Ньурба Маалыкайыгар биэс тутуу малааһына буолла

Ньурба улууһун Бордоҥор нэһилиэк устуоруйатыгар улахан суолталаах күн буолла. Маалыкайга олох-дьаһах бары өртүн кэриэтэ хабар биэс улахан эбийиэк аһылынна: 50 миэстэлээх саҥа уһуйаан таас дьиэтэ, киэҥ-куоҥ сынньанар киин, урут сопхуос дириэктэринэн үлэлээбит үс чулуу Маалыкай уоланнарыгар мэҥэ бэлиэлэр, уопсастыбаннай тэрилтэлэри түмэр сахалыы балаҕан. Итиэннэ өрөспүүбүлүкэни төрүттэспит судаарыстыбаннай деятель М.В. Мегежекскэй саҥардыллыбыт бүүһэ турда.

Ааспыт нэдиэлэҕэ Малыкайга дьоро күн тосхойдо. Саҥа дьиэҕэ киирии үөрүүтүн үллэстэ ыраахтан-чугастан ыалдьыттар, улуус баһылыга Алексей Иннокентьев салайааччылаах дэлэгээссийэ кэллилэр. Аан бастаан «Дьөһөгөй» пааркатыгар үс бүүстээх мэҥэ бэлиэлэри арыйар сиэр-туом ыытылынна. Бу бүүстэр урукку Степан Васильев аатынан сопхуос дириэктэрдэрин — Н.И. Прокопьевы, И.В. Евсеевы, Н.К. Антоновы үйэтитэр сыаллаах турдулар. Бордоҥ нэһилиэгин баһылыга Леонид Ушканов бу паарка икки сыллааҕыта нэһилиэк дьаһалтата бэлэмнээбит барыла СӨ тыа хаһаайыстыбатын министерствотын куонкурсугар кыайан тутуллубутун, онтон былырыын бу үс мэҥэ бэлиэлээх, былаһааккалаах барыл кыайыылаах аатын ылан өрөспүүбүлүкэ уонна РФ бүддьүөттэриттэн үбүлэммитин кэпсээтэ.

Өйдөбүнньүк бүүстэри биллиилээх скульптор Николай Чоччасов куппутун, кинилэр турар былаһааккаларын бырайыактаан биэрбитин бэлиэтээтэ. Н.И. Прокопьев туһунан үлэ уонна тыыл бэтэрээнэ, «Үлэ Кыһыл знамята» уордьан кавалера Афанасий Кириллин, И.В. Евсеев туһунан уола, улуус сүбэтин бэрэссэдээтэлэ Сергей Евсеев, Н.К. Антонов туһунан бииргэ төрөөбүт балыһа, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Марта Антонова кэпсээтилэр. Кинилэр бары аймахтар ааттарыттан бу суолу олоххо киллэрбит биир дойдулаахтарыгар, нэһилиэк дьаһалтатыгар барҕа махталларын эттилэр.

Ол кэнниттэн бары быйыл дьэндэйэн тахсыбыт 50 миэстэлээх «Сардаҥа» оҕо уһуйааныгар тиийдилэр. Алгыстаах сиэри-туому кырачаан иитиллээччилэр, бу уһуйаантан кынаттанан тахсыбыт «Сардаҥа саһарҕалара» хомусчуттар ансаамбыллара уонна үлэһит дьахталлар нүөмэрдэринэн киэргэттилэр. Уһуйаан сэбиэдиссэйэ Туйаара Григорьева бу 60-ча мөл. солкуобайдаах тутуу иллэрээ сыл өрөспүүбүлүкэ таһымнаах «Үтүө дьыала» чэрчитинэн саҕаламмытын, онно хапсарга улуус, нэһилиэк дьаһалталара улахан өҥөлөөхтөрүн бэлиэтээтэ.

Билигин бу тэрилтэ икки дьиэтигэр дьааһыла бөлөҕүттэн саҕалаан 106 иитиллээччи ылыллыбытын туһунан кэпсээтэ. Итиэннэ толору хааччыллыылаах, сылаас муосталардаах, кырачааннарга сөрү-сөп сантехника тэриллэрдээх дьиэни сирдии сылдьан көрдөрдө. Улуус баһылыга Алексей Иннокентьев Маалыкай оҕолоро бары уһуйаанынан хабыллыбыттарын, Саха сирин бу курдук икки тыһыынча кэриҥэ киһилээх улахан нэһилиэктэригэр оннук көстүү сэдэҕин бэлиэтээтэ. Маалыкай — Саха сирин бильярд оонньооччуларын кулгааҕын аалбахтаабыт сэлиэнньэ. Ол курдук Владимир Матвеев бэтэрээннэргэ өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнэ, араас үрдүк таһымнаах атын күрэхтэр «мүһэлэрин» даҕаны ылбыт от күөх сукуна мадьыныта. Онтон Лаврентий Семянов бу күһүҥҥү хас да Арассыыйа сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэнэ кыттыылаах Дьокуускай баһылыгын кубогар иккис үрдэлгэ ыттыбыта. Ону таһынан Саха сирин суруналыыстарын икки ардыгар ыытыллар күрэхтэргэ Александр Егоров кэккэ чаҕылхай ситиһиилэрдээх. Өссө биир биллэр-көстөр бильярдист Руслан Саввинов муҥутуур үрдүк таһымнаах күрэхтэри судьуйалыыр. Үөһэ ахтыллыбыт Владимир Матвеев бу күн Аан дойду чемпионатыгар «кыттыбыт» икки остуоллаах бильярд саалалаах сынньалаҥ киинин биир дойдулаахтарыгар бэлэх уунна. Улуус баһылыга Алексей Иннокентьев эҕэрдэ тылыгар:

— Мин бильярд кулуубун арыйабыт диэбиттэригэр бастаан утаа улаханнык аахайбатаҕым. Дьэ, бу кэлэн уу харахпынан көрөн, эт илиибинэн тутан-хабан сөхтүм-махтайдым. Бу курдук бэйэтэ көҕүлээн, «буор-босхо бильярд, теннис оонньооҥ, ону таһынан уруу туомнарын, өрөгөйдөргүтүн малааһыннааҥ» диэн туран бачча улахан тутууну ыытар урбаанньыт Саха сирин үрдүнэн баар эрэ, суох эрэ, — диэтэ.

Бордоҥ сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Прокопий Степанов меценат Владимир Матвеев дьонугар-сэргэтигэр куруутун күүс-көмө буоларын, спорт хас да көрүҥэр күрэхтэһиилэри ыытарын, билигин төрөөбүт сэлиэнньэтигэр араас хайысхалаах тэрилтэлэри үлэлэтэн эрэрин кэпсээтэ. Ол кэннэ бары Маалыкай хабыллар хаба ортотугар тутуллубут саха балаҕаныгар кэллилэр. Сэлиэнньэ аҕам саастаахтара уруйдуу-айхаллыы көрүстүлэр. Арыылаах алаадьынан, үүттээх чэйинэн айах туттулар. Дьиэрэйэр тойугунан, аал уот алгыһынан сиэрин-туомун ситэрдилэр, сахалыы уран мандардарынан ыга киэргэммит балаҕаны иччилээтилэр, Күн айыы оҕолорун сылаас тыынын иҥэртилэр.

Бу сааска диэри Бордоҥ нэһилиэгин баһылыгынан үлэлээбит улуус тэрийэр-правовой дьаһалтатын салайааччыта Наталья Петрова:

— Бу тутуу «Норуот күүһэ — көмүөл күүһэ» диэн санаанан салайтаран, түмэлбит урукку дириэктэрэ Любовь Ушканова көҕүлээһининэн саҕаламмыта. Онон элбэх Маалыкай олохтооҕо бэйэтин сыратын сыбаабыт, көмүс көлөһүнүн иҥэрбит балаҕаныгар киирэн турабыт. Тутуу үлэтин эмиэ Владимир Матвеев салайан ыытта. Инникитин бу балаҕан нэһилиэк бары уопсастыбаннай тэрээһиннэрин үлэтин сомоҕолуур алаһа дьиэ буолуо, — диэн чопчулаата. Манна даҕатан эттэххэ, Бордоҥ нэһилиэгэр тоҕус уопсастыбаннай тэрилтэ тигинэччи үлэлиир. Ордук бэтэрээннэр сүбэлэрэ, «Иэйиэхсит» аҕам саастаахтар, ийэлэр, аҕалар уонна «Ситим» ыччат түмсүүлэрэ көхтөөх үлэлэринэн улуус үрдүнэн биллэллэр. Ити курдук малааһынтан малааһыҥҥа маанылатан ыалдьыттар Маалыкай агро хайысхалаах оскуолатын тиэргэнин халлаан хараҥарыыта буллулар.

