29 Кулун тутар 29.03
  • -12°
  • $ 92,26
  • 99,71

Үөһээ Бүлүү кийиитэ элбэх оҕону дьолунан ааҕар

17:32, 16 октября 2018
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

“Ийэ буолар — дьол! Элбэх оҕолоох өссө үрдүк дьол. Хас да оҕоломмутун иһин, хас биирдии оҕоҥ хатыламмат, туспа ураты эйгэ буолар”, — диир Үөһээ Бүлүүтээҕи 8 нүөмэрдээх «Аленушка» уһуйаан иитээччитэ, түөрт оҕо тапталлаах ийэтэ Алена Егорова. Алаһа дьиэ маанылаах хаһаайката оҕо иитиитигэр ураты болҕомтону уурар.


— Алена Викторовна, хантан хааннаах, кимтэн кииннээх буолаҕын? Дьиэ кэргэниҥ туһунан кылгастык кэпсээ. 
— Мин Үөһээ Бүлүү улууһугар 2006 сыллаахха Максимовтар дьиэ кэргэттэригэр кийиит буолан кэлбитим. Бэйэм Муома улууһугар Чысхааннаах Чыыстай нэһилиэгэр Соловьевтар дьиэ кэргэттэригэр алта уол кэннэ соҕотох кыыс оҕонон күн сирин көрбүтүм. 2011 сылтан Үөһээ Бүлүүтээҕи 8 нүөмэрдээх «Аленушка» уһуйааҥҥа иитээччинэн үлэлии сылдьабын. Кэргэним Александр Владимирович Егоров улуус дьаһалтатыгар ү. Биһиги үс кыталык кыыстаахпыт уонна биир соҕотох уоллаахпыт. Улахан кыыс Сааскылаана М.А. Алексеев аатынан лиссиэй-интернакка 5 кылааска, уолбут Максим Д.С. Спиридонов аатынан 4 нүөмэрдээх орто оскуолаҕа 4 кылааска үөрэнэллэр. Орто кыыс Айлаана Үөһээ Бүлүүтээҕи 5 нүөмэрдээх «Кэнчээри» уһуйааҥҥа орто бөлөххө үөрэ-көтө сылдьар. Биһиги дьиэ кэргэн саамай кыра сибэкки кыыспыт Уйгулаана биир сааһын томточчу туолбута, билигин дьиэ киһитэ.

Дойду үрдүнэн Ийэ күнэ 1998 сылтан ыла сэтинньи бүтэһик өрөбүлүгэр бэлиэтэнэр буолбута. Оттон Саха сиригэр 1993 сылтан өрөспүүбүлүкэбит бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Ефимович Николаев ыйааҕынан Ийэ күнэ олохтоммута. Бу кэрэ бырааһынньык үтүө үгэскэ кубулуйан, сыл ахсын алтынньы ыйга бэлиэтэнэр.

—  Күн аайы түбүгүрэ үлэлээн баран, киэһэ дьиэ кэргэҥҥин бэрийэҕин. Бу маны барытын эн хайдах дьаһанан олороҕун?
— Билиҥҥи олох наһаа тэтимнээхтик сайдан иһэр. Барытын кэмигэр оҥоро сатыыгын, нууччалыы эттэххэ мобильнай буолуохха наада. Күннээҕи түбүгү былааннаатахха барыта кыаллар, олоххо киирэн иһэр.


— Бэйэҥ оҕолоргор таҥас тигэҕин, араас минньигэс бурдук астарын оҥороҕун. Бу дьоҕуруҥ эйиэхэ кимтэн тиксибитэй?
— Кырдьык айылҕа кыра-кыралаан, бары-барытыттан бэрсибит диэххэ сөп. Мин хоту төрөөбүт, улааппыт, оҕо сааһым ааспыт буолан, бииргэ төрөөбүт убайдарым табаһыт идэлээх буоланнар, ийэм этэрбэс, үтүлүк, бэргэһэ, балаакка, тас үлэҕэ кэтиллэр таҥас-сап тигэрин кыра эрдэхпиттэн көрөөччүбүн. Ол тигэ олорон миэхэ өрүү иис кистэлэҥин, албаһын үөрэтэрэ, сүбэлиирэ. Иискэ эрэ буолбакка, ас астыырга, бурдук аһын хайдах сөптөөхтүк, минньигэс амтаннаахтык астыырга эмиэ үөрэтэр этэ. Мин маны барытын истэн ылынар этим. Ыал буолбуппар ийэм туһалаах сүбэлэрэ көмө буолаллар. Маны таһынан, интернеттэн араас элбэх сатабылга үөрэнним. Ол курдук, точечнай роспись, оҕуруонан быысапка, фоамиранынан араас ободок, заколка арааһын оҥорор буоллум.
— Дьиэ кэргэҥҥитигэр олохсуйбут үтүө үгэстээххит дуо?
— Иитээччи буоларым дьиэ кэргэммэр эмиэ биллэр. Барыта былаанынан олоробут. Ол курдук, ый аайы оҕолорбунаан адвент-халандаар оҥостобут. Онно бэлиэ күннэри бэлиэтиибит. Холобур, дьиэ кэргэн күнэ, аймахтарбыт төрөөбүт күннэрэ, быыбар  о.д.а бэлиэ күннэри хайаан даҕаны бэлиэтиир үгэстээхпит. Эҕэрдэлиир дьоммутугар илиинэн открытка, араас бэлэх оҥорон бэлэмниибит. Ыйга биир, икки күнү “Тэлэбиисэрэ, гаджета суох күн” диэн аныыбыт. Бу күннэргэ биһиги эрдэттэн бэлэмнэнэбит. Араас викторина, куонкурус тэрийэн дьиэ кэргэммит иһигэр ыытабыт. Эбээлээх эһээбитин кытары ыкса чугас алтыһар буоламмыт айылҕаҕа сылдьарбытын, сынньанарбытын туохтааҕар даҕаны ордоробут.
— Ийэҥ үтүө холобуруттан эн бэйэҥ олоххор тугу туһанаҕын?
— Биһиги хоту олорор буоламмыт үлэни өрө тутабыт. Ийэбит дьиэтэ өрүү ыраас, остуол хоторунан толору минньигэс астаах буолааччы. Күн аайы тугу эмит үлэлии, хамнана сылдьар буолар. Билигин 70-лаах да буоллар тыстарын имитэн, тигиллэригэр бэлэмнээн хамнана сылдьар. Сынньана сытарын көрбүтүм ахсааннаах. Ийэм холобуруттан аны мин түбүгүрэрим бүппэт. Дьиэ кэргэмминээн үлэни эмиэ өрө тутабыт.
— Эн оҕо сылдьан тугу интэриэһиргиир этигиний?
— Оҕо сылдьан наһаа элбэх кинигэ, сурунаал, хаһыат ааҕар этим. Оскуолам бибилэтиэкэтин барытын ааҕан бүтэрбитим. Оскуола сааспыттан хоһоон, ырыа айабын. Оччоҕуна дууһалыын сынньанан, чэпчээн, күүспэр күүс эбиллэргэ дылы. Уолаттар быыстарыгар улааппыт буолан, быдан уол аймаҕы кытары табаарыстаһарым. Өрүү футболлуур, сэриилээх оонньуур этибит.
— Бэйэҥ оҕо сылдьан туох буолар баҕа санаалаах этигиний?
— Олох кыра сааспыттан учуутал буолар баҕа санаалаах этим. Бырааттарым, балыстарым уонна дьүөгэлэрим кэллилэр даҕаны үөрэтэн-такайан, диктант суруттаран, кинигэ аахтаран тахсарым.
— Билигин кистэл буолбатах, оҕолор интернеккэ, социальнай сетькэ олороллор. Оҕолоргун хайдах хонтуруоллуугун?
— Оҕолорум эмиэ атын оҕолор курдук интернеккэ олороллор. Хонтуруоллуур сыалтан «Кончил дело — гуляй смело!» диэн нуучча өс хоһоонун тутуһабыт. Дьиэ үлэтэ, уруок ааҕыыта бүттэҕинэ интернеккэ киирэн сөбүлүүр видеоларын көрөллөр. Ол эрэн, биһиги төрөппүттэр интернеттэн туһалааҕын, сатабыллааҕын ылалларыгар ыйан-кэрдэн биэрэбит.
— Ийэ буолар төһө ыараханый?
— Ийэ буолар — дьол! Элбэх оҕолоох өссө үрдүк дьол. Хас да оҕоломмутуҥ иһин, хас биирдии оҕоҥ хатыламмат, туспа ураты эйгэ буолар. Ону таһынан, биһиги эбээлээх эһээбит өрүү аттыбытыгар сылдьан сүбэ-ама, күүс-көмө буолаллар.


— Оҕону иитиигэ ханнык сүрүн ирдэбили тутуһаҕыт? Кыыс оҕону уонна уол оҕону иитии туох уратылааҕый?
— Биһиги оҕолорбутуттан улаханы ирдээбэппит. Саамай сүрүнэ кинилэр үөрэхтээх, үлэһит, киһи киһитэ буолан тахсалларыгар баҕарабыт. Кыыс оҕо ийэтигэр чугас, уол оҕо аҕатыгар чугас буолуохтаах. Оҕолорбутун кыра саастарыттан үлэҕэ сыһыарар сыалтан ас астыыртан саҕалаан, таҥас-сап тигиитигэр, дьиэ ис-тас үлэтигэр тиийэ батыһыннара сылдьан үөрэтэбит. Биһиги улахан кыыспыт билигин бэйэтэ фоамирантан заколка, ободок арааһын оҥорон атыылыыр. Ол харчытын бэйэтин туһатыгар ыытар. Соҕотох уолбутун Максимы аҕата булка-алка, араас үлэҕэ илдьэ сылдьар. Маны таһынан маска оһуордары, араас ойуулары оҥороллор. Уолбут иэйиитэ киирдэҕинэ хоһоон айарга холонор. Биһиги үтүө холобурбутун көрөн билигин дьоһун оҕолор буолан улаатан эрэллэриттэн үөрэбит.
— Бэйэҕин дьоллоох киһинэн ааҕынаҕын дуо, дьол формулатын хайдах өйдүүгүн?
— Бэйэбин дьоллоох киһинэн ааҕынабын. Таптыыр кэргэннээх, оҕолордоох, сөбүлүүр үлэлээх, дьиэлээх-уоттаах, ама, бу дьол буолбатах үһү дуо? Дьиэҕэ өйдөһүү-өйөһүү баар буолла даҕаны барыта сатаныа, суох баар буолуо, кыаллыбат кыаллыа.
— Олоххор ордук тугу сыаналыыгын?
— Бириэмэни сыаналыыбын. Хаһан эрэ, туох эрэ буолуо диэн кэтэспэппин. Олохпут наһаа түргэнник уларыйар, оҥоһуллары, табыллары оҥорон кэбиһэрбин сөбүлүүбүн.
— Эн санааҕар, аныгы ыал ийэтэ хайдах буолуохтааҕый?
— Мин санаабар, аныгы ыал ийэтэ оҕолоругар истиҥ ийэ, бириэмэтин таба көрөн чугас доҕор буолуохтаах дии саныыбын. Уонна биллэн турар, хас биирдии ийэ дьиэ кэргэниттэн ордон бэйэтигэр болҕомто ууруохтаах, сөбүлүүр дьарыгынан дьарыктаныахтаах.
— Иллэҥ кэмҥин хайдах атаараҕын?
— Иллэҥ кэммэр кинигэ ааҕарбын туохтааҕар даҕаны ордоробун. Эрдэ нуучча эрэ классиктарын ааҕар эбит буоллахпына, билигин сахалыы суруйааччылар кэпсээннэрин ааҕа сылдьабын. Араас кыраасканы туттан малы-сабы киэргэтэрбин астынабын. Ас арааһын астаан дьоммун күндүлүүбүн, кыргыттарбар дьэрэкээн былааччыйалары тигэн маанылыыбын.

Ааптардар: Күннэй Алексеева, Эля Семенова     

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА