Илиҥҥи Экономическай форум чэрчитинэн РФ Госсоветын президиумун мунньаҕар СӨ Ил Дархана Айсен Николаев билиһиннэрбит Уһук Илин сайдыытын Национальнай бырагырааматын барыла өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун сүргэлэрин көтөхтө. Дьүүллэһиигэ муомалар эмиэ көхтөөхтүк кыттыстылар.
Павел Ефимов, Хонуу олохтооҕо, эдэр үлэһит, институкка кэтэхтэн үөрэнэр студент:
– Миигин эрэ буолбакка, Уһук Илин эдэр ыччатын уонна дьиэ кэргэттэрин Айсен Николаев этиитэ быһаччы таарыйан болҕомто киинигэр түстэ. СӨ Ил Дархана биһиги эрэгийиэммит сайдарын туһугар эдэрдэри Россия уонна омук дойдуларын үөрэхтэрин кыһаларыгар ыытан идэ ылларарга “күөх суолу” биэриэххэ диэбитэ саамай сөп. Бу төһө баҕарар туолар кыахтаах, биһиги өрөспүүбүлүкэбит салалтата бу кыһалҕаҕа урут да көдьүүстээхтик үлэлээбитэ, оттон Форум кэниттэн саҥаттан саҥа сүүрээннэр киириэхтэрэ.
Россияҕа дьиэлэниэн баҕалаахтарга ипотека бырыһыана олус үрдүк, онон элбэх эдэр ыал дьиэлэрэ суох, хас да сылы быһа куортамнаһан олорон эрэйдэнэллэрэ баар суол. Оттон эдэр киһи хамнаһа, үгэс курдук, кыра буолар, 10-12 бырыһыаннаах кредити төлүүргэ уустуктардаах. Эдэр киһи хамнас ылла да, ипотекатын төлүүр түбүккэ түһэр, аска-таҥаска, сынньалаҥҥа, айанныырга, о.д.а. харчы тиийбэт балаһыанньата үөскүүр.
Айсен Николаев национальнай бырагыраамаҕа киллэрбит барыла Россия үрдүкү салалтатынан саамай сөптөөҕүнэн ааҕылынна. Ол курдук Уһук Илин эрэгийиэнигэр олорор-үлэлиир эдэр дьиэ кэргэн бас билэр дьиэлэнэригэр 2 бырыһыаннаах эрэ ипотечнай кредити төлүүрэ быһаарылынна. Мантан тирэнэн эдэр ыччат өссө таһаарыылаахтык үлэлиэҕэ уонна Уһук Илин эрэгийиэнэ күүскэ сайдарыгар эдэрдии эрчимин биэриэҕэ.
Иннокентий Егорович Слепцов, Муома улууһун бочуоттаах олохтооҕо, уордьаннаах үлэ бэтэрээнэ:
– Бэһис экономическэй Форум биһиги эрэгийиэммит тыын суолталаах боппуоруостарын толору көдьүүстээхтик быһаарарга үлэлээбитэ хайҕаныан эрэ наада. Оттон онно СӨ Ил Дархана Айсен Николаев оҥорбут дакылаата РФ президенэ Владимир Путин уонна дойдубут Бырабыыталыстыбатын улахан сэҥээриилэрин ылбыта сырдык сарсыҥҥыга эрэли күүһүртэ. Мин аҕыйах ахсааннаах төрүт омук – эбээн бэрэстэбиитэлэбин. Хоту сиргэ туохха барытыгар халлааҥҥа харбыалаһар сыаналарбыт сиргэ түһэллэрэ буоллар диибин. Бу кыһалҕа да быһаарыллар чинчилээх. Аны туран, салгынынан магистральнай көтүүлэргэ эдэрдэргэ билиэт сыанатын чэпчэтэргэ, саастарын 23 буолбакка 30-ка диэри гынарга этиллибитин эмиэ биһирээтим. Оччоҕо тыйыс айылҕалаах уонна усулуобуйалаах хотуттан эдэр ыччат айанныыра, үлэлиирэ-үөрэнэрэ быдан чэпчиэ этэ.
Сааһырбыт киһи доруобуйата күннэтэ тупсубат. Ол иһин медицинаҕа сыһыаннаах боппуруостары бэйэбит нөҥүө аһарынар идэлээхпит. Холобур, ити “оптимизация”, “стандарт”, “норматив” диэтэхтэрин аайы куттанабыт, аны олор биһиги кытыы сирдэрбитин таарыйыахтара диэн. Соторутааҕыга диэри кыра балыыһалары тутар ночооттоох, онон сабыллыахтара дии сылдьыбыттара. Арааһа, син дьирээлэһэн, хааллылар быһыылаах, ити – бүгүн. Оттон инникитин хайдах буолуон ким билиэ баарай. Дьэ, ол иһин өрөспүүбүлүкэбит баһылыга Айсен Николаев медицинскэй-санитарнай өҥөлөрү оҥорууга хоту сиргэ саҥа көрүүнү киллэрдэ.
Өскө урут балыыһалары үбүлээһин, көрүү-истии булгуччулаах медицинскэй страховкалааһын нормативтарыгар олоҕурбут эбит буоллаҕына, аны кинилэри сметаламмыт үбүлээһининэн көрүллүөхтээх диэн буолла. Оччотугар өҥөнү оҥоруу хаачыстыбата тупсарын таһынан бэрт аҕыйах нэһилиэнньэлээх пууннарга балыыһаларбыт салгыы үлэлиэхтэрэ, олохпут тупсуоҕа уонна уһуоҕа. Түмүкпэр, өрөспүүбүлүкэбит бас-көс киһитэ Айсен Николаев олох сайдыытыгар көрүүлэрэ хорсунун, киэҥ ыырдааҕын уонна кэскиллээҕин сөхтүм-махтайдым. Аҕа көлүөнэ аатыттан барҕа махтал буоллун!
Ааптар: Афанасий ИВАНОВ, «Индигир уоттара», ulus.media сайт
