Киһи олоҕо түннүгүнэн чыычаах көтөн ааһарын курдук түргэн диэн мээнэҕэ эппэттэр эбит. Ийэм Налыйдырова Матрена Елисеевна ( Үөһээ Бүлүү улууһун Үөдүгэй нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо) эдьиийбин Моруусаны балтараа сааһыттан ииппитэ. Эдьиийим Морууса оскуолаҕа төһө да ортотук үөрэммитин иһин, үөрэххэ дьаныардаах, билиигэ-көрүүгэ тардыһар, сатаабатаҕын син биир оҥорон баран тэйэр ураты дьулуурдаах эбит. Ол да иһин буолуо, кылгастык олорон ааспыт олоҕор үгүһү ситиспитэ, элбэҕи үлэлээбитэ, ыччаты иитиигэ-үөрэтиигэ дьоһун кылааты киллэрбитэ.
Эдьиийбит, Российскай Федерация үөрэҕириитин туйгуна, Саха-Азия фонда стипендиата Шамаева Мария Ивановна кылгас да буоллар, чаҕылхайдык олорон ааспыт олоҕун үйэтитэр туһуттан кини суох буолбута 40 хонугар чугас дьүөгэлэриттэн, коллегаларыттан, бииргэ үөрэммиттэриттэн ахтыы хомуйан “Умнуллубат мөссүөн” диэн ааттаан кыра хомуурунньук оҥорбутум. Кыра уолум Рома киэн туттар эдьиийин Шамаева Мария Ивановна омук тылын үөрэтиигэ киллэрбит кылаатын чинчийэр. Кини сырдык аатын үйэтитэр сыаллаах чинчийэр үлэтинэн араас таһымнаах ааҕыыларга дакылаатынан хас да төгүллээн кытынна.
Билиҥҥи кэмҥэ омