Үөһээ Бүлүү улууһун Тамалакаан нэһилиэгэр үс тыыл бэтэрээнэ олорор. Николаева Анастасия Игнатьевна, Руфова Варвара Антоновна, Иванов Михаил Иннокентьевич 1941 — 1945 сылларга улахан дьону кытта тэбис-тэҥҥэ Кыайыыны уһансыыга үлэлээбиттэрэ. Бүгүн кинилэр Ил Дархан Айсен Николаев махтал суругун туттулар.
Тамалакаан ытык кырдьаҕастарыгар, тыыл бэтэрээннэригэр бүгүн сарсыарда олохтоох дьаһалта баһылыга Петр Иванов Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана Айсен Николаев Кыайыы 75 сылынан махтал суруктарын туттарда.
Тыыл бэтэрээнэ, «Ийэҕэ килбиэн» бэлиэ хаһаайката, элбэх оҕо ийэтэ, сиэн-хос сиэн эбэтэ, нэһилиэк төрүт олохтооҕо Николаева Анастасия Игнатьевна сэрии кэмнэрин бу курдук ахтар: «Сэрии саҕаламмыта тута биллибитэ. Тамалакааттар аҕыйах нэһилиэнньэлээх кытыы сир диэн туора тутуллубатахтара. Кыахтаах өттүн барыларын сэриигэ ыҥырбыттара: Чорбоохоп, Чалбаанап, Чөҥкөөйөп, Багдааһап, Буораахаптар, Доохоп уо.д.а бэбиэскэ туппуттара. Ийэ дойдуну өстөөхтөн көмүскүүр норуот сомоҕолоһуутугар олохторун да толук уурары кэрэйбэтэхтэрэ«.
Настаа кыыс маачаха аҕата, ийэтэ холкуос үлэтигэр умса түспүттэрэ. Тыыл үлэтэ сэрии толоонугар сылдьааччыларга улахан күүс-көмө буоларын бары өйдүүллэрэ. Ийэтэ Балааҕыйа холкуостаахтарга лэппиэскэлиирэ. Кыыс онно көмөлөһөрө. Хара сарсыардаттан ньэчимиэн бурдугу мэлииһэҕэ тартаран баран, аҕалан биэрэллэрин сиидэлиирэ. Бурдук быылыгар киэһэ бэйэтэ бурдук курдук буолара. Хараҕа эрэ кылабачыйан көстөр кыыһы хорсун үлэһиккин диэн хайгыыллара. Ити эрдэҕэс оҕоҕо улахан наҕараада тэҥэ этэ. Ол иһин кыһаллан туран, күнү быһа ийэтин кытта тэбис-тэҥҥэ сылдьара.
Настаа саастыылаахтара, Чорбоохобо Муоча баһаатайдаах, бурдук куолаһын хомуйууга бааһынаҕа үлэлииллэрэ. Оҕолор киэһэ үлэлээн кэлэн иһэн, дэриэбинэ кытыытыгар көлүччэҕэ сөтүөлээннэр, ыһыы-хаһыы, күлсүү-салсыы буолаллара. Настаа оҕо оҕото өтөн, тэҥнээхтэрин кытта сырсыакалаһыан, уунан ысыһа оонньуон баҕараахтыыра. Ол эрэн оруобуна ити кэмҥэ лэппиэскэтин ойуулааһына, сойута уурааһына, төттөрү-таары таһыыта саҕаланара. Аны сойбут лэппиэскэлэрин ыраас куулга дьаарыстаан угара. Сайынын тиэргэҥҥэ халааҥкы оһоххо буһараллара. Онон холкуостаахтар үлэттэн тахсалларыгар, минньигэс лэппиэскэ сытын ылбытынан кэлэллэрэ. “Балааҕыйа лэппиэскэтин сытын да ыллахпытына, сылаабыт ааспыт курдук буолар”, — диэн кэпсэтэллэрэ.
Ийэлээх кыыс кууллаах лэппиэскэни сүгэн син тэйиччи соҕус ыскылаакка илдьэн туттараллара. Балааҕыйа ыарыһахтыыр буолан кыайыганнаабата. Ол иһин кыыһа ийэтэ куулу сүкпүтүн кэннэ, аҥаар баһын маһынан өрө анньан көмөлөһөн илдьиһэрэ.
Ийэ киһи кыыһыгар оччолорго эппит тылларын Настаа эбээ билигин да бу баардыы кулгааҕар истэр: “Барыта Кыайыы туһугар! Холкуостаахтар үчүгэйдик аһаатахтарына, элбэҕи үлэлиэхтэрэ, оччоҕо эрэ фроҥҥа көмөлөөх буолуохтара! Сотору сэрии бүтүө, эмиэ дьоллоох олох саҕаланыа, тулуйуохха эрэ наада! Кып-кыра хаалла…”.
