29 Кулун тутар 29.03
  • -11°
  • $ 92,26
  • 99,71

Көхтөөх буол – харчыта ыл!

17:08, 02 августа 2018
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Саха Республикатын олоххо көхтөөх көрүүлээх дьоно балтараа мөлүйүөҥҥэ диэри үп тутуохтара. Төрүт олохтоохтор көҕүлээһиннэрин өйөөһүн республикатааҕы бырагырааматынан, харчыны ылбыт дьон сэлиэнньэлэрин ис-тас көстүүтүн хайдах тупсаралларын бэйэлэрэ быһаарыныахтара.

Тыа сирэ көстүүтэ уларыйыахтаах

Тыа сирин ис-тас көстүүтүн тупсарыы кыһалҕата билигин да баар. Өскөтүн куораттарга бу кыаллар буоллаҕына, дьоҕус дэриэбинэлэргэ самналлыбыт дьиэлэр, быраҕыллыбыт уһаайбалар уонна мөлтөх туруктаах суоллар күннээҕи көстүү буолар.

Сэбиэскэй былаас кэмигэр тутуллубут кулууптар, уонна да атын социальнай объектар эргэрэн, тас көрүҥнэрэ мөлтөөн турарын көрөргө олус хомолтолоох. Үксүгэр итинник тутууларга өрөмүөн үлэтэ ыытыллыбат. Баларга эбии көҥүлэ суох бөх тоҕор сирдэри, хараҥа уулуссалары уонна да атын бөрүкүтэ суох көстүүлэри киллэриэххэ сөп.

Олохтоох салалта итини бэйэтэ быһаарарыгар олус ыарахаттары көрсөр, үбэ-харчыта тиийбэт.

Республика правительствота баар балаһыанньаны көннөрөр сыалтан, анал бырайыак бэлэмнээн, тыа сирин тупсаҕай көрүҥнүүргэ үлэни көҕүлээбитэ. Бу олохтоох былааска миэстэтигэр үлэни табыгастаахтык тэрийэригэр кыаҕы үөскэтэргэ туһаайыллыбыта.

Тупсарыныыга мөлүйүөн бэриллэр

Төрүт олохтоохтор көҕүлээһиннэрин өйөөһүн бырагыраамата 2017 сылга боруобалаан көрөр эрэсиимҥэ саҕаламмыта. Онно биэс улуус кыттыыны ылбыта – Үөһээ Бүлүү, Чурапчы, Уус Алдан, Хаҥалас уонна куорат аттынааҕы Жатай сэлиэнньэтэ.

Уопсайа 53,1 мөлүйүөн солкуобайга 32 бырайыак талыллыбыт. Бырагыраама биир сүрүн усулуобуйатынан хардарыта үбүлээһин буолар. 60% республикатааҕы бюджеттан тыырыллар, онно олохтоох салалта бэйэтиттэн 40% эбиэхтээх.

Бу сыалга республика бюджетыттан 32 мөлүйүөн солкуобай анаммыт, оттон олохтоох дьаһалталар 17,3% хааччыйбыт, олохтоохтор 11,7% киллэрбиттэр, 11% тастан киирбит үп.

Нэһилиэнньэ олорор сирин ис-тас көстүүтүн хайдах тупсарарын хайаан даҕаны бэйэтэ быһаарыахтаах. Нэһилиэк баһылыга, депутаттар бэйэлэрин соҥнуо суохтаахтар.

Биир сыл иһигэр нэһилиэктэргэ бу бырагырааманан култуура дьиэлэрин, музейдары, библиотекалары, спортсаалалары өрөмүөннээтилэр. Өссө биир хайысханан спортивнай, оҕо оонньуур былаһааккаларын, дьон

сынньанар сирин оҥоруу буолла. Сорох сэлиэнньэлэргэ суолларын тупсарбыттар уонна сайыҥҥы уу ситимин киллэрбиттэр.

Төрүт олохтоохтор көҕүлээһиннэрин өйөөһүн бырагыраамата 47 региоҥҥа Россия үп министиэристибэтин уонна бүтүн аан дойдутааҕы баан икки ардыгар “Развитие инициативного бюджетирования” федеральнайдааҕы бырайыакка киирэр.

Сайдыыга анаммыт бырагыраама

Төрүт олохтоохтор көҕүлээһиннэрин өйөөһүн бырагыраамата 2018 сылга республикатааҕы таһымы ылан, кыттааччылар ахсааннара уонна үбүлээһин балачча элбээтэ.

Билиҥҥи туругунан, бырайыакка Дьокуускай куораттан ураты, үгүс олохтоох бэйэни салайыныы кыттыыны ылар. Субсидия кээмэйэ үрдээтэ. Оройуон кииннэрэ, куорат уокуруктара, хоту уонна Арктика улуустара эмиэ 1,5 мөлүйүөн солкуобайы ыллылар.

2017 сыл бүтүүтүгэр, Саха Сирин үп министерствотын көҕүлээһининэн, бары улуустарга уһулуччу суолталаах этиилэри талыыга мунньахтар буоллулар, онно 165 тыһынча олохтоох кытынна. Холобур Майаҕа, Чурапчыга, Бүлүүгэ балтараа тыһыынча киһи кэриҥэ кэлбит. Мунньахтар түмүктэринэн, куонкуруска 502 сайаапка киирбит, олортон 354 муниципалитеттан 451 бырайыак талыллыбыт. Кыайыылаахтары анал бырагыраама быһаарбыта.

Абый, Бүлүү, Кэбээйи, Мэҥэ Хаҥалас, Нам, Томпо улуустар олохтоохторо олус көхтөөхтүк кыттыбыттар.

Нэһилиэнньэттэн уонна олохтоох бизнестэн үбүнэн эрэ буолбакка, субуотунньуктарынан, техниканан, тутуу матырыйаалынан көмөнү онорбут бырайыактар эбии баал ылбыттар.

Бырайыактар уопсай суумалара 694,3 мөлүйүөн солкуобай буолбут. Итинтэн муниципалитеттар 500 мөлүйүөн солкуобайы республика бюджетыттан субсидиянан ылаллар. Олохтоох былаас 105,9 мөлүйүөнүнэн хааччыйар, төрүт олохтоохтор 51,7 мөлүйүөн хомуйуохтаахтар, 36,6 мөлүйүөн солкуобайы спонсордар биэрэллэр. Билиҥҥи туругунан, СӨ Үп министерствота иһитиннэрбитинэн, тастан 200 мөлүйүөн үп киллэриллибит.

Тыа сирин олохтооҕо тугу туһанар?

Быйылгы сыл бырайыактарын ырытан көрдөххө, улахан аҥара олорор сирдэри, нэһилиэнньэлээх пууннары тупсарыныыга анаммыттар. Иккис миэстэҕэ итиинэн-уунан хааччыллыы турар. Салгыы спортивнай объектары, суолу тупсарыы, култуура тэрилтэтин өрөмүөннээһин, уулуссалары сырдатыы, оҕо оонньуур былаһааккаларын оҥоруу буолар.

Холобур, Үөһээ Бүлүү улууһугар Липпэ-Атах сэлиэнньэтигэр, олохтоохтор ыһыахтыыр пааркаларын саҥардан туталлар. Былаан

быһыытынан саҥа ураһа, стадион уонна концертыыр былаһаакка тутуохтаахтар.

Дьааҥыга турба барар ханаалларын уонна “Полюс холода” спортивнай комплекы өрөмүөннүөхтэрэ. Манна спортивнай инвертарь, уот-күөс уонна музыкальнай оборудование ылыахтара.

Алдан улууһугар Ленинскэй бөһүөлэгэр икки кыра оройуону холбуур Үөһээ Кураанах үрэҕи туоруурга тимиринэн муоста тутуохтаахтар. Урукку мас муоста алдьанар кутталлаах.

Сунтаар улууһугар Элгээйи сэлиэнньэтигэр сайыҥҥы уу ситимин киллэриэхтэрэ, былаан быһыытынан бу сылга 50 чааһынай дьиэни манна холбуохтаахтар. Уу ситимигэр холбоммуттар ый аайы 500 солкуобайы төлүөхтэрэ, пенсионердарга чэпчэтии көрүллэр. Киирбит харчы уу ситимин туругун көрүүтэ, тутууга бэриллиэҕэ. Суол оҥоруутугар олохтоох дьаһалта МТЗ тыраахтыр ылыаҕа.

Таатта улууһугар 285 киһилээх Даайа-Амма сэлиэнньэтигэр 17 чааһынай дьиэ киин ититиигэ холбонуо. Былырыын манна 13 дьиэ холбоммута.

Руслан Басыгысов, «Якутия» хаһыат, СИА.

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА