Өймөкөөн улууһугар таба иитиитинэн “Үчүгэй” ФГУП, “Өймөкөөн” ХЭТ уонна “Мола”, “Гиркун”, “Малтан”, “Кугутян”, “Сунтаар” аҕа уустарынан общиналар дьарыктаналлар. Улуус социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын тохсунньу-муус устар ыйдарынааҕы көрдөрүүтүнэн хаһаайыстыбалар уопсайа 10 067 табалаахтар этэ. Бүгүн «Хотугу сардаҥа» хаһыат «Үчүгэй» ФГУП тэрилтэ туһунан кэпсиир.
Быйылгы дьыл балаҕан ыйыттан саамай элбэх биригээдэлээх “Үчүгэй” ФГУП дириэктэринэн тыа хаһаайыстыбатын наукаларын кандидата Николай Роббек анаммыта. Николай Спиридонович 1980 сыллаахха үөрэҕин бүтэриэҕиттэн тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар күн бүгүҥҥээҥҥэ диэри таһаарыылаахтык үлэлиир. Кини бу иннинэ өр сылларга Дьокуускайдааҕы Тыа хаһаайыстыбатын научнай-чинчийэр институтугар ыстаарсай научнай сотруднигынан үлэлээбитэ, эбээн боруода табаларын этэ уратытын туһунан диссертациятын көмүскээбитэ.
Онон кини таба иитиитин эйгэтигэр улахан уопуттаах киһи. Ону тэҥэ Николай Спиридонович “Үчүгэй” ФГУП кытта уонтан тахса сыл ыкса сибээстээхтик үлэлээбитэ. Онон маннааҕы табаһыттар олохторун укулаатын бэркэ билэр, дьону-сэргэни кытта алтыспыта быданнаата. Бэйэтэ Үөһээ Халыма Арыылаах нэһилиэгиттэн төрүттээх.
Билигин хаһаайыстыбаҕа алта биригээдэҕэ 24 киһи үлэлиир: алта биригэдьиир, алта чуум үлэһит, 11 табаһыт баар. Хаһаайыстыба исписэлииһинэн анал үөрэхтээх удьуор табаһыттар Громовтар сыдьааннара Павел Сивцев буолар.
Николай Роббек иһитиннэрэринэн, быйылгы харааллааһын үлэтэ этэҥҥэ ааста. Ол курдук хараалынан ааспыт таба ахсаана 3 648 төбөҕө тэҥнэстэ. Мантан көстөрүнэн, муус устар 1 күнүнээҕи туругунан хаһаайыстыбаҕа 5 098 таба ааҕыллыбыт буоллаҕына, күһүҥҥү харааллааһын кэнниттэн таба ахсаана аччаабыта көстөн таҕыста. Ол кэккэ биричиинэлэрдээх. Бастатан туран, табалары бөрө тардыыта хойунна. Адьырҕалар төрүөххэ охсоллоро эмиэ үгүс. Холобур, тыһы табаны кыйдаан, тугут куотарыгар тиэрдэллэр (абортирование). Иккиһинэн, табаһыт тиийбэт кыһалҕата баар. Өссө биир мэһэйинэн күн-дьыл туруга буолар. Хаар чараас буолан, табалар киэҥ сиринэн хаамаллар, оттон халыҥ хаардаах дьыл ырааппаттар. Аар тайҕаҕа сылдьар табалары биир сиргэ мунньар уустуктардаах. Маныаха өссө тырааныспар суоҕун боппуруоһа эбиискэлэһэр.
Адьырҕаны бултаһарга уопуттаах бөрөһүттэр биригээдэ тэринэн, “Хаастаах” ыстаадаларын эҥэр барбыттара. Саҥа дьыл кэнниттэн бөрөнү кыдыйыыга өссө биир киһи тахсыахтаах.
Николай Роббек Ил Дархан Анал этиитигэр туруорбут соруктарын биһириир
— Ил Дархан Айсен Николаев уопсастыбаннаска Анал этиитигэр олохтоох бородууксуйаны дэлэтэн, мөлтөх хаачыстыбалаах кэлии аһы-үөлү ырыынактан сыыйа суох оҥорор сорук турарын туһунан олус сөпкө этэр, — диэн санаатын үллэстэр Николай Спиридонович. — Биһиги хаһаайыстыбабыт таба этинэн нэһилиэнньэни хааччыйарга туруулаһан үлэлиэхтээх, инникитин даҕаны оннук сорук турар. Быйыл, хомойуох иһин, сыллата ыытыллар “Идэһэ” тыа хаһаайыстыбатын улуустааҕы дьаарбаҥкатыгар таба этин кыайан аҕалбатыбыт. Сатаан кыстыа суох табалары талан идэһэлээбиппитин (санзабой) ичигэс күһүн туран, тиэйиитэ кыаллыбатаҕа.
Ил Дархан таба иитиитинэн дьарыктанар хаһаайыстыбалар материальнай-техническэй баазаларын тупсарар туһунан этэр. Бу сөптөөх дьаһал. Тоҕо диэтэххэ, үгүс ыстаадалар харааллара, күрүөлэрэ эргэрдэ. Бу күннэргэ мин киин куоракка командировкаҕа сылдьан “Үчүгэй” ФГУП 7-с уонна 10-с нүөмэрдээх ыстаадаларыгар биир уопсай хараалы тутарга кэпсэтэ сылдьабын. Табаһыт үлэлиир усулуобуйатын тупсарыыга ити курдук болҕомто ууруллан бардаҕына, каадыр боппуруоһа ону кытта тэҥҥэ быһаарыллыах тустаах.
Улуус табаһыттарыгар кэлэр Сомоҕолоһуу сыла улахан ситиһиилээх буоларыгар баҕарабын, үлэ усулуобуйатын тупсарыыга бары биир күүс буолан үлэлээтэхпитинэ үгүһү ситиһиэхпит, — диэн түмүктээтэ Н.С. Роббек.
Ааптар: Любовь КРИВОШАПКИНА
This post was published on 29.12.2018 14:12 14:12