29 Кулун тутар 29.03
  • -14°
  • $ 92,26
  • 99,71

edersaas.ru "Сүбэһитэ": Ис-үөс ыарыыларыгар көмө

19:01, 27 декабря 2021
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Үрдүк категориялаах норуот эмчитэ, терапевт-быраас, доруобуйа харыстабылын туйгуна Анна Васильевна Дохунаева “Сааһырбыт дьоҥҥо сүбэлэр” кинигэтиттэн салгыы бэчээттиибит.

Саас элбээтэҕин аайы киһи бары уорганнарыгар биллэр-көстөр уларыйыылар тахсаллар. Ас буһарар уорганнар уларыйыылара айахтан саҕаланар. Кырыйдахха, айах иһэ кыарыыр, тиис элэйэр, сили оҥорор былчархайдар аҕыйыыллар, ол иһин айах иһэ куурар, быһа барар идэлэнэр. Куртах ис салахайа, тымырдара бары уларыйаллар. Оһоҕостор чарааһыыллар, уһууллар, ис сарыылара чарааһаан, белоктар, углеводтар, сыалар буһаллара уларыйан, эттиктэр атастаһыылара мөлтүүр. Оһоҕос микрофлората эмиэ уларыйар, куһаҕан бактыарыйалар элбээн, сытыйыы-ымыйыы буолар, үчүгэй бактыарыйалар аҕыйыыллар.

Быар саас элбээтэҕин аайы сабардама кыччаан иһэр, уларыйан, атын килиэккэнэн солбуллан (соединительнай ткань), хааны ыраастыыр анала мөлтөөн барар. Онтон сылтаан кырдьаҕас киһи кэбэҕэстик сүһүрэр (арыгыттан, астартан, эмтэртэн).

Үөс хабаҕа уһаан унньулуйан хаалар, былчыҥа аанньа үлэлээбэт. Ол иһин үөс хойдор, истиэҥкэтигэр туус буолан сөҥөр. Өскө киһи холестерина үрдүк буоллаҕына, аҕыйах кэминэн таас үөскүүр.

Ноор олус улахан суолталаах ас буһарар былчархай. Киһи 40 сааһын туолла да, бу уорган мөлтөөн барар, килиэккэлэр чэрдийиилэрэ түргэтиир.

Куртах ыарыылара

Сааһыран истэх аайы, куртах ыарыыта элбээн иһэр. Кэмиттэн кэмигэр аһаабат буоллахха, аҕыйаҕы, эбэтэр, элбэҕи уонна олус тымныы уонна итии аһылыктары аһыыртан, кичэйэн ыстаабакка ыйырартан, арыгыны иһэртэн, табахтыыртан куртах ыарыыта, сүһүрүүтэ саҕаланар. Ону сэргэ, элбэх эмтэри иһэртэн уонна идэ эмиэ ыарытыан сөп. Холобур, килиэп астааччылар буһан тахсыбыт килиэби тото-хана сиэбиттэрэ, куртахха киирэн, төттөрү тиэстэ буолар, куртах үлэтэ кэһиллэр, кыайан илдьириппэт.

Оттон былыргы саха уонна хотугу дьон иҥиири, силгэни куртахтарын үлэлэтээри сииллэрэ баар суол. Сиикэй силгэ куртахха киирэн, буһан кытаатар уонна ис өттүттэн “массаастыыр”. Куртах кислотноһа элбэҕиттэн, эбэтэр аҕыйаҕыттан киһи аһыыр аһа, эмтэнэр эмэ тус-туспалаах буолар.

Куртаҕы эмтээһин айахтан саҕаланар. Бастатан туран, тииһи эмтээһин, оҥорторуу хайаан да наада. Тиис көмөтө улахан. Аҥаардас аһылыгы эрэ илдьиритэр эрэ курдук санааһын сыыһа. Аһылыгы элбэхтик ыстааһын туох-ханнык аһылыгы сии олорортон улахан тутулуктаах. Аһы илдьиритэргэ ханнык симэһин (фермент) тахсарын, төһө элбэх-аҕыйах буолуохтааҕын мэйии салайа олорор, ол ыстыыртан эмиэ тутулуктаах.

Куртах-оһоҕос ыарыыларыгар клетчатка аһылыкка хайаан да баар буолуохтаах. Аһы буһарар суога аҕыйах буоллаҕына, сиэбит аһылыга аанньа буспакка, салгынынан кэҕирдэ сылдьар буолан хаалар, куртаҕа ыарыыр, хотуолата сатыыр. Ардыгар сыптарытар буолар, ол аата ноор мөлтөхтүк үлэлиириттэн. Маннык ыарыһахтар аһылыктарын сөпкө аттаран аһыыллара ирдэнэр. Олус туустаах-уксуустаах, аһыы тумалаах ас, хойуу чэй, кофе, көөнньөн тахсар утахтар бобуулаахтар.

Куртах ыарыһахтар маннык сүбэлэринэн сирдэтэллэр:

— Кэмиттэн кэмигэр куртаҕы, оһоҕоһу ыраастаныахтаахтар.

— Туруктарыттан көрөн, нэдиэлэҕэ биир күн аччыктыыр үчүгэй.

— Күҥҥэ үстүү чаас буола-буола кыра-кыралаан аһыыр куртахха үчүгэй.

— Сибиэһэй үүтү, ыһаарыламмыт, сыалаах астары, ыыһаммыты, олус туустааҕы сииллэрэ бобуулаах.

— Сибиэһэй оҕуруот астарыттан уонна фрукталартан суогун ыган, сибиэһэйдии иһэр көмөлөөх.

— Элбэх минньигэһи сиэтэххэ, “С” битэмиин атын астартан киирэрэ аҕыйыыр.

— От-мас, үүнээйи аһылыктар куртахха үчүгэйдик дьайаллар.

— Эмтээһини ый эбиллэр кэмигэр саҕалыыр уонна эмтиир үчүгэй.

— Отунан эмтэнии көдьүүһэ улахан.

Аһыыбата аҕыйах куртах аһылыгы буһарара мөлтөх. Ол иһин сарсыардааҥҥы аһылык иннигэр дьаабылаканы, эбэтэр тыкваны сиир көдьүүстээх.

Лимон суогун убатан (1:4) иһэр эмиэ үчүгэй, 1 ч.нь. мүөтү эбиллэр.

Сиикэй сүбүөкүлэни түөркэлээн сиэниллэр, суогун эмиэ иһиллэр.

Дөлүһүөн отонун настойдаан эмиэ туһаныллар.

Аһылык иннинэ күҥҥэ үстэ хортуоппуй суогун ыган, ыстакаан 1/3 иһиллэр.

Кириэн суогун ыган, 1 ч.нь. күҥҥэ үстэ аһыах 20 мүн. иннинэ иһэр бэрт.

Малыын от (полынь горькая) 1 ч.нь. оту оргуйа турар 2 ыстакаан ууну кутан, саба хаппахтаан, 20 мүн. туруоран, ыстакаан чиэппэринэн күҥҥэ үстэ аһыах чаас аҥаарын иннинэ иһиллэр.

Куртах аһыыбатын элбэтээри 3 ост.нь. мээтэ оту 0,5 л оргуйа турар уунан саба кутан, 1 чаас туруоруллар. Атын иһиккэ ост.нь. аҥаарынан валериана силиһин ыстакаан ууга 8 чаас туруоран баран, оргутуллар, сойутан сиидэлэнэр уонна мээтэни кытары холбуу кутан, ыстакаан 1/3 күҥҥэ иккитэ-үстэ иһиллэр.

Моонньоҕон отон суогун ыган, ыстакаан чиэппэринэн күҥҥэ үстэ истэххэ, куртах буһарара тупсар.

Ревень үүнээйи силиһин күһүн хостоон, сууйан, хатаран, кофемолкаҕа эриттэрэн, бороһуок оҥоһуллар. Куртаҕа буһарбат киһи сыптарыйар кэмигэр иһиэн сөп. Бороһуогу 0,05-2 гр туттуллар.

Суорат оту (тысячелистник) 20 гр + 400 гр ууга 15 мүн. оргутуллар, уутугар 45 мүн. туруоруллар. Биирдии ост.нь. күҥҥэ үстэ-түөртэ аһыах иннинэ иһиллэр.

Күөх дьаабылака олус эмтээх диэн суруйаллар. Хахтаан, түөркэлээн баран, хараардыбакка сии охсуллар. Бу кэннэ 5 чаас устата тугу да сиэниллибэт, уу да иһиллибэт, тулуйуллар. Үтүөрэн истэх аайы 4 чаас, онтон 3,5 чаас буолан баран, аһыахха сөп. Бу ньыманан сарсыарда тураат, эмтэнэр ордук.

Аһыыбата элбэх куртахха

Сибиэһэй моркуоп суогун иһэр көмөлөөх. Суогу иһэн баран, чаас аҥаара сытан ылыллар, чаас буолан баран, аһанар. Кууруһа – 10 хонук. Онтон 10 хонук сынньалаҥ, бу кэннэ 2-с куурус барар.

Томат суога аһыыбата элбэх куртахха барбат. Куртах ыарыыта бэргии сылдьар кэмигэр сибиэһэй оҕурсуу көҥүллэммэт.

Саха мындыр эмчиттэрэ Никон Васильев, Дьөгүөр Дьарааһынап, Семен Яковлев, Фома Чашкин элбэх оту алҕаан хомуйан, тыл этэн, аналлаах ыарыыны эмтиирин курдук Аар Айыылартан көрдөһүүлээх, көҥүллэтиилээх эмтииллэрэ хайаан да үтүөрдэрэ.

Ис үллүүтүгэр

Сарбынньах отоно — 4 өлүү, мээтэ ото – 3 өлүү, укроп сиэмэтэ – 3 өлүү, валериана силиһэ – 2 өлүү ылыллар. Холбоон булкуйан, 1 ост.нь. 1 ыстакаан ууга оргутуллар, сойутан, сиидэлээн, ыстакаан аҥаарынан күҥҥэ иккитэ иһиллэр. Укроп сиэмэтин оргутан иһии ис үллүүтүн эмтиир.

10 гр чесногу кырбаан, 100 гр испииргэ кутан, 7-10 хонук туруоран, аҕыйах мээтэ хааппылатын таммалатан, 10 таммаҕынан иккитэ-үстэ аһыах 30 мүн. иннинэ иһиллэр.

Малыын оту 1 ост.нь. 200 гр оргуйа турар уунан саба кутан, 1 ч.нь. мүөтү эбэн, сылаастыы иһиллэр. Бу оту былыр аска тума оҥостоллоро.

Сиикэй хортуоппуй суогун ыган, 200 гр сарсыарда аччык куртахха иһии ис үллүүтүгэр, сыптарыҥҥа, куртах кыайан буһарбатыгар үтүө эмп буолар. 10 хонук иһиллэр, онтон 10 хонук сынньатан, үс куурус оҥордоххо, ис-үөс биллэрдик тупсар.

Өтөх отун (пустырник) сэбирдэҕин 1,5 гр оргуйа турар уунан саба кутан, икки чаас тууйа хаппахтаан, сойутан, 1 ост.нь. күҥҥэ үстэ аһыах 10 мүн. иннинэ иһиллэр.

Ньээм-ньээм силиһин куурдан, кырбаан, кофемолкаҕа эрийтэрэн, 2 ч.нь. 200 гр ууга 5 мүн. устата оргутан, сойутан, икки күҥҥэ иһэн бүтэриллэр. Оргутуох иннинэ 8 чаас устата итии ууга сытыардахха, эмэ элбиир. Бу курдук быар, куртах, оһоҕос ыарыыларыгар туттуохха сөп. Силиһи күһүн хаһаанар табыгастаах.

Ис үллэригэр сылаас ууллубут арыынан чаһы хаамыытынан имэрийэр көмөтө улахан. Былыр эбэлэр сылаас ууллубут ынах арыытынан кичэйэн иҥэрэ сотоллоро. Анаан-минээн оҕо сүһүөхтэрин, сиһин, тоноҕоһун, эмэһэтин имэрийэллэрэ, иммунитетын көтөҕөллөрө, кутун-сүрүн бөҕөргөтөллөрө. Ити олус туһалаах.

Олива арыытын 100 гр биир күн аһаабакка сылдьан баран, истэххэ, иһи-үөһү олус ыраастыыр.

Хаппыыста хайа да көрүҥүн сиир бобуллар. Кофены үүтэ суох иһиллэр. Буспут оҕуруот аһын сиир үчүгэй. Аптекаҕа атыыланар хатыҥ чоҕун (активированный уголь) 3-4 табылыакканан сиир ис үллүүтүн хаптатар.

Кырках туолуутугар

Кыркахтаах киһи куртаҕа, куолайа аһыйа сылдьар буолар, ону хаптатаары аһылык суодатын ууга суурайан иһэллэр, магнезияны, минеральнай уулары туһаналлар.

Мээтэ оту буоккаҕа көйөрөн, 15 таммаҕы саахарга кутан, эмэн сиир син көмөлөөх. Хортуоппуй суогун иһэн хаптатыахха сөп.

Сорох ыарыһах кулгуйа сылдьар буолар. Онно коза үүтэ көмөлөһөр: 0,5 л үүтү аһылык кэнниттэн күҥҥэ биирдэ истэххэ, 1,5-2 ыйынан куртах салгыннанара, кулгутара сүтэр.

Гвоздика арыытын 4-6 таммаҕы саахарга таммалатан, эмэн сиир үчүгэй диэн суруйаллар.

Бэлэмнээтэ Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru Хаартыскаҕа: zdorove.ru

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА