29 Кулун тутар 29.03
  • -11°
  • $ 92,26
  • 99,71

Кэрэчээнэ Туприна: Биһигини булбуттарыгар үөрүүбүттэн хараҕым уута тахсыбытын кистээн соттубутум

15:12, 26 октября 2018
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Бу нэдиэлэ устата Анаабыр улууһугар буолбут үс киһи сүтүктээх быһылаан Сахабыт сирин барытын аймаата. Алта күнү мэлдьи социальнай ситим нөҥүө тарҕаммыт куһаҕан да, үчүгэй да сурахтарга итэҕэйэр-итэҕэйбэт икки ардынан олордубут. Алтынньы 24 күнүгэр дьоммут көстүбүттэрин туһунан үөрүүлээх сонуну истэн, бэйэлэрин илэ көрөр дьоллоннубут. Тыыннаахтарын, доруобуйалара этэҥҥэтин истэн, ыарахан таһаҕаһы санныттан бырахпыттыы норуот дууһалыын чэпчээтэ. Билигин кинилэр ханна, хайдах, тугу аһаан-сиэн сылдьыбыттарын билээри дьон ыйыталаһар. «Барахсаттар хоһуун дьон буолан тыыннаах хааллахтара. Алта күн устата…» диэн аһынааччылар, «Бачча уһуннук дьону аймаан, арыгылыы сырыттахтара…» диэн сиэрэ суохтук буруйдааччылар кытта көһүннүлэр. Сылаас дьиэҕэ дьыбааҥҥа тиэрэ таһыллан сытан ырытааччылар хантан билиэхтэрэй, тулуур, хорсун санаа, дьулуур, эрэл, итэҕэл уонна таптал диэн баарын?!  Хоту дойду хоһуун кыыһа Кэрэчээнэ Туприналыын кэпсэттибит.


Туприннар Анаабыр улууһун Үрүҥ Хайатыгар олорор ыал. Алта кыыс тапталлаах аҕата Олег Туприн, биэс кэрэ куо эдьиийэ Кэрэчээнэ уонна кинилэр доҕордоро Федор Спиридонов буолан алтынньы 17 күнүгэр Сааскылаах — Үрүҥ Хайа хайысхатынан айаҥҥа туруналлар. Салгыы Кэрэчээнэ кэпсээн-дневнигын ааҕыҥ.

Алтынньы 11 күнэ. Кэрэчээнэ Туприна бу күн Дьокуускайтан Сааскылаахха көтөн кэлэр. Каникулун кэмигэр төрөөбүт-үөскээбит Анаабырыгар тапталлаах аҕатын, бииргэ төрөөбүт балтыларын көрсө кэлэргэ эрдэттэн быһаарыммыт. Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн улахан кыыһа буолан, дьонуттан харчы көрдөөбөккө, бэйэтэ сайын үлэлээбит хамнаһын мунньан сөмөлүөккэ билиэт ылыммыт.  Улуус кииниттэн Үрүҥ Хайаҕа бөртөлүөт көппөккө нэдиэлэ кэриҥэ хаайтарар. Эбиитин бөртөлүөт көтөр күнэ чопчу биллибэт. Онтон кыыс дьонугар тиийэ охсуон олус баҕарар. Ол иһин аҕатын бураанынан ыла кэлэригэр ыҥырар. Үрүҥ Хайаттан Сааскылаахха диэри быһа суолунан 160 км., тыанан күөллэри, үрэхтэри тумнан айанныыр буоллахха, устата-туората биллибэт.

Алтынньы 17 күнэ. Бу күн Кэрэчээнэ аҕата Олег Туприн Үрүҥ Хайаттан табаарыһа Федоту кытта кыыһын көрсө, ситэ тоҥо илик туундара устун Сааскылаахха айаҥҥа турунар.

