Тирии сыстыганнаах ыарыыларыттан ордук тарҕаммыт модьуунтан (лишайтан) харыстанар туһунан тирии уонна венерологическай ыарыылар диспансердарын ыарыыны сэрэтэр отделын сэбиэдиссэйэ Альбина Николаева кэпсиир.
Тирии сыстыганнаах ыарыыларыттан ордук тарҕаммыттарынан модьуун (лишай), ол эбэтэр микроспория уонна трихофития буолаллар. Микроспориянан, трихофитиянан үксүн оҕо аймах ыалдьара бэлиэтэнэр.
2015 с. алта ыйын уонна 2016 сыл алта ыйын көрдөрүүлэрин тэннээн көрдөххө, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн микроспория, трихофития курдук сыстыганнаах ыарыылар элбээбиттэр. Ол курдук, микроспориянан — 119 (25,0-100 тыһ.нэһилиэнньэҕэ), 2015 сылга – 87 киһи (18,4 100 тыһ.нэһилиэнньэҕэ) ыалдьыбыттар. Быйыл 32 киһинэн элбэх киһи микроспорияланна. Чуолаан, Алдан, Үөһээ Бүлүү, Бүлүү, Мэнэ Ханалас, Томпо улуустарыгар уонна Дьокуускайга ордук тарҕанна.
Трихофитиянан 2015 сыл аҥарыгар 28 киһи (5,9 100 тыһ. нэһилиэнньэҕэ), 2016 сыл аҥарыгар 44 киһи (9,2 100 тыһ. нэһилиэнньэҕэ) ыарыйда. Ол аата ыарыһах 16 киһинэн эбилиннэ. Трихофитиянан (модьуунунан) чуолаан Мэнэ Ханалас, Бүлүү улуустарыгар, Дьокуускай куоракка сыһыннылар. Сыстыганнаах модьууҥҥа ордук тустуунан дьарыктанар оҕолор хаптардылар.
Микроспория, трихофития киһи баттаҕын, тириитин сүһүрдэн ыарыталлар. Ыарыыны көбүтээччи «тэллэйдэр” — микроспорум эбэтэр трихофитон киһи тириитигэр киирдэхтэринэ, тарҕанан бараллар. Оттон баттахха түбэстэҕинэ, баттах сутуллар, киһи төбөтүгэр тараҕайдар эбэтэр тараҕайга иринэлээх баастар тахсаллар. Өскөтүн өр кэмнэ эмтэммэтэх буоллаҕына, кэлин бааһа үтүөрбүтүн да кэннэ төбөтүгэр баттах үүммэт.
Сүрүн тарҕатааччылар:
- Микроспорияны мээнэ сылдьар ыарыылаах куоскалар, куоска оҕолоро уонна ардыгар ыттар тарҕатыахтарын сөп. Ыалдьыбыт киһи уонна кини туттар малларын-танастарын нөҥүө (тараах, танас, бэргэһэ, баттах кырыйар массыына, о.д.а.) сыстыахха сөп. Микроспориянан эбэтэр трихофитиянан ыалдьыбыт кыыл түүтэ, тириитэ, тэллэйдээх хоһоҕото сиргэ түстэҕинэ, 1-3 ый устата ыарыыны тарҕатар кыаҕын сүтэрбэт. Бу тирии ыарыыларыгар сыстарга киһи ыарыыны утары охсуһар күүһэ (иммунитета) мөлтөөһүнэ эмиэ оруоллаах.Модьуун көстүүлэрэТөбөҕө лишай (микроспория, трихофития) баастара эбэтэр бээтинэлэрэ чуолаан оройго, чэчэгэйгэ баар буолаллар. Ыарыы саҕаланыытыгар бээтинэ тахсыбыт сиригэр хоһоҕолонон, хахтанан барар. Бу сыстыганнаах тэллэйдэринэн ыалдьыбыт баттах тостумтуо буолар. Төбө тириитин үрдүгэр баттах 4 мм. үрдүккэ тоһутталанан барар, онон хайдах эрэ кырыллыбыт курдук көрүҥү биэрэр. Ол иһин, “стригущай лишай” диэн ааттаабыттар. Баттах тараҕайдаммыт бээтинэтэ сырдыктыҥы борон өҥнөөх хоһоҕонон (“тэллэй” споратынан) бүрүллэр. Модьуун атын көрүҥэр төбөҕө тахсыбыт тараҕайдар кытаран, иһэн, ириҥэрэн бааһыраллар. Оччоҕуна ыалдьыбыт киһи төбөтүн баастара ыалдьаллар, кыраадыһа үрдүүр, уопсай туруга мөлтүүр.
- Харыстанар сүбэлэр:
- Модьуун (микроспория, трихофития) диэн диагноз лаборатория бигэргэттэҕинэ эрэ туруоруллар. Модьуунунан ыалдьыбыт оҕолор үтүөрүөхтэригэр диэри үөрэхтэн, араас дьарыктартан (ол иһигэр, тустууттан) босхолоноллор.
- Ыалдьыбыт киһи тириитигэр кыһыл өҥнөөх, чуолкай төгүрүк кытыылаах (кыраныыссалаах), бөлтөйбүт бээтинэ тахсар. Бээтинэ сыыйа-баайа улаатар, кытыытынан хаҕыланар, модьоҕолоох буолар. Бээтинэ ортотугар өҥө кубархай буолар, үрдүгэр хатырбыт хохтонор. Онон бээтинэ төгүрүк ии курдукка маарынныыр. Микроспорияҕа, трихофитияга итинник төгүрүк бээтинэлэр 1-3, оттон микроспорияҕа онтон да элбэх буолуохтарын сөп. Диаметра 0,5-3 см тиийэр. Итинник бээтинэлэр үксүгэр сирэйгэ, моойго, санныга, илиигэ тахсаллар. Баҕар, кыратык кыһыйыан сөп.
- Трихофитияны ыарыылаах ынах сүөһү, чыс кутуйах, кутуйах, куруолук, о.д.а. тарҕатыахтарын сөп.
- Куорат дьиэлэрин киирэр ааннарыгар хаһаайына суох сылдьар эбэтэр тиэргэннэ босхо сылдьар дьиэ кыылларын тыытыма, имэрийимэ.
- Тыытар, имэрийэр түгэннээх буоллаххына, булгуччу илиигин мыылалаан суун.
- Атын киһи сотторунан, суунар тэрилинэн туттума, танаһын, бэргэһэтин кэтимэ.
- Дьиэ кыылын кэмиттэн-кэмигэр бэтэринээргэ көрдөрүҥ. Өскөтүн кыыл ыалдьыбыт сибикитэ билиннэҕинэ, бэтэринээргэ эмтэт.
- Тириин кыһыйар эбэтэр ымынах, баас таҕыстагына, тута дерматолог-бырааска көрдөрөн эмтэнэр ордук.
- Лишайга анаалыс тирии уонна венерическэй ыарыылар диспансердарыгар эрэ оноһуллар.
- Микроспория, трихофития (лишай) олус сыстыганнаах ыарыылар буолалларын умнуман.
