Нэһилиэнньэ доруобуйатын харыстабылыгар анаммыт 2011 сыллааҕы федеральнай сокуоҥҥа Уһук Хотугу сир уратылара учуоттамматахтарын быһыытынан, 2015 сыл кулун тутар 1 күнүттэн Саха сиригэр ыраах сытар нэһилиэнньэлээх пууннарга балыыһалар куойкалара аҕыйатыллыахтааҕа эбэтэр суох оҥоһуллуохтааҕа.
Ол түмүгэр олохтоохтор бастакы сүһүөх медицинскэй көмөнү оройуон кииннэригэр эбэтэр ФАП-га, күнүскү балыыһаларга эрэ ылар кыахтаныахтаахтара. Эбиитин, бу сыалга-сорукка субъектар бюджет үбүн туһанар бырааптара суох. 268 эмтиир тэрилтэ уларыйыыларга түбэһэн, 21 эрэ балыыһа хаалар кутталлааҕа.
Саха сирин нэһилиэктэрин 40-тан тахса бырыһыана хотугу эргимтэҕэ сытар. 90 бырыһыана сылы быһа тырааныспар сылдьар суола-ииһэ суох. Холобур;
– Орто Халыма улууһугар 9 нэһилиэктэн аҕыһа уустук суоллаах-иистээх уонна ыраах сытар нэһилиэктэргэ киирсэр. Улуус кииниттэн 240-ча килэмиэтирдээх нэһилиэктэн ыарыһаҕы улуус киинигэр илдьиэххэ диэтэххэ, манан дьыала буолбатах. Халымалар сөмөлүөтүнэн эбэтэр кыһыҥҥы суолунан эрэ сылдьаллар.
– Өлүөхүмэҕэ улуус кииниттэн 260 килэмиэтир тэйиччи сытар нэһилиэнньэлээх пууннар бааллар.
– 7 тыһыынчаттан тахса нэһилиэнньэлээх Усуйаана улууһугар сайын сорох нэһилиэктэртэн улуус киинигэр 1,5 суукканан айаннаан тиийиэххэ сөп. Кэккэ ыарыыларга диспансер учуотугар турар дьон ахсаана эбиллэ турар.
Онон, өрөспүүбүлүкэҕэ нэһилиэнньэ үс гыммыт биириттэн ордуга толору кээмэйдээх медицинскэй көмөнү ылар кыаҕа быһыллыан сөбө. Ол да иһин, үөскээбит балаһыанньаттан тахсар суоллары көрдөөһүн саҕаламмыта. Бу кыһалҕалар сокуоҥҥа уларытыылары киллэрбэккэ эрэ быһаарыллыбаттар. Саха сирин Ил Дархана Егор Борисов, СӨ бырабыыталыстыбата, «Биир ньыгыл Россия» Саха сиринээҕи салаата уонна СӨ Судаарыстыбаннай думата нэһилиэнньэ доруобуйатын көмүскэлигэр актыыбынайдык үлэлээтилэр. 2013 с. Дмитрий Медведевкэ «Биир ньыгыл Россия» баартыйа бэрэстэбиитэлэ Елена Алеексеева Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр учаастактааҕы балыыһалары эмискэ аҕыйатыы суотугар эмтээһин хаачыстыбата мөлтүөҕүн уонна ыарыһах эмчиккэ тиийэрэ ыарахаттардаах буолуоҕун бэлиэтээбитэ. 2015 с. Егор Борисов РФ доруобуйа харыстабылын миниистирэ Вероника Скворцованы кытта көрсүһүүтүгэр миниистир болҕомтотун ыраах сытар нэһилиэнньэлээх пууннарга хаачыстыбалаах уонна табыгастаах медицинскэй көмө кыһалҕаларыгар туһаайбыта.
2015 с. кулун тутарга РФ Судаарыстыбаннай Думатын доруобуйа харыстабылыгар кэмитиэтин көһө сылдьар «төгүрүк остуолун» РФ Судаарыстыбаннай Думатын кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Дорофеев иилээн-саҕалаан ыыппыта. Саха сирэ регион уратыларын учуоттаан, сокуоҥҥа уларытыылары киллэрэргэ икки көҕүлээһини оҥорбута. Бастакытынан, Уһук Хотугу сиргэ уонна онно тэҥнээх оройуоннарга сытан эмтэнэр балыыһаны оннунан хаалларыы. Иккиһинэн, босхо медицинскэй көмө судаарыстыбаннай мэктиэтин территориятааҕы тосхоллорун оҥорууга Саха сирин нэһилиэнньэтин ахсаанын уонна сытар сирин учуоттааһын. Сергей Дорофеев «Саха сиригэр сырыым кэнниттэн эһиги кыһалҕаларгытын өйдөөтүбүт. Кылаабынайа, Саха сирин көҕүлээһинин 22 субъект өйөөтө», – диэбитэ. «Төгүрүк остуол» кыттыылаахтара РФ бырабыыталыстыбатыгар, Судаарыстыбаннай мунньаҕа туруорсар ис хоһоонноох докумуоннары ылыммыттара.
Бу дьаһаллар түмүктэринэн «РФ-га гражданнар доруобуйаларын харыстабылын төрүттэрин туһунан» федеральнай сокуоҥҥа уларытыылары киллэрии туһунан» сокуон барыла 2016 с. кулун тутар 22 күнүгэр РФ Федеральнай Мунньаҕын Судаарыстыбаннай Думатын пленарнай мунньаҕар бастакы ааҕыыга ылылынна. Биири бэлиэтээн эттэххэ, сокуон барылын быһыытынан, тыа сирин балыыһаларын олохтоохтор санааларын учуоттаабакка эрэ сабыы көҥүллэммэт. Онон Саха сирин парламентарийдара сокуоҥҥа көҕүлээбит уларытыылара бастакы ааҕыыга аастылар.
СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) Доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Корякин:
– Бу сокуон барыла эмтиир тэрилтэлэри аҕыйатыы эбэтэр суох оҥоруу анал хамыыһыйа түмүгүнэн эрэ оҥоһуллуохтааҕын мэктиэлиир. Ону сэргэ балыыһаны сабыы боппуруоһа олохтоох нэһилиэнньэ сөбүлэҥэ суох быһаарыллыа суохтаах. Хамыыһыйа балыыһалары сабыы содулларын үчүгэйдик үөрэтиэхтээх. СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ «суол каартатын» оҥоруоҕа.
