Уопсайа 17 ыйытыы (этии) киирбититтэн 10-на «босхо гектарга» туһуланна. Аан бастаан Түбэ кырдьаҕаһа Петр Гуляев маны төрдүттэн утарарын, сири-уоту тыытар, үллэрэр сыыһатын дакаастаста. Ол кэннэ «Сир» общественнай хамсааһын чилиэнэ, урут КДН салайааччытынан үлэлии сылдьыбыт Матрена Ядрихинская уһуннук-киэҥник бу сокуон мөлтөх өрүттэригэр тохтоото. Элбэх мөккүөрдэргэ тыла-тыына эриллибит Станислав Тоскин бу сырыыга утарара да, сөпсөһөрө да өйдөммөт гына тыл эттэ. Арай пилотнай бырайыакка киириини референдумҥа туруоруохха диэн этии киллэрдэ.
Петр Иванович Гуляев санаатын аһаҕастык эппитин туох да диэн омнуолаабаккын, кырдьаҕас араҥа араас уларыйыылары соччо сөбүлээбэтэ биллэр. Оттон «Сир» функционердара эрдэттэн оҥостон кэлбиттэр, видеоҕа түһэрэллэр, реплика быраҕар дьонноро бэлэмнэр, ол эрээри этэр аргуменнара дьону улаханнык итэҕэппэт курдук. Тоҕо диэтэргит, кэккэ нэһилиэктэргэ дьон ылбыт уһаайбалара, ходуһалара, бааһыналара кадастр өттүнэн кыраныыссалара буккуурдааҕа сэрэйиллэр этэ, манна Росреестр үлэһиттэрэ, чуолаан кадастровай инженердэр, публичнай кадастровай каартаҕа сыыһа-халты киллэрэннэр, биир үксүн айдаан төрдө итиннэ сытар.
Ил Дархан урукку өттүгэр Россияны кытта дуогабардаах сыһыаҥҥа олоро сылдьыбыт кэмнээх буоллахпытына, билигин сокуоннар сааһылананнар, Россия састаабыгар баарбыт быһыытынан Госдуманан ылыллар сокуоннар булгуччу толоруллуохтаахтарын санатта. Онон плакаттанан, пикеттэнэн күнү-дьылы эрэ сүтэриэхпит, ол оннугар күннэтэ сир докумуоннарын сааһылааһынынан, ситэрэн оҥоруунан дьарыктанар быдан ордук диэн тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Бу сокуон түһүмэхтэринэн киллэриллэрин курдук туруорсуллубута, аны аҕыйах ахсааннаах норуоттар сири-айылҕаны туһаналларыгар, саба тарыйан буолбакка, туспа реестр оҥоһуллуохтаах. Сири үллэриигэ олохтоох былаас кыттарын ситиһиэхтээхпит.
Онон Нам улууһа пилотнай бырайыакка киирбитэ, эргитэ санаатахха, бары өттүнэн барыстаах. Бастатан, ыам ыйын 1 күнүттэн атырдьах ыйыгар диэри ордубут сир улуус эрэ олохтоохторугар үллэриллиэхтээх, иккис түһүмэҕинэн республика олохтоохторугар, ол эрэ кэннэ Россия дьоно-сэргэтэ кыттыһар. Иккиһинэн, пилотнай бырайыакка киирбиппитинэн, республика өттүттэн мантан үөскээн тахсар боппуруостарга барытыгар методическай, тэрээһин өттүнэн уонна, табылыннаҕына, үбүлээһиҥҥэ көмө оҥоһуллуохтаах. Үсүһүнэн, дьон-сэргэ маны өйдөөтөҕүнэ, олорон биэрбэккэ хамнаннаҕына ыйыллыбыт болдьоххо элбэх сири бэйэбитигэр сыһыаран туһаҕа таһаарарга төрүөт баар буолуоҕа. Тоҕо диэтэргит, сөбүлэс-сөбүлэһимэ бу сокуон олоххо киирэр чинчилээх, ол төрүөтүнэн Россия Уһук Илин өттүгэр туһаныллыбатах сир элбэх, онон баҕалаахтар сүрүннээн Амур уобалаһыгар, Хабаровскай уонна Приморскай кыраайдарга дьулуһаллара күүтүллэр. Оттон Саха сиригэр климатическай өттүнэн, суол-иис мөлтөҕүнэн, тэйиччи сытар сирдэргэ инфраструктураны тэрийэр уустугунан оннук алдьархай былдьаһыы-тараһыы тахсыбата буолуо диэн сылыктыыллар.
«Босхо гектары» таһынан атын кэпсэтиилэргэ тохтоотоххо, Намҥа 2-с оскуола саҥа дьиэтин, улуус киинигэр «Культура дыбарыаһын» тутууларын туруорсуулар иһилиннилэр. Онуоха Ил Дархан культурнай киин оскуола кэнниттэн тутуута саҕаланыаҕа диэн быһаарда. Саха республикатын 100 сыллаах үбүлүөйүгэр кинигэ тахсыытын туһунан ыйытыыга бу кинигэ 4 томнаах буолуон сөбүн, элбэх түгэннэргэ билигин да мөккүөрдэр баалларын иһитиннэрдэ.
Нам сэлиэнньэтигэр элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ учаастактар үрдүк күүрүүлээх гаас турбатыттан чугас тыырыллыбыттарынан сирэ суох хаалбыттарын эппиттэригэр Ил Дархан нэһилиэк баһылыга А.Г. Новгородов бу дьон сокуонунан бэриллибит бырааптарын туһаналларын хааччыйарыгар сорудахтаата. Маны сэргэ бааһынай хаһаайыстыба салайааччыта З.В. Винокуров билигин баар сирбитин быһаарсар наадатын эттэ, ол курдук, сири туһаммат дьонтон дьаһалталар маны арендаҕа ылан баран, тыа хаһаайыстыбатынан быһаччы дьарыктанар дьоҥҥо биэрэллэрин туһунан туруорсуутун Ил Дархан сэҥээрэ иһиттэ.
Түмүгэр Егор Афанасьевич наар бюджеттан үп кэлэрин кэтээбэккэ, бэйэҕит производствоны сайыннаран дохуот киллэриитинэн дьарыктаныҥ диэн сүбэлээтэ, маны таһынан «Босхо гектар» тула ватсап нөҥүө буолар-хаалар информациялары ырааһынан ылбакка, сокуон этэринэн сири-уоту туһаҕа таһаарыынан күннэтэ үлэлэһэргэ баҕа санаатын биллэрдэ.
