Чурапчы улууһугар сүрүннээн манньыаттары мунньар биир киһинэн Сэмэн Сэмэнэбис Уйбаныап буолар. Сеня 5-с кылааска үөрэнэ сылдьан, мас олордуутун субуотунньугар дьаама хаһа турдаҕына, кичэллээхтик сууламмыт туох эрэ тахсан кэлэр. Интэриэһиргээн сэрэнэн арыйар, арай туран 1930-1950 сыллардааҕы манньыаттар буолаллар.
Барыны бары интэриэһиргиир-сэргиир Чурапчы уола Сеня 20-с үйэ манньыаттарын булар. Итинтэн ыла “бултуура” саҕаланар. Кини оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан, өссө бурдук тардар тааһы өтөхтөн булан, дьиэтигэр сыһан-соһон аҕалбыт. Ону аҕата өрөмүөннээн-оҥорон, гаражка туруоран, туораах бурдугу тардан, лэппиэскэ оҥостон сииллэр. Ону билигин даҕаны сырдык өйдөбүл быһыытынан ахтар.
Ити курдук, Сэмэн Сэмэнэбис оҕо эрдэҕиттэн устуоруйаны, былыргыны сэҥээрэр. Бииртэн биир коллекциялааһын алыбар ылларан, «баайа» элбээн-халыҥаан иһэр. Иван Николаевич Попов Чурапчы коллекционердарын салайар кэмигэр Сэмэн “Маарыкчаан” түмсүүгэ киирэр. Онтон ыла ыыра кэҥээн, араас быыстапкаларга, көрсүһүүлэргэ сылдьар буолар, атыылаһар, атастаһар түгэнэ элбиир.
Сэмэн коллекцията үксэ Чурапчы сириттэн булуллубуттар. Бары билэр Мурун Тыымпыйабыт кэтэҕэр Дүпсүн диэн ааттаах кыра алаастан былыргы Петр Пиэрибэй саҕанааҕы 1698 сыллааҕы кыракый манньыаттары, дуоһунастаах киһи кэтэр биһилэҕин булар.
— Биһиги улууспутугар кэлии-барыы, эргиэн ордук 1730-1740 сс. Анна Иоанновна уонна 1762-1770сс. Екатерина-II кэмнэригэр буолбут курдук. Онон көрдөххө, биһиги өбүгэлэрбит наһаа түҥ былыргылыы буолбакка, Россия уопсай тэтиминэн тэҥҥэ олорбуттар. Быыстапкабар харчылар (нумизматика), мэтээллэр, уордьаннар (фалеристика), ону тэҥэ бытовой маллар туруохтара, — диэн Сэмэн Сэмэнэбис санаатын этэр.
Бу сонун быыстапканы улуустааҕы А.А. Саввин аатынан устуоруйа уонна этнография мусуойугар туруорулунна.
Ааптар: Григорий ТУРАНТАЕВ, мусуой быыстапкаҕа уонна экспозицияҕа исписэлииһэ.
Хаартыскалар:
1. С.С. Иванов
2. Петр -I саҕанааҕы, 1698 сыллааҕы кэпиэйкэ.
3.Дуоһунастаах дьон кэтэр бэһилэхтэрэ.
4. 1936 сыллааҕы ГТО бэлиэтэ.
