29 Кулун тутар 29.03
  • -13°
  • $ 92,26
  • 99,71

Көмүстээх Алдан Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнэр

15:20, 13 июня 2018
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо XII ыһыаҕа быйыл көмүстээх Алдан маанылаах сиригэр-уотугар ыытыллыаҕа. Бэлэмнэнии ааспыт сылтан күүскэ барар. Ыһыах бырагырааматын, тэрээһин аһыллыытын, Аал Луук маһа атыттартан туох уратылааҕын, көстүүлээҕин билэргэ сананныбыт.

edersaas.ru

Тоҕо Алдаҥҥа?

Бука, хас биирдии ааҕааччы Олоҥхо ыһыаҕа туох сыалтан саха аҕыйах ахсааннаах улууһугар Алдаҥҥа тэриллэрий диэн интэриэһиргиир буолуохтаах. Ити ыйытыы тус бэйэбин даҕаны аалара. Онон СӨ култууратын уонна духуобунай сайдыытын миниистирин солбуйааччы Николай Макаровтан туоһуластым. Миниистири солбуйааччы быһаарбытынан, бастатан туран, дьаһал тахсыбыта ырааппыт, тэрээһин уочарат быһыытынан барар эбит. Ыһыах ыһыллыахтаах улууһугар бэлэмнэнии үс сыл инниттэн саҕаланар, министиэристибэ анаан-минээн тиийэн эспэдииссийэ тэрийэр, үбүлээһин боппуруоһугар үлэлэһэллэр, маастар-кылаастары, сэминээрдэри ыытар.

Иккиһинэн, Алдаҥҥа өрөспүүбүлүкэ таһымнаах улахан тэрээһин ыытылла илик, култуура тэнийиэхтээх, сайдыахтаах диэн этэллэр. Судургутук быһаардахха, саха култууратын, фольклорун саха улуустарыгар эрэ баттаан сыппакка, киһи аймах барытын баайа-дуола буоларын сөпкө өйдөөн, төһө кыалларынан күүскэ тарҕатыахтаахпыт, хайдахтаах курдук баай историялаах норуот буоларбытын атыттарга көрдөрүөхтээхпит. Быйылгы ыһыах кэнсиэпсийэтэ дириҥ ис хоһоонноох. Ол курдук, олохтоох аҕыйах ахсааннаах норуоттар култуураларыгар тирэҕирэр. Эбэҥки национальнай кэлэктииптэрин барыларын, ону таһынан, Сибииртэн, тас дойдуттан тиийэ дэлэгээссийэлэри ыҥыртаабыттар. Алдан суол тоҕойугар турарынан, айан суола аһаҕаһынан тоҕоостооҕун ыйаллар. Онон, бары өттүнэн эргиччи табыгастаах.

Ыһыахха бэлэмнэнии түгэнэ

Быйылгы ыһыах уратыта тугуй?

Бастатан туран, бырагыраамаҕа аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктартан саҕалаан, араас омук култуурата хабыллыаҕа. Тус-туспа былаһааккаларынан онно бэ­йэлэрин күрэхтэһиилэрин, култуураларын, күрэхтэрин ыытыахтара.

Иккиһинэн, ыһыах Сэбэки (эбэҥкилии, “прародительница всего живого”) диэн сиргэ ыытыллар. Төһө даҕаны этнокомплекс сахалыы (Аал Луук мас, ураһалар, сэргэлэр…) истииллээҕин иһин, аатын эбэҥкилии хаалларбыттар.

Үсүһүнэн, култуурунай күрэх 17 көрүҥэр барытыгар улуустар сыһыарыллыбыттар. Ол курдук, сахалыы таҥас күрэҕин алданнары кытта хаҥаластар, оһуокайы олохтоохтору сэргэ сунтаардар, ньурбалар кыттыһан тэрийсиэхтэрэ, тимир уустар уонна олоҥхо күрэхтэрин мэҥэ хаҥаластар ыытыһыахтара. Быһатын, дьоҕурдаах дьону хааһахха хаалыы сылдьан сүбэһит оҥостуохтара, тэҥҥэ тэрийсэргэ туһаныахтара. Алданнааҕы ыһыах кыттыгас тэрээһиҥҥэ “бастакы хараҥаччы” буолуоҕа.

Төрдүһүнэн, ат сүүрдүүтэ бэс ыйын 16 күнүгэр Майаҕа (Мэҥэ Хаҥалас) ыытыллыаҕа.

Биллэн турар, хас биирдии ыһыах аһыллыыта бэ­йэтэ туспа уратылаах, кистэлэҥнээх буолар. Ону барытын эрдэттэн арыйан, ытыска ууран биэрдэххэ, илэ көрөөччүгэ интэриэһинэйэ суох буолуон сөп. Онон, нууччалыы эттэххэ, сүрүн “фишкалары” кистэлэҥҥэ туталлар. Режиссер – эдэр, талааннаах, ураты көрүүлээх Руслан Тараховскай.

Тэрээһин сүрүн боппуруостарын сүбэлэһэллэр

 

Сыыппаралар

Бэс ыйын 30 – от ыйын 1 күннэригэр

17 көрүҥ култуура күрэҕэ

25 тыһ. кэриҥэ кыттааччы, ыалдьыт

12 ийэ олоҥхоһут тиийиэҕэ

230 киһи олоҥхоҕо кыттыаҕа

Массыына — сүрүн бириис

Ысыах Олонхо-2018 (телефоҥҥа сыһыарыы)

Ыһыахха бэлэмнэнии саҕаламмыта быданнаата

 

Аал Луук мас уонна Менделеев табылыыссата

 

Ханнык баҕарар Олоҥхо ыһыаҕар, көрөөччү хараҕын Аал Луук мас сымнатар, итиэннэ кэпсэлгэ сылдьар. Ол курдук, Быйылгы Олоҥхо ыһыаҕын сүрүн бэлиэтин “Уран” устуудьуйа (салайааччы Вячеслав Яроев) оҥорор. Кэлиҥҥи икки ыһыах бэлиэтэ кинилэр тобуллаҕас толкуйдарынан, илиилэрин сылааһынан чочуллан айыллыбыттара. Быйыл даҕаны тустаах бөлөхтөн хараҕы манньытар сонун көстүүнү кэтэһэбит. Хамаанда муус устар бүтүүтүттэн номнуо үлэтин саҕалаабыт. Уратыта тугуй? “Дизайнын арыйбаппын. Алдан улууһа аатырар баай дойду. Көмүһүнэн эрэ буолбакка, Менделеев табылыыссатын сиртэн хостонор баайа барыта кэриэтэ баар. Бу Аал Луук мас ону уонна кини дьонун-сэргэтин көрдөрүөҕэ. Биллэн турар, үп-харчы тардыллан, уустуктар үөскүүллэр эрээри, баҕабыт баһаам. Билиҥҥи кыахпытыттан көрөн айыллыаҕа уонна Олоҥхо ыһыаҕын историятыгар аан маҥнайгытын сиртэн сириэдийэн тахсар мас буолуоҕа”, — диэн Николай Макаров кистэлэҥи сэгэтэн ааста.

 

Алдан — Томмот поеһынан экскурсия

 

Тэрийээччилэр ыһыаҕынан эрэ муҥурдаммакка, көрөөччүгэ хас биирдии ыһыах ыһар улуус историятыттан саҕалаан, бүгүҥҥү олоҕор тиийэ элбэҕи билэн, иҥэринэн барарыгар кыһаллаллар. Быйыл Алдан-Томмот маршрутунан поеһынан экскурсияны олохтуохтара. “Алдан олох ураты историялаах улуус. Букатын 1930-с сылларга диэри олус элбэх кытай, кэриэй олорбут сирэ. Ити кэмтэн эрэ нуучча олохсуйан барбыта. Экскурсияҕа дьон-сэргэ ити историятын кытта билсиэҕэ. Иккиһинэн, Алдан айылҕата букатын ураты. Хайа үрдүгэр турар. Ол иһин күөллэрэ, уулара, үөннэрэ-көйүүрдэрэ, сирэ-уота атын. Аны ааһан иһэн көмүс хайдах хостонорун көрүөхтэрин сөп”, — диэн миниистири солбуйааччы быйылгы ыһыах өссө биир уратытын кэпсээтэ.

 

Play Маркет – Ысыах Олонхо-2018

Олоҥхо ыһыаҕар барар дьоҥҥо сүбэ

 

Олоҥхо ыһыаҕар тиийээччилэр Play Маркеттан төлөпүөҥҥүтүгэр Ысыах Олонхо-2018 диэн сыһыарыыны киллэриэххитин сөп. Сыһыарыыга Ыһыах бырагырааматыттан саҕалаан түһэр, аһыыр сиргэ тиийэ барыта ыйыллар.

 

Үп-харчы

 

Бүгүҥҥү туругунан, уопсайа 27 улуус ыһыахха кыттарын туһунан биллэрбит. Ону таһынан, Амурскай, Иркутскай уобаластарга, Хабаровскай, Красноярскай, Алтайскай кыраайдарга итиэннэ Бурятияҕа, Монголияҕа ыҥырыы ыыталаабыттар.

Уустук экэнэмиичэскэй балаһыанньанан сибээстээн, былаан сыыйа сарбыллан, култуура бырагырааматыгар 8 мөл. 930 тыһ. солк. көрүллүбүтэ эрээри, билиҥҥитэ киирэ илик. Онон, хас биирдии тэрийээччи, оҥорооччу бэйэтин кыаҕынан, баҕатын күүһүнэн ылсан үлэлэһэ сылдьар. Олоҥхо ыһыаҕын историятыгар саамай кыра үптээх-харчылаах ыһыах тэриллээри турар. Ол да буоллар, ааспыт сыллардааҕы ыһыахтартан уратыта суох ааһарыгар эрэнэллэр.

 

Нууччалыы тыллаах улууска көрдөрүөхпүт

 

Иннокентий Птицын, Дьокуускай куораттааҕы Олоҥхо ассоциациятын бэрэссэдээтэлэ, олоҥхону толорооччу:

— Быйылгы Олоҥхо ыһыаҕын, хата, тохтоппотулар. Этэр эттэҕинэ эмиэ да сөп курдук, дьон уу-уот ортотугар олордохторуна, биһиги ыллыы-туойа сылдьарбыт соччото суох курдук эрээри, бэйэбит култуурабыт буоллаҕа. Мин санаабар, быйылгы ыһыах сүрүн уратытынан — нууччалыы тыллаах улууска бэйэбит култуурабытын көрдөрүөхтээхпит. “Дьээ-буо” бөлөх Бүлүүгэ анал номинацияҕа тиксэн турабыт. Быйыл алтыа буолан баран кыттаары бэлэмнэнэ сылдьабыт. Бүлүүгэ ыытыллыбыт ыһыах туох да ааттаах этэ. Быйылгы ыһыах онтон уратыта суох барарыгар эрэнэбин.

Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru

Хаартыскалар: министиэристибэ пресс-сулууспатын архыыбыттан.

1

0
Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА