“Наукаҕа тирэҕирэн, онно олоҕуран үлэни-хамнаһы ыыттахха, ситиһии кэлэр”, — диэн бэлиэтээтэ Ил Дархан Егор Борисов ааспыт нэдиэлэҕэ Наука күнүгэр Москваҕа аспираннары кытары көрсө олорон.
Егор Борисов киин куораттарга сырыттар эрэ устудьуоннары, аспираннары, ыччаты кытары куруутун көрсөр. Бу сырыыга Москва куорат үрдүк үөрэҕин кыһаларыгар үөрэнэ сылдьар аспираннары кытары көрүстэ. Көрсүһүүгэ медицина, тыа хаһаайыстыбатын эйгэтин, тэхиньиичэскэй, юридическай наука аспираннара кытыннылар.
“Тыйыс айылҕалаах Сахабыт сиригэр науката, теорията, ырытан, чинчийэн көрөөһүнэ суох табыллыбаппыт. Науканан дьарыктанар дьонноох буоламмыт, иннибит диэки хардыылыыбыт. Наука чинчийиитигэр олоҕуран технологическэй, экономическай, социальнай уларыйыылар бараллар. Ити барыта өрөспүүбүлүкэбит сайдыытыгар төһүү күүс буолар”, — диэн бэлиэтиир Егор Афанасьевич.
Манна даҕатан эттэххэ, Саха сирэ 1922 с. автономиятын ылынаат, научнай-чинчийэр үлэни ыыппытынан барбыта. Онуоха өрөспүүбүлүкэбит салайааччыларын Платон Ойуунускайы, Максим Аммосовы, Исидор Бараховы, Степан Аржакову, Михаил Ксенофонтовы, Иван Винокуровы, Николай Бубякины, о.д.а. ааттыыр сөп. Кинилэр тэрийиилэринэн киин сиртэн учуонайдар кэлэн сирбитин-уоппутун чинчийэн барбыттара.
“1925-30 сс. ыытыллыбыт бастакы улахан академическэй эспэдииссийэ түмүгэр өрөспүүбүлүкэбит айылҕатын баайа-дуола, минеральнай-сырьевой базата, ойуурун, уутун хаһаайыстыбалара барыта сыаналаммыттара. Итиннэ сайдыыбыт бастакы оҥкула оҥоһуллубута. Тыа хаһаайыстыбатыгар, сири-уоту оҥорууга уларыйыылар тахсыбыттара”, — диэн этэр Егор Борисов.
Аны билигин Егор Борисов көҕүлээһининэн иккис улахан академическай научнай чинчийии саҕаланна. 2014 сыллаахха “2016-2020 сс. Саха сиригэр биир кэлим научнай эспэдииссийэны ыытар туһунан” РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путин анал дьаһала тахсыбыта. Бу туһунан Егор Борисов Россия Наукаларын академиятын Сибиирдээҕи отделениетын бэрэссэдээтэлэ Валентин Пармону, ол иннинэ Россия Наукаларын академиятын бэрэсидьиэнэ Александр Сергеевы кытары көрсөн сиһилии кэпсэппитэ.
Аспираннары кытары көрсүһүүтүн түмүгэр, Егор Борисов Саха сирин бэрэстэбиитэлистибэтигэр киин университеттар выпускниктара уонна аспираннара кэлэн мустар кииннэрин тэрийии туһунан эттэ. “Олус интэриэһинэй кэпсэтии буолла. Кинилэр холобурдарынан да ылан көрдөххө, биһиги эдэр учуонайдарбыт саҥа, сонун көрүүлээхтэрин таһынан, төрөөбүт дойдуларын сайыннарар баҕалара улахан”, — диэн бэлиэтиир. Онон киин куораттар үрдүк үөрэхтэрин кыһаларын эдэр учуонайдара өрөспүүбүлүкэ күннээҕи олоҕор кыттыһар, санааларын быһаччы өрөспүүбүлүкэ салалтатыгар этэр кыахтаннылар.
Аспираннар Ил Дархантан араас боппуруоһу ыйыттылар, этиилэри киллэрдилэр. Холобур, Н.Э.Бауман аатынан Москватааҕы судаарыстыбаннай тэхиньиичэскэй университет аспирана Арнольд Николаев наука эйгэтигэр эдэрдэр барбаттарын, сылтан сыл аҕыйаан иһэллэрин бэлиэтээн туран, өрөспүүбүлүкэ наукатын тэрилтэлэрин базатын хаҥатыыга, саҥардыыга үлэлэһии барыахтааҕын эттэ. К.А.Тимирязев аатынан Үүнээйи физиологиятын институтун аспирана Роман Григорьев выпускниктар Саха сиригэр төннөн үлэлииллэригэр көмөлөһүөххэ наадатын эттэ. Н.Н.Блохин аатынан Россиятааҕы искэн ыарыы киинин аспирана Анна Иванова үөрэҕин бүтэрдэҕинэ, өрөспүүбүлүкэҕэ саҥа тутуллар диспансерга үлэлии кэлиэҕин туһунан иһитиннэрдэ.
Өрөспүүбүлүкэ наукатын тэрилтэлэрин туһунан эттэххэ, федерация регионнарга баар тэрилтэлэрин барыларын кииннээн кэбиһиэн баҕарар. Егор Борисов бу иннинэ Саха сирин учуонайдарын кытары бу туһунан сиһилии кэпсэтэн турар. Манна Ил Дархан санаата биир: Саха сиригэр наука эйгэтигэр биир улахан киини буолбакка, хас да киини олохтооһун. Бу туһунан кини эрдэ Россия Наукаларын академиятын бэрэсидьиэнэ Александр Сергеевтыын көрсүһүүтүгэр эмиэ этэн турар.
Ыспыраапка:
Борисов Егор Афанасьевич бэйэтэ экономическай наука доктора. Новосибирскайдааҕы аграрнай университет Бочуоттаах доктора. Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет Кэтээн көрөр сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ. 2000-с сыллар саҥаларыгар Эдэр учуонайдар уонна исписэлиистэр сүрүннүүр сэбиэттэрин төрүттээбитэ.
