Бу нэдиэлэҕэ Норвегияттан хас да учуонай кэлэн үлэлии сылдьар. Кинилэр Арктика олохтоохторун доруобуйаларын үөрэтэр, чинчийэр, медицинэни сайыннарар сыаллаахтар диэн edersaas.ru сурулунна.
Норвегияҕа нэһилиэнньэлээх пууннар эмиэ Саха сирин улуустарын курдук ыраах сирдэринэн тайаан сыталлар. Дойду уустук килиимэттээх. Медицинэ үлэһиттэрэ идэлэрин таһымын үрдэтии ситэ кыаллыбакка турар эбит. Маны быһаарар туһугар араас үлэни ыыталлар.
Арктикатааҕы Сэбиэт
Учуонайдар Арктика зонатын чинчийбиттэрэ хаһыс даҕаны сылыгар барбыт. Арктикатааҕы Тромсё (Норвегия) унниверситетын чинчийэр киинэ хотугу Норвегия 35 бырыһыанын хабар эбит. Кэнэҕэс ыччаттарыгар тулалыыр айылҕаларын ыраас хаалларар мөккүөрдээхтэр. Индустриальнай тобох дьон доруобуйатыгар, ордук саҥа төрүөхтээх оҕоҕо, кырачааннарга күүскэ дьайар диэн этэллэр. Аныгы сайдыылаах үйэ олохтоох нэһилиэнньэ үгэстэригэр, ордук аһыыр аска сабыдыаллаабатын туһугар үлэлииллэр. Итиэннэ араас үлүйүүлэри эмтииргэ дьулуһаллар.
Бу бөлөххө Тромсё университетын уопсастыбаннай кафедратын профессора Джон Одланд, профессор, университет госпиталын ординатор бырааһа Эрик Свеберг Дитрихс, үрдүкү консультана Турид Остин Веллер, суһал медицинскэй анестезияҕа чинчийэр бөлөх сүрүн исписэлииһэ Тимофей Кондратьев, медицинскэй наука хандьыдаата, Хотугу Судаарыстыбаннай медицинскэй университет уопсай быраактыкаҕа норуоттар икки ардыларынааҕы бакылтыатын деканын солбуйааччы, Архангельскайдааҕы норуоттар икки ардыларынааҕы оскуола сэбиэдиссэйэ Виталий Постоев киирэллэр. Учуонайдар Саха сиригэр хас даҕаны күн тигинэччи үлэлээтилэр. Ол курдук, Саха сирин медиктэрин кытта көрүстүлэр, Арктикатааҕы Сэбиэт мунньаҕар, научнай-практическай кэмпириэнсийэҕэ о.д.а. тэрээһиннэргэ кытыннылар.
Маҥнайгы күн 1 №-дээх Медицинэ киинигэр Арктикатааҕы Сэбиэт мунньаҕа буолла. Манна Норвегия учуонайдара, быраастара уонна биһиги быраастарбыт кытыннылар, дакылааттары иһиттилэр. Хотугу усулуобуйаҕа ийэ уонна оҕо кыһалҕаларыгар, үлүйүүнү эмтээһиҥҥэ кыттыгас мунньахтары, кэмпириэнсийэлэри ыыттылар.
Уопут атастаһыыта
Саха сиринээҕи комплекснай медицинскэй кыһалҕалары үөрэтэр научнай киин дириэктэрин солбуйааччы, медицинскэй наука доктора Татьяна Бурцева иһитиннэрбитинэн, Саха сирин научнай киинин уонна Медицинэ киинин медико-генетическэй консультациятын кытта кыттыһан, удьуорунан бэриллэр ыарыылар регистрдэрин оҥорбуттар. Бу испииһэк өссө да хаҥыы турар чинчилээх диэн сабаҕалыыр.
Оттон Архангельскайдааҕы уопсастыба доруобуйатын чинчийэр норуоттар икки ардыларынааҕы оскуола сэбиэдиссэйэ Виталий Постоев Норвегия учуонайдарын кытта үлэлээбитэ ырааппыт. Кини ыарыылар регистрдэрин туһунан иһиннэрии оҥордо, ханнык ыарыылар Арктикаҕа баһыйалларын ыйда. Итиэннэ сиһилии Норвегиятааҕы регистргэ тохтоото. Манна 3 мөл тахса хат дьахтары кэтээн көрүүлэрин түмүгэ киирбит. Онон улаханнык сыаналанар эбит. 40 сыл устата 600-чэкэ научнай ыстатыйаны бэчээттээбиттэр. Сүнньүнэн, төрүөхтэриттэн дьиэктээх ыарыылары кытта сибээстээх ыстатыйалар эбит.
Исписэлиис санаата
Валентина Саввина, медицинскэй наука доктора, 1 №-дээх РБ Медицинэ национальнай киинин эмтиир үлэҕэ генеральнай дириэктэрин солбуйааччы:
— Норвегияттан кэлбит учуонайдар бэҕэһээ өрөспүүбүлүкэтээҕи 1 №-дээх балыыһа диагностыыр салааларыгар сылдьыбыттара. Бииргэ үлэлииргэ интэриэстээхтэр. Биһиэхэ медицинэ сайда турарын көрдүлэр.
Арктикатааҕы Сэбиэт (Арктиканы кэтээн көрөр уонна сыаналыыр бырагыраама) оробуочай мунньаҕа буолла. Сэбиэт Арктика туругун, манна олорор дьон-сэргэ доруобуйатын үөрэтэр. Ол иһин бүгүн хотугу дойду олохтоохторун доруобуйаларын туһунан кэпсэттибит. Арктика олохтоохторун доруобуйаларын чинчийэ сылдьаллар. Бу олус дириҥ тиэмэ. Манна ас-үөл, тулалыыр эйгэ дьайыыта – барыта хабыллар. Кэлиҥҥи сылларга төрүөҕүттэн ыалдьар оҕо элбээтэ. Манна элбэх диссертация көмүскэннэ. Сүрэх, ньиэрбэ туруупката бобуллуута, тулалыыр эйгэ сабыдыала о.д.а. тиэмэлэргэ. Маны сэргэ, быраактыка эмиэ сайдан иһэр. Ол иһин былырыын оҕолорго аналлаах кардиохирургия салаатын арыйбыппыт. Ол иннинэ улахан дьон салаатыгар обургу оҕолору эрэ ылаллара. Сылга ортотунан 60-80 сүрэх ыарыһах оҕо төрүүр итиэннэ үгүстэрэ тута эпэрээссийэни эрэйэллэр. Ордук биһиэхэ Новосибирскайдааҕы, Хабаровскайдааҕы кардиология кииннэрэ көмөлөһөллөр. Ол эрээри, биһиги сыалбыт — манна миэстэтигэр эпэрээссийэлээһин. Итини сэргэ, биһиэхэ трансплантация сайдан эрэр. Өссө ситиһиилэнэр туһугар инникитин Тромсё (Норвегия) университетын кытта бииргэ үлэлэһэр баҕа санаалаахпыт”, – санаатын үллэстэр.
Саха сирэ Норвегияҕа холоотоххо, айылҕата ураты. Ол иһин кэлии дьон интэриэстэрэ эмиэ улахан. Биһиги эдэр исписэлиистэрбит Норвегияҕа миэстэтигэр бэйэлэрин матырыйаалларын илдьэ тиийэн, үлэлэрин көмүскүөхтэрэ, уопут атастаһыахтара.