Бу үөрэх кыһата М.В. Мегежекскэй аатын дьоһуннук сүгэр, араас чаҕылхай талааннаах оҕолорунан, айылҕаттан педагог айдарыылаах учууталларынан өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн биллиэн биллэр, аатырыан аатырар. Саха сиригэр Сэбиэскэй былааһы сааланан-саадахтанан туруорсубут, өрөспүүбүлүкэ биир тутаах салайааччыта буола сылдьыбыт Михаил Мегежекскэй саҥардыллыбыт өйдөбүнньүк бүүһүн кини сыдьаан уруута Полина Кузьмина аан тылынан арыйда. Сиэри-туому дириэктэр Федор Ушканов ахтыытынан, оскуола президенэ Вадим Николаев андаҕарынан уонна сибэкки дьөрбөтүн ууран ситэрдилэр. Бу күн Михаил Мегежекскэй аата үгүстүк ахтылынна. Кини аатын сүгэр пионер дружинатын линейката, саҥа пионердары сүрэхтээһин, Мегежекскэй олоҕор анаммыт кылаас чаастара ыытылыннылар. Бу тэрээһиннэргэ Маалыкайдааҕы хоммуньуус ячейкатын чилиэннэрэ уонна урукку хомсомуоллар эмиэ кытыннылар. Онтон Бордоҥ нэһилиэгэр «Үтүө сылынан» биллэриллибит 2018 сылы түмүктүүр өрөгөй чааһа ыытылынна.

Сыл аҥаара баһылык солбуйааччытынан сылдьыбыт, быыбар кэннэ дьаһалтаны салайбыт Леонид Ушканов үлэ түмүктэрин, быйылгы ситиһиилэрин билиһиннэрдэ. Улуус баһылыга Алексей Иннокентьев Маалыкайдар үөрүүлэрин үксэтэн биэрдэ:

— Маалыкайдар үрдүк күүрүүлээхтик үлэлии сылдьаргытын бэркэ диэн билэбин. Туох ыарахаттар баалларын эмиэ өйбөр тута сылдьабын. Холобур, аатырбыт Ыстапаан Баһылайап аатынан сылгы собуотун бу тэрилтэ урукку салалтата мунньубут иэстэрэ-күүстэрэ улаханнык атахтаатылар. Аҕыйах хонуктааҕыта собуоту моҥкуруут барарыттан хайдах быыһыыр туһунан Ил Түмэҥҥэ кэпсэттибит. Билигин тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин кытары ымпыгын-чымпыгын быһаарса сылдьабыт. Сылгы собуотун хайаан да быыһыахпыт диэн мэктиэлээн туран, бу икки «Буран» сертификатын туттарабын!

Алексей Михайлович «АЛРОСА» хампаанньалыын улуус дьаһалтата сылын аайы оройуон бүддьүөтүгэр 324 мөл. солкуобай киирэр саҥа дуогабар түһэрсибитин туһунан иһитиннэрдэ. Эһиил улуус бүддьүөтүттэн үбүлэнэн Маалыкайга 90-ча мөл. солкуобайдаах таас Култуура дыбарыаһа уонна 60-ча мөл. солкуобайдаах эмиэ таас Кэрэ эйгэ оскуолата үлэҕэ киириэхтээхтэрин туһунан эттэ. Өрөгөй чааска Н.И. Прокопьев 100 сылыгар анаан тахсыбыт «Мэҥэдьэк сылгытын үөскэппит хаһаайыстыба» диэн буруолуу сылдьар кинигэ сүрэхтэннэ. Ону таһынан «Үтүө санаа долбуура» диэн 22 ыалга дьааһык муҥунан бэлэҕи ууммут аһымал аахсыйа түмүктэннэ, араас ис хоһоонноох наҕараадалар туттарылыннылар. Бу малааһыннар бары Маалыкайы Саха сирин үрдүнэн аатырдыбыт кэлэктииптэр, артыыстар концертарынан доҕуһуолланнылар. Өрөгөй чаас түмүгэр нэһилиэк баһылыга Леонид Ушканов эдэр ыччат лидерэ Николай Андреевка, оскуола президенэ Вадим Николаевка уонна уһуйаан иитиллээччилэригэр Максим Саввиновка, Милана Ушкановаҕа «Үүнэр көлүөнэ ыччатын сылынан» бигэргэтиллибит 2019 сыл уран оҥоһуулаах бэлиэтин туттарда.

Ааптар: Александр ИЛЬИН-ЕГОРОВ