29 Кулун тутар 29.03
  • -14°
  • $ 92,26
  • 99,71

Хаҥалас аҕалара эр дьону эппиэтинэстээх буоларга ыҥыраллар

14:15, 26 декабря 2018
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Соторутааҕыта улуус баһылыга Гарил Алексеев эр дьон, улуус Аҕаларын сүбэтин кытта көрүстэ, сүбэ ыытар уопсастыбаннай үлэтин туһунан иһиттэ, ыйыталаста, сүбэлээтэ, санаатын эттэ уонна тустаах этиилэри киллэрдэ. Итинтэн аҕыйах хоноот, улуус Аҕаларын сүбэтин бэрэссэдээтэлэ Олег Иванов сыллааҕы ыытар үлэ былаанын торумнуур мунньаҕы ыытта. 


Хаҕалас улууһугар буолбут Аҕалар түмсүүлэри мунньаҕар сүгэ кыайбатаҕын сүбэ кыайар диэн түмүккэ кэллилэр. Покровскайдааҕы И.М. Яковлев аат. 1-кы №-дээх орто оскуола дириэктэрэ Спиридон Шишигин бу оскуола иһинэн саҥардыы тэриллибит «Эркин» аҕалар түмсүүлэрин кытта оҕону иитиигэ оскуола үлэтигэр бииргэ үлэлэһэргэ сүбэлэстэ.

Аҕалар, эр дьон түмсүүлэрэ улуус бары нэһилиэктэригэр кэриэтэ баар. Ордук чуолаан Нөмүгү нэһилиэгин «Бэдэр», Уулаах Аан, Өктөм, Мохсоҕоллоох аҕаларын түмсүүлэрин, нэһилиэк баһылыктарыттан Д.А. Уваров ыытар үлэлэрин бэлиэтиэххэ сөп. Билигин дьон-сэргэ ордук түмсүүлээх, олоххо көхтөөх буолара — кэм ирдэбилэ. Оҕолорбутун хайдах иитэбит, билиҥҥи уустук олоххо бэлэмниибит диэн ыйытык хас биирдии төрөппүтү долгутар. Оҕону иитиигэ үс сүрүн өйдөбүллэри киллэриэххэ сөп.

Бастатан туран, «миэхэ ким да биэрэр иэһэ суох» диэн өйдөбүл. Кистэл буолбатах, эдэр киһи олоҕор ким эрэ киниэхэ бэлэмнээн, оҥорон биэрэр «иэстээҕин» курдук саныыр. Онон олох иһин туруулаһыы «уота-күөһэ» киниэхэ быстар мөлтөх, суоҕун да кэриэтэ. Ийэ-аҕа бэлэминэн, аймах көмөтүнэн итинник киһи суолун тыырынан муҥнанар, тус олоҕун бэйэтэ оҥостор кыаҕа суох. Дьоно суох буолла да, муммут кус оҕотун курдук буола түһэр. Ол онтон тахсар араас алдьархай: арыгылааһын, эстии-быстыы, киһи аатыттан ааһыы уонна тиһэҕэр сиик буолан симэлийии. Сэбиэскэй саҕанааҕы иитии итэҕэһэ итиннэ сытар: бэлэмҥэ иитиигэ. Оҕо иннигэр былаас, улахан дьон бука бары иэстээх курдук санааһын. Билигин чыҥха атын олох. Олоххун бэйэҥ оҥостоҕун, ол туһугар күн аайы туруулаһыахтааххын.

Иккиһинэн, бу орто дойдуга олорорум тухары, мутугунан быраҕар муҥур үйэм усталаах-туоратыгар мин туохха эрэ кыра да буоллар туһалаах буолуохтаахпын диэн санаа. Дьиҥинэн, сахалар оҕо саҥа тыллана сатыыр, үнэн эрэр буоллаҕына номнуо туһа киһитэ буолбут дииллэр. Өбүгэлэрбит ол курдук оҕону адьас кыра эрдэҕиттэн туһалаах буолуу диэн өйдөбүлгэ үөрэтэллэрэ, такайаллара. Оҕо онтон туһалыыр үчүгэй эбит диэҥҥэ уһуйуллан улаатара. Өбүгэ саҕаттан оҕону иитии үгэһин билигин сөргүтэн олоххо туһаныы ийэ-аҕа халбаҥнаабат соруга буолуохтаах.

Үсүһүнэн, төрөппүттэргэ, ийэҕэ-аҕаҕа иитиллибит иэһи төлөөһүн диэн өйдөбүл. Маннык өйдөбүлү иҥэриннэҕинэ, киһи өйө-санаата, кута-сүрэ толору буолан, ытык иэс диэни толору өйдүүр. Оҕону иитиигэ үгэс буолбут көрүҥнэр тутуһуллубат буолбуттара ыраатта. Бу, биллэн турар, саха ыччатын иитиигэ улахан охсуулаах буолбута өйдөнөр. Оҕону дьиэ кэргэҥҥэ дьиҥ сахалыы иитиини чөлүгэр түһэрэр сорук турар уонна бу соругу хайаан да олоххо киллэрэр туһугар үлэлиэххэ наада.

Аны хайдах гынан алаһа дьиэҕэ аҕа оруолун үрдэтэбит диэн ыйытык турар. Бастакытынан, ыал аҕата арыгы иһиэ суохтаах. Адьас уонна букатын. Арыгы испэт киһиэхэ ханнык баҕарар үлэ, син биир, көстүө. «Үлэлиэххэ эрэ наада, хайаан да, дьиэ кэргэниҥ туһугар эн үлэлээбэтэххинэ, булбатаххына-талбатаххына, ким кэлэн туораттан көмөлөһүөй? Эр киһи, ыал аҕата, ити курдук арыгыны иһимэ уонна икки харыгын ньыппарынан баран харса суох үлэлээ-хамсаа!», — дииллэр Хаҥалас аҕалара.

Ааптар: Уйбаан УЙГУУРАП
ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА