин лауреата (1974). Сэрии кэмигэр нацизмы утарар хаһыат таһаарар этэ. Айымньыларыгар тоталитаризмы утарбыта, киһи көҥүлүн туойбута.
Өлбүттэр:
- 1889 — Ибрай Алтынсарин — хаһаах уопсастыбаннай диэйэтэлэ, сырдатааччыта, Казахстааҥҥа элбэх оскуоланы арыйбыта.
- 1890 — Винсент ван Гог, Недерланд постимпрессионист уруhуйдьута.
