29 Кулун тутар 29.03
  • -14°
  • $ 92,26
  • 99,71

Хамаҕатта бааһыналарыгар хортуоппуйу хостууллар

18:14, 13 сентября 2018
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Нам улууһун Хамаҕатта нэһилиэгэр А. Жирков салайааччылаах бааһынай хаһаайыстыбаҕа балаҕан ыйын 11 күнүгэр сырыттыбыт. Көрдөххө, бааһынаҕа үүнүү үчүгэй, оттон хортуоппуй уурар сиргэ туолан, ыы-быччары кутуллубут. Үлэһиттэр санаалара көтөҕүллүбүт. Саха сирин тыйыс айылҕатыгар сылы быһа «иккис килиэбинэн» ааттанар оҕуруот аһын көрөн-харайан, күнүстэри-түүннэри түбүгүрэр туруу үлэһит дьон хара көлөһүннэрэ тилиннин.


Хамаҕатта нэһилиэгиттэн чугас сытар бааһынаҕа тиийбиппит, үлэ-хамнас оргуйан олорор. Кыахтаах хамбаайын түргэн-түргэнник бааһынаны эргийэр. Хаһаайыстыба салайааччыта Александр Жирков бэйэтэ МТЗ-82 тыраахтарынан сылдьан хомуйтарар, хамбаайыҥҥа 5 киһи туран хортуоппуйу наардыыллар. Иккис МТЗ-82 тыраахтар хортуоппуйу бырысыапка тиэйэн, харайар сиргэ илдьэн сүөкүүр.

Александр үүнүү үчүгэйиттэн сүргэтэ көтөҕүллүбүт. Маннык кэпсээннээх буолла:

— Быйыл көрүү-харайыы өттүнэн наһаа түбүктээх сыл буолла. Бэс ыйыттан сирбит олус курааннаан, ыһаат да, уу ыстарбыппыт. Сайын ортотугар диэри олус куйаас кураан күннэр сатыылааннар, хортуоппуйбут отун тахсыыта тэҥэ суох этэ. Сыыс оту 4-тэ, 5-тэ төхтүрүйэн культиваторынан быһа сыстардыбыт. Ити курдук уһун сайыны быһа үчүгэйдик үлэлээммит, быйылгы үүнүүбүт үчүгэй.

32 га сири эбии ылан саҥа бааһына сирин оҥордум. Билигин да ыһар сирим иэнэ кыра, 100-чэкэ гаҕа тиэрдиэхпин баҕарабын. Саатар, 50 гаҕа олордор баҕалаахпын да, араас биричиинэлэринэн кыаллыбат. Быйыл 25 га сиргэ хортуоппуй, 1,5-лыы гаҕа моркуоп, сүбүөкүлэ ыспытым. Дьон «Розара» суорду ордук хамаҕатык атыылаһалларынан, кэнники сылларга ордук хото бу суорду ыһабын.

Хаһаайыстыба салайааччыта этэринэн, субвенция харчыта арыый хойут кэлэн,  кыһалҕаларбытын эрдэттэн быһаарбатах. Быйыл уоҕурдууну туттубатахтар, сыаната олус ыараханыттан саллыбыттар, ол курдук 1 тн-ҕа 43 тыһ. солкуобай харчы барар. «Агрохимстанция» тэрилтэ ааҕыытынан, 1 гаҕа 350 кг уоҕурдуу наада. Оччотугар 25 га ыһыыларыгар олус элбэх харчы наада буолар.

Итальянскай уу ыстарар тэриллэрин күүскэ үлэлэппиттэр. Сайын аҥарыгар 4-тэ ыстарбыттар. Уулара чугас буолан абыраммыттар.

Быйыл балаҕан ыйын бастакы күннэриттэн хомуурдарын саҕалаабыттар.

Сыл хайдах буолара биллибэт. 4,5 кыраадыс тымныйда, хаһыҥ түстэ да, үүнүүбүт үлүйүөн сөп. Иһэлийбит хортуоппуй харайар сиргэ сытан сытыйар. Оччоҕуна элбэх хоромньу тахсар. Онон күнү-дьылы кэтэспэккэ, ардаҕы-силбиги аахсыбакка хостуубут. Билиҥҥи бааһынабар үүнүү үчүгэй. Мантан салгыы арыый мөлтөх үүнүүлээх сирбэр көһүөм. Бэйэм ааҕыыбынан, 1-дии гаттан 120 цн ылар былааннаахпын. Баҕар итинтэн кыратык элбиэн да сөп. Былырыын биир бырысыабы толороору, бааһынаны 3-тэ эргийэр буоллахпытына, быйыл 2 эргииртэн бырысыаппыт туолар. Онон сылыктаатахха, үүнүүбүт 1,5 төгүл үчүгэй курдук. Быйыл хортуоппуй бөдөҥ, хаачыстыбата үчүгэй.

Уопсайа сэттэ үлэһиттээхпин, онтон 3-һэ бастайааннайдар, биир асчыттаахпын. Икки устудьуон практикалана сылдьар. Илии үлэтэ аҕыйах, техниканан үлэлээбиппит 5-6 сыл буолла. Хамбаайынынан хомуйабыт. Күҥҥэ, ортотунан, 10-нуу бырысыабынан, кыччаабыта, 32-лии тн тахсар. Харайар сирим ситэрэ-хоторо буоллар, ыһыым иэнин улаатыннарыам этэ. Билигин да 6-7 мөл. солк. харчы наада. Өрөбүлэ суох сарсыарда 8 чаастан киэһэ 7 чааска диэри тигинэччи үлэлиибит. 3-4 хонугунан хомуурбун түмүктүүр санаалаахпын, — диэн Жирков кэпсиир.

Ити курдук бааһынаҕа тиийэн үлэ-хамнас хаамыытын билсэн баран, нэһилиэк иһигэр турар хортуоппуй харайар сиргэ тиийдибит. Манна да үлэһиттэр күнү-дьылы баттаһа, тиэтэйэ-саарайа хамсанан үлэ үөһүгэр сылдьаллар. Александр аҕата Жирков Степан Семенович: «Хортуоппуйбутун бааһынаттан тыраахтар бырысыабыгар тиэйэн аҕалан сүөкүүбүт уонна МТЗ-82 тыраахтарынан киллэрэн анал сиргэ кутабыт. Манна биэс буолан үлэлии-хамныы, түбүгүрэ сылдьабыт. Күн-дьыл былдьаһыга. Бу нэдиэлэнэн барытын хомуйан, харайан бүтэрэ сатыахпыт«.

Ааптар: А. КОРЯКИНА, «Эҥсиэли» хаһыат, Ulus.Media сайт 

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА