Хомус аан дойдутааҕы түмэлигэр норуот маастара, СӨ үтүөлээх учуутала, СӨ култууратын туйгуна, Нам улууһун бочуоттаах олохтооҕо Иннокентий Готовцев-Хоһуун Уус 75 сааһыгар аналлаах быыстапка арылынна. Манна уус маҥнайгы үлэлэриттэн саҕалаан, сэдэх хомустарыгар тиийэ көрдөрүүгэ турдулар.
Иннокентий Готовцев-Хоһуун Уус быыстапкатын арыллыытын түгэнэ
Быыстапка арыллыытыгар Хоһуун Уус оҕолоро, сиэннэрэ, оскуолаҕа бииргэ үөрэммит доҕотторо, үөлээннээхтэрэ, биирдиилээн хомуһу сэргиир дьон муһуннулар.
Николай Бурцев-Бахсы Уус: “75 сааска киһи тыыннаах даҕаны тиийдэҕинэ, үчүгэй курдук. Оттон Иннокентий Никитич билигин даҕаны үлэлиир-хамсыыр. Кини хомуһу сиэрийэнэн таһаарарга улахан өҥөлөөх. Биһиги инновацияҕа үлэлэһэргэ дьулуспуппут быданнаата. Билиҥҥэ диэри инновационнай систиэмэ олоххо хото киирэ илик. Иннокентий Никитич ньымата хомуһу производствоҕа техническэй өттүнэн таһаарыыта дьиҥнээх, табыллыбыт бырайыактартан биирдэстэрэ буолар. Тус бэйэм оннук сыаналыыбын”, — диэн эттэ.
Быыстапкаҕа мустубут дьон үгүстэрэ Иннокентий Никитич хомуһун тардабыт дэһэллэр. Оскуолаҕа бииргэ үөрэммит доҕотторугар үстүү хомуһу (бэйэлэригэр, оҕолоругар, сиэннэригэр) оҥортообут. Дьон этиититтэн иһиттэххэ, Хоһуун Уус соһуччу бэлэх оҥорорун сөбүлүүр эбит. Ол курдук, бэл диэтэр үбүлүөйдээх тэрээһинигэр ол үгэһиттэн туораабата. Аан дойдуга киэҥник биллэр виртуоз-хомусчут Спиридон Шишигиҥҥэ эмиэ биир ураты тыастаах хомуһу бэлэх уунна. Спиридон Спиридонович тута тыаһатан иһитиннэрдэ.
Тус бэйэм Иннокентий Готовцев хомуһа тардарга судургу, ордук саҥа саҕалаан эрэр дьон үөрэнэллэригэр табыгастаах диэн көрөбүн. Биллэр-көстөр улахан хомусчуттар анаан-минээн оҥортороллор эбит. Быыстапканы көрө кэлбит дьон эмиэ сакаас биэрдилэр. Уопсайынан, сахалары хомуһунан маассабайдык хааччыйбыт киһинэн Хоһуун Уус буолар диэтэхпинэ, бука, сыыспатым буолуо. Тоҕо диэтэххэ, кини уопсайа, 13 тыһ 500 кэриҥэ хомуһу оҥорбут, аҥаардас ити дьарыгынан 20-тэн тахса мөлүйүөнү киллэрбит, 60-ча эдэр дьону хомус ууһун кистэлэҥэр үөрэппит. Кини хомустара, бэл, интэриниэтинэн кытта атыыга тарҕаналлар. Онон хомуһу дэлэтиигэ бэйэтэ туспа рекорду олохтоото.
Хоһуун Уус маҥнайгы хомустара
“Бастакы хомуспун 28 сааспар чочуйбутум. Сылга, быһа холоон, 1000 хомуһу оҥоробун. Миэхэ 60-ча киһи уус быһыытынан үөрэммитэ, уһуйуллубута. Кинилэртэн хомуһунан анаан-минээн дьарыктанар икки эрэ киһи баар. Айсен Дьячковскай (Сунтаар, Кутана) итиэннэ Ньургустаан Уваров (Нам) буолаллар. Намҥа “Маастардар дэриэбинэлэрин” туттубуттара. Мин онно эмиэ балачча үбү куппутум. Тоҕо диэтэххэ, мин кэннибиттэн хаалар, ити технологияны салгыыр уус баар буолуута – мин дьолум. Үгүс сыллар тухары хомуһу илиибинэн оҥоро сатаан баран, кырдьан эрэбин, сотору кыайбат буолуом диэн, Саха сирин учуонайдарын сүбэлэринэн, 2010 сыллаахха Новосибирскайга тиийэн, хомус электроннай варианын биэрбитим. Кинилэр ый иһинэн биир тонна хомуһу бэлмнээн биэрбиттэрэ. Билигин ол бэлэм балбааҥкыттан чочуйан таһаарабын. Онон сууккаҕа, ортотунан, икки-үс хомуһу оҥоробун. Ол эрээри, хас биирдии хомуһу дууһам нөҥүө аһарабын.
Уһанар талаан миэхэ төрөппүттэрбиттэн бэриллибит. Оҕолорум тиэхиньикэҕэ сыстаҕастар, туохха наадыйалларын барытын бэйэлэрэ уһанар кыахтаах, дьоҕурдаах дьон. Өбүгэлэрим бэрсибит талааннара оҕолорбор бэриллибититтэн сэмээр үөрэбин. Ол эрээри, мин курдук уһамматтар. Уус идэтигэр айылҕаттан анаан бэриллибит эрэ киһи уһун күнү быһа бүк түһэн олорон ылсар кыахтаах.
Кэнэҕэһин хомус оҥоруутун собуокка киллэриэхтэрэ. Собуот кинилэргэ бэлэми бэчээттээн таһаарыаҕа. Ол эрээри, төһө да бэчээттээн таһаарбытын иһин, тылын биирдиилээн маастардар эрэ оҥорор буолуохтара. Оттон уһанар дьоҕурдаах дьон уһаммат буоллахтарына, собуокка “штамповкаламмыт” хомус дьиҥнээх хомус буолуо суоҕа. Кэскилэ кылгас. Онон инникитин бу лазернай технологияны салгыыр дьон баар буолуохтара уонна аны 50-ча сылынан биирдиилээн дьон оҥорорунааҕар собуот оҥоһуга баһыйыаҕа”, — диэн Хоһуун Уус санаатын үллэстэр.
Хоһуун Уус олоҕун аргыһа Матрена Алексеевнаны, оҕолорун, сиэннэрин кытта
АНА Сибиирдээҕи салаатын Саха сиринээҕи научнай киинин президиумун бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Пахомов: “Хоһуун Уус хомус оҥоруутун аныгылыы технологиянан тупсаран биэрдэ. Саха хомуһун оҥоруутун историятыгар дизайн, стиль, композиция туттуллар буолуутугар олук уурда. Лазернай технология диэн үтүөкэннээх ситиһии күүһүн туһанан, саха хомуһун ахсаан өттүнэн элбэтэр сыаллаах хомус форматын лазерынан быстарыыны аан маҥнайгынан киллэрбитэ. Маныаха кини хомуска лазернай технологияны аан маҥнайгынан киллэрбитин туоһулуур сэртипикээти илдьэ сылдьар”, — диэн дакылаат оҥороругар бэлиэтээтэ.
Пресс-кэмпириэнсийэ кыттыылаахтара
Иннокентий Готовцев-Хоһуун Уус быыстапкатын сэргээбит дьон Хомус аан дойдутааҕы түмэлигэр кэлэн көрүөххүтүн сөп. Манна ааптар сэдэх үлэлэрэ бары кэриэтэ турдулар.
