Ил Дархан Айсен Николаев ааспыт нэдиэлэҕэ үлэтин сүрүн түгэннэрэ. Ол туһунан өрөспүүбүлүкэ баһылыгын пресс-сэкиритээрэ Афанасий Ноев СИА-ҕа кэпсээтэ.
Сэтинньи 23 күнүгэр Суһал ыстаап мунньаҕар Айсен Николаев сүрүн болҕомтону эминэн-томунан хааччыйыыга туһаайда. Бэрэбиэркэ быһаарбытынан сорох аптекаларга коронавирус дьаҥын бохсор эмтэр суохтар. Ордук Нерюнгри оройуонугар бу кыһалҕа баара билиннэ. Онон Ил Дархан сөптөөх миэрэлэри ыларга сорудахтаата. Итиэннэ федеральнай бюджеттан көрүллүбүт үбүнэн өрөспүүбүлүкэ балыыһаларыгар медицинскэй оборудованиелары атыылаһыы суһаллык быһаарыллыахтааҕын Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтигэр ыйда.
Сэтинньи 24 күнүгэр Ил Дархан улуустар баһылыктарын кытта мунньахтыырыгар ыарыы ахсаана аччаабакка тэнийэринэн, ордук кутталлаах бөлөххө киирсэр дьону кэмигэр балыыһаҕа киллэрии сүрүн соругунан буоларын бэлиэтээтэ. Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтигэр стационардарга эмтээһини күүһүрдэргэ соруйда.
Бу күн Айсен Николаев Бырабыыталыстыба чилиэннэрин кытта Ил Дархан стратегическай суолталаах 6 ыйааҕын туолуутун көрдө, хас биирдиитигэр сыанабыл биэрдэ. Кини дуоһунаһыгар киирээт, бастакынан экологияны тупсарыыга ыйааҕы таһаарбыта. Ол чэрчитинэн үлэни тэрийиини сөптөөҕүнэн сыаналаата. Биллэн турар, кыһалҕа үгүс. Биир бастакынан Дьокуускайга эргэ сыбаалканы сабан, саҥаны туттарыы соруга турар.
Регион социальнай-экономическай сайдыытын сүрүн хайысхаларыгар болҕомтону үлэ оҥорумтуотун уонна нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутун улаатыннарыыга, ол иһигэр промышленнай тэрилтэлэргэ олохтоохтору үлэлэтиигэ уурарга эттэ. Орто үөрэх туругунан Рособрнадзор сыанабылынан биһиги регион дойдуга көрдөрүүтүнэн 37-с миэстэҕэ сылдьар. Сорох оскуолаларга БКЭ-ни 9-10 баллга эрэ туттараллар. Ол иһин ааты-суолу эрэ эккирэппэккэ, орто көрдөрүүбүтүн тупсарар туһунан толкуйдуохтаахпытынын регион салайааччыта санатта.
Тыа хаһаайыстыбатыгар олохтоох бородууксуйаны элбэтии сүрүн сорук буолар. Арктика хайысхатыгар «Арктика учуутала» бырайыагы сыл бүтүөр диэри үлэлэтэри сорудахтаата. Түмүккэ Айсен Николаев тыын суолталаах ыйаахтар туолууларын сөптөөҕүнэн сыаналаата.
Сэтинньи 24 күнүгэр Айсен Николаев Сбербаан Байкаллааҕы баанын бэрэссэдээтэлэ Александр Абрамкины кытта көрсөн, медицинскэй тэрилтэлэр колл-кииннэрин үлэтин судургутутууну дьүүллэстилэр. «Виртуальнай оператор» бырайыагы киллэрэр, оператордар үлэлэрин чэпчэтэр уонна түргэтэтэр боппуруос турар.
Сэтинньи 25 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ салайааччыта киин куоракка оскуолалары тутуу боппуруоһугар мунньахтаата. ВЭБ.РФ судаарыстыбаннай корпорация кыттыылаах холбоон 8520 миэстэлээх 12 объект тутуллаллара былааҥҥа баар. ВЭБ.РФ тэрилтэни кытары барыллаан сөбүлэһии ыытыллыбыт.
Сэтинньи 25 күнүгэр Ил Дархан уонна Бырабыыталыстыба чилиэннэрэ национальнай бырайыактар туолууларын ырыттылар. «Экология» нацбырайыагынан кытаанах хомунаалынай тобохторго сыһыаннаах хайысха көрдөрүүлэригэр хаалыы баар. Онон эрэгийиэн бырабыыталыстыбата туһааннаах боппуруоска федеральнай министиэристибэлэри кытары үлэлэһэр. «Куттала суох уонна хаачыстыбалаах айан суоллара» бырайыагынан суоллары тутуу, хапытаалынай өрөмүөн үлэтэ барыта бүтэн турар. «Олорор дьиэ уонна куорат эйгэтэ» нацбырайыагынан бу сылга 510 тыһ. кв. м. олорор дьиэ былааннаммытыттан, номнуо 310 тыһ. кв. м. үлэҕэ киирбит. «Үөрэхтээһин» бырайыагынан Мэҥэ Хаҥалас Балыктааҕар сыл бүтүүтэ саҥа оскуола аһыллыа. Дьокуускайдааҕы индустриальнай-педагогическай колледжка өрөмүөн үлэтэ түмүктэниэхтээх.
Сэтинньи 25 күнүгэр Айсен Николаев Москваҕа Арктикаҕа уонна Антарктикаҕа анаммыт норуоттар икки ардыларынааҕы форумҥа ВКС нөҥүө кытынна. Айсен Сергеевич аан дойдутааҕы ирбэт тоҥ саммитын 2023 сылга Дьокуускайга ыытарга этии киллэрдэ.
Сэтинньи 26 күнүгэр Ил Дархан «Тэтим» радиоҕа дьону кытта быһа сибээскэ тахсан, үгүс ыйытыыга эппиэттээтэ. Кэпсэтии сүрүннээн тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарын тула буолла. «Саха сиригэр үүтү оҥорон таһаарыыга, сүөһүнү көрүүгэ сыллата 2 млрд 800 мөл. солк. көрүллэр. Эһиилгиттэн сүөһү төбөтүгэр 1 млрд 200 мөл. солк. эбии үбүлэниэ. Сүөһүнү иитиигэ барыта 4 млрд солк. үп көрүллүөҕэ, ол эбэтэр дотация 40%-нан эбиллиэҕэ. Кэтэх хаһаайыстыбалаах дьон сүөһү төбөтүгэр 35 тыһ. солк. ылыахтара. Тэрээһиннээх хаһаайыстыбаларга үүт субсидията киилэтигэр 60 солк. диэри улаатыаҕа (50 солк. – өрөспүүбүлүкэ субсидията, 10 солк. соҕотуопкалааччы биэрэр). Биһиги дьоммутун-сэргэбитин олохтоох бородууксуйанан аһатыахтаахпыт. Маннык бэлиитикэ сөптөөҕүн пандемия көрдөрдө. Биһиги аспытын толору хааччынарбыт ыраах, ол эрээри кэнники кэмҥэ олохтоох эт, үүт бородууксуйата элбээбитин бэлиэтии көрбүккүт буолуо. Бу өттүгэр элбэх үлэ барыан наада», – диэн Айсен Сергеевич хоруйдаата.
Сэтинньи 28 күнүгэр СӨ Ил Дархана Айсен Николаев социальнай ситимнэринэн быһа сибээскэ тахсан, дьонун-сэргэтин кытта аһаҕастык кэпсэттэ. Бу күн тахсыбыт ыйаахха олоҕуран, судаарыстыбаннай былаас, олохтоох салайыныы уорганнара Саҥа дьыллааҕы тэрээһиннэри, корпоративтары ыытыа суохтаахтарын туһунан этиллэр. Тэрээһиннэр онлайн көрүҥүнэн эрэ барыахтара. Тохсунньу 15 күнүгэр диэри култуура дьиэлэрэ, түүҥҥү, компьютернай кулууптар үлэлээбэттэр. Оскуолаларга, уһуйааннарга утренниктэр кылаастарынан, бөлөхтөрүнэн ыытыллаллар, төрөппүттэр уонна атын дьон култуураттан, саататар эйгэттэн кэлэн кытталлара бобуллар.
Общепит объектарыгар ирдэбили тутуһан 15-тэн элбэҕэ суох киһи киэһэ 23 чааска диэри мустуон сөп. Уопсастыбаннай аһылык тэрилтэлэрэ ахсынньы 15 күнүттэн тохсунньу 15 күнүгэр диэри түүн 23 ч. кэнниттэн үлэлиэ суохтаахтар.
Маҕаһыыннар үлэлиир бириэмэлэрин 12 чааска диэри уһатыахтарын сөп. Холобура, сарсыарда 8 чаастан киэһэ 20 чааска диэри. Ол аата элбэх киһи мустубатын курдук усулуобуйа тэриллиэхтээхпит.
Сэтинньи 28 күнүгэр Айсен Николаев Дьокуускайга өрөспүүбүлүкэтээҕи кардиология киинин тутуутун билистэ. Күн бүгүн эбийиэк бары 8 этээһин туппуттар, модульнай хочуолунайы туруорбуттар, сылааһы биэриини саҕалаабыттар. Тутууну эһиил ахсынньыга бүтэрэр былааннаахтар. «Эбийиэк киириитэ медицина өҥөтүн хаачыстыбатын тупсарыаҕа, уонна сүрэх-тымыр ыарыытыттан өлүүнү аччатыаҕа”, — диэтэ Ил Дархан. Айсен Николаев кардиология киинэ уо.д.а улахан эбийиэктэр Владимир Путин уонна Юрий Трутнев өйөбүллэринэн тутулларын санатта.
Ил Дархан Саха сиригэр биир бөдөҥ эбийиэк – 245 куойкалаах өрөспүүбүлүкэтээҕи клиническэй инфекционнай балыыһа тутуллуоҕун иһитиннэрдэ уонна тутууга барыахтаах миэстэтин көрдө. Бырайыактыыр-сметалыыр докумуонун оҥоһуута бүтэн эрэр. «Эһиилгиттэн тутууну саҕалыахпыт. Билиҥҥитэ биһиэхэ маннык анал балыыһа суох. Баар салаалар 60-70-с сс. тутуллубут дьиэлэргэ үлэлииллэр», – диэн Ил Дархан эттэ.
Эмиэ субуота күн Айсен Николаев медицинскэй мааскалары оҥорор сыах үлэтин билистэ. Сыаҕы «Якутия» технопаарка резиденэ — «Стандарт 14» хампаанньа «Сатал» микрооройуоҥҥа үлэлэтэр. Билигин биир сменаҕа 20 тыһ. устууканы оҥорон таһаарар, инникитин ити үлэни өссө кэҥэтиэхтэрэ.
