Былырыыҥҥыттан өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай былааһын уоргана бырайыагынан үлэҕэ киирбитэ. Бу саҥа үлэ хайысхатыгар сэттэ бастакы “хараҥаччылар” көһүннүлэр. Бэҕэһээ Ил Дархан Егор Борисов болҕомтотугар бырайыак салайааччылара үлэлэрин билиһиннэрдилэр.
Санатан эттэххэ, былырыын от ыйыгар бырайыагынан үлэ туһунан Ил Дархан ыйааҕа, кэлин үлэ балаһыанньата тахсыбыттара. Былаан быһыытынан, бу сылга туох баар нуормалары, регламеннары барытын ситэрэн-хоторон бүтэриэхтээхтэр. Ону сэргэ, үлэһиттэри үөрэтии барыахтаах. Күн бүгүн, бастакы кыбаартал түмүгүнэн, 170 судаарыстыбаннай, 75 муниципальнай сулууспалаахтар, ону сэргэ бырайыактыыр киин кэмитиэт, бырайыак офиһын 9 чилиэнэ үөрэннилэр.
Бырайыагынан үлэ департаменын салайааччыта Роман Солодухин бэлиэтииринэн, билигин бырайыактары салайар информационнай систиэмэ хайдах буолара быһаарыллан оҥоһуллан бүппүт, мантан салгыы систиэмэни биир тиһигинэн үлэлэтиэхтэрэ. Онуоха от ыйыгар диэри (бырайыагынан үлэ иккис түһүмэҕэ) пилотнай бырайыактар номнуо талыллан систиэмэнэн үлэлээн барыахтаахтар. Мантан салгыы мунньахха этиллибит бырайыактары көрүөххэ.
Быйыл Үөһээ Бүлүүгэ буолуохтаах “Манчаары оонньуулара” өрөспүүбүлүкэ, олохтоох салайыныы, предпринимателлэр бииргэ үлэлээһиннэригэр биир улахан “пилотнай” бырайыагынан буолуохтаах. Оонньууга барыта 1 мөл. тахса солк. ороскуоттаныахтаах. Түөрт улахан эбийиэк, ол иһигэр 3000 миэстэлээх стадион, элбэх функциялаах спортивнай саала, ипподром, универсальнай спортивнай-оонньуур былаһаакка, тутуллан олоххо киириэхтээх. Бу бырайыагы Спорт министиэристибэтин сакааһынан Баһылай Манчаары аатынан спорт национальнай көрүҥнэрин өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин дириэктэрэ Иннокентий Григорьев иилээн-саҕалаан илдьэ сылдьар.
Иккис улахан бырайыагынан эмтээх оту, үүнээйилэри, отону хомуйан бэлэм бородууксуйа оҥорон ас-үөл промышленноһыгар саҥа хайысханы киллэрии буолар. Ас-үөл, оҥорон таһаарыы промышленноһын департаменын салайааччыта Василий Афанасьев дакылаатыттан иһиттэххэ, бу кластерга 15 киһи үлэлиэхтээх. Кинилэри таһынан сайынын 2000 киһи хомуур үлэтигэр кыттыһыахтаах. Былаан быһыытынан, сылга, ортотунан 450 тоннаҕа тиийэ бэлэм бородууксуйа, 424 тонна үүнээйи хатарыллан, оҥоһуллан тахсыахтаах. Бырайыагы Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ сүрүннүүр.
Мунньахха муниципальнай тэриллиигэ туһуламмыт хас да бырайыак көрүлүннэ. Олортон биирдэстэринэн тыа хаһаайыстыбатыгар Чурапчы улууһун Мындаҕаайытыгар агрокластеры тэрийии буолар. Үбүлээһинин туһунан эттэххэ, бырайыак ааптардара федеральнай, өрөспүүбүлүкэтээҕи, муниципальнай бырагыраамаларга, граннарга кыттар санаалаахтар.
Маны сэргэ, мунньахха муниципальнай хонтуруолу ыытыыга, стратегиялары, судаарыстыбаннай бырагыраамалары, былааннааһыннары оҥорууга, нэһилиэнньэ кыһалҕатын быһаарар (ол эбэтэр араас төлөбүрү ыытар) анал терминаллары туруорууга, кытай тылын үөрэтиигэ бырайыак оҥоһуллубут.
Ил Дархан Егор Борисов бырайыактары истэн баран, судаарыстыбаннай уонна муниципальнай үлэһиттэри хайаатар да үөрэтии барыахтааҕын, бырайыак салайааччытын боломуочуйатын (миниистирдэр солбуйааччыларын бырайыак салайааччыларыгар уларытан биэрии туһунан кэпсэтии тахсыбыта) эрдэттэн быһаарыахха наадатын, урукку халыыптан тахсан үлэни саҥалыы тэрийии ирдэниллэрин бэлиэтээтэ. “Бастатан туран, бу бырайыактарга олоҕуран өрөспүүбүлүкэҕэ систиэмэ тэриллэн, онно бары сыстан үөрэниэхпитин наада. Онон билигин бу этиллибит бырайыактары бигэргэтэн олоххо киллэрэргэ дьулуһуоҕуҥ. Ол эрээри уруккубут курдук үлэлии олордохпутуна, бу саҥа саҕалааһын көдьүүһү аҕалыа суоҕа. Бырайыагынан үлэҕэ саамай сүрүнэ, үлэ түмүгэ ырылхайдык көстүөхтээх. Ол буолуо – биһиги ситиһиибит”, — диэн этэр Егор Афанасьевич.