Алтынньы 18 күнэ. Туприн Спиридоновтыын Сааскылаахха кэлэллэр. Сынньана түһээт, ичигэс таҥас-сап таҥнан, иннилэригэр туох буолуоҕун  сэрэйбэккэ, аны Сааскылаах — Үрүҥ Хайа хайысханан биир бураанынан айаҥҥа туруналлар. Ити 16.30 чааска. Өйүөлэригэр уон бэрэскилээхтэр уонна итии чэйдээхтэр. JPS-навигаторынан сирдэтинэллэр. Арай онтулара тымныыга тоҥон, тиэрэни көрдөрөн, суолларын сүтэрэллэр. Түүн 12 чаас ааһыыта Среднэйгэ тиийэллэр, салгыы барар сэрэхтээҕин сэрэйэн, аһаҕас халлаан анныгар хонорго быһаарыналлар. Ыас хараҥа, тыбыс-тымныы. Туман түһэн дьыбардыйан, тоҥумаары бурааннарыттан ырааппакка тэпсэҥнии сылдьаллар. Оннук сарсыарда 10 чааска диэри халлаан сырдыырын күүтэллэр. Билигин Анаабырга хараҥа түүннэр саҕаланан эрэр кэмнэрэ буолан, халлаан хойут сырдыыр, эрдэ хараҥарар. Саатар ый сырдатыан туолбакка турар.

Алтынньы 19 күнэ. Халлаан сырдыыта сарсыарда 10 чааска бураан көлөлөрүн собуоттаат, салгыы айанныыллар. Суолтан ырааҕынан тэйбиттэрин, муммуттарын сэрэйэн, сэмээр иннин диэки көтүтэн испиттэр. Айаннаан иһэн иттэн ааһаарыы булчуттар үүтээннэрин көрдүүллэр да, чугаһынан биир да суох буолан биэрбит. Ол иһэн күһүн ыстаадалар табаны харааллаабыт сирдэригэр тиийэн кэлэллэр. Онно быраҕыллыбыт бэриһиэн чуум сытарын буланнар, тордох туруораллар. Тоҥмут, аччыктаабыт дьон ураһаларын иһигэр мас сыыһынан кутаа оттоллор. Кэрэчээнэ балтыларыгар кэһии гынан илдьэн испит сибиэһэй оҕуруот аһа тоҥон хаалбытын отууга ириэрэн чэйдииллэр. Эрэйи эҥэринэн тэлбит, сылайбыт-элэйбит дьон сылааска бигэнэн тордохторун иһиттэн тахсыбакка утуйан хаалаллар. Ол утуйа сытан Кэрэчээнэ уокка саппыкытын наскытыгар тиийэ сиэтэн кэбиһэн, атах таҥаһа суох хаалар. Аҕата тута кыыһын  атаҕар куманы эрийэн холуоһа оҥорор.

Алтынньы 21 күнэ. Халлаан сырдыыта эмиэ айаҥҥа туруналлар. Айаннаан иһэн биир да үүтээни булбакка тордохторугар төттөрү төннөргө күһэллэллэр. Тиийээт, халлаан сырдыгын баттаһа чугас эҥэри кэрийэн үүтээн көрдүүллэр. Эмискэ ыраах томтор үрдүнэн оһох турбатын көрөллөр, онно тиийэллэр. Балыксыттар сайыҥҥы хархаастара эбит. Ураһаламмыт мастарын аҕалан оһох оттон, иттэн, чэй оргуттан, хархаастан түүнүгүрбүт рис булан, ыраастаан буһаран аһыыллар. Ол олорон ырааҕынан бөртөлүөт көтөр тыаһын истэллэр. Кинилэри көрдөөһүн саҕаламмытын сэрэйэн, үөрэ саныыллар, эгди буолаллар, эрэллэрэ өссө күүһүрэр. Хархаастарыгар хоноллор.

Алтынньы 22 күнэ. Аччыктаан уһуктубут дьон ас көрдөнөллөр. Олег таһырдьа тахсан харааллаабыт сирдэриттэн бу күһүн быраҕыллыбыт, номнуо сытыйбыт таба туйахтарын булан киллэрэн ириэрэр. Ол кэмҥэ Кэрэчээнэ хархааска хостоно сылдьан, матаха иһиттэн гречка сыыһын булан үөрэр. Тута астанан, эбиэттииллэр. Киэһэ ирбит туйахтары сууйан-тараан, күөс оргутталлар.

Алтынньы 23 күнэ. Бэҕэһээ буһарбыт туйахтарын иккиһин оргутан, аһыыллар. Ол кэннэ кыыс аҕата чугаһынан болох көстөөрөй биитэр көмө кэлээрэй диэн санааттан, бинокулунан көрүүлэнэ 5 км ыраах баар маякка барар. Ол сылдьан болоххо тиийэр, онтон макарон уонна рис булан аҕалан дьонун аһатар. Аһаан баран, аҕата булбут болоҕор көһөллөр, бурааннарын уматыга бүтэр. Онно хоноллор.

Алтынньы 24 күнэ. Эбиэт диэки чугаһынан бөртөлүөт көтөн иһэр тыаһын истэллэр. 20-чэ эрэ миэтэрэ чугаһынан көтөн ааһар да, кинилэри көрбөт. Федот болох үрдүгэр тахсан далбаатыы сатыыр да, көтөр аал ааһа турар. Сайыһа хаалаллар. Ити эрээри күүстээх көрдөөһүн бара турарын сүрэхтэринэн билэллэр. Санаалара өссө бөҕөргүүр. Саатар ити күн туманнаах, былыта алларанан устар күн-дьыл турбута.

Киэһэ 6 чааска бурааннар тыастарын истэллэр. Сүүрэн тахсаллар. Ыраах хайа үрдүнэн фара уоттара тыгаллар. Ону көрөн Кэрэчээнэлээх кутаа оттоллор. Ону эрэ күүппүт курдук, бурааннар бу элээрдэн кэлэллэр. Үөрүү-көтүү, кэпсээн-сэһэн элбиир. Олег маякка бара сылдьан хаалларбыт суолларынан сирдэтэн кэлбиттэрин кэпсииллэр. Тута спутник сибээһинэн биллэрэллэр: «Дьоммутун көрүстүбүт. Барыта этэҥҥэ! Сотору тиийиэхпит!»

Бу тыллар бүтүн Саха сирин үөрдүбүттэрэ!!!

«Бурааннар кэлбиттэригэр үөрүүбүт муҥура суох этэ. Үөрүүбүттэн ытаабыт хараҕым уутун кимиэхэ да көрдөрбөккө кистээн соттубутум. Бу күннэр устата аттыбар саамай чугас киһим аҕам баар буолан биирдэ да ытаабакка, эрэлбин сүтэрбэккэ, долгуйбакка сырыттым. Кыра эрдэхпиттэн дьоммун кытта тыаҕа ыстаадаҕа  сылдьыбытым миэхэ олус көмөлөстө» —  диир Кэрэчээнэ.

Тото-хана аһаан-сиэн баран, киэһэ 9 чааска айаннаан, түүн 4 чааска дьиэлэрин булан, эттиин-сиинниин, дууһалыын, ис санаалыын чэпчииллэр. Кэлбит дьону тута балыыһаҕа илдьэллэр.  Олег буран собуоттаары көрбүрээтэргэ илиитин быһа тэптэрэн тарбаҕын улаханнык эчэппитин эмтииллэр. Кэрэчээнэлээх Федот доруобуйаларын туруга этэҥҥэ.

Кэрэчээнэлээх Кэскилээнэ сэтинньи  4 күнүгэр «Үрдэл» ырыа күрэҕэр кыттыахтаахтар, онон сотору кэминэн куоракка төннөр былааннаахтар. Кыргыттар Уу тырааныспарын институтугар төрдүс кууруска үөрэнэллэр, быйыл бүтэриэхтээхтэр. Туприннар дьиэ кэргэҥҥэ алта кыыстаахтар, бары да бэйэ-бэйэлэригэр майгыннаһар кэрэ бэйэлээхтэр.

https://www.instagram.com/p/Bb8E_hPA4Y4/?utm_source=ig_share_sheet&igshid=i2oum97wuvuv

Ааптар: Екатерина Андросова

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА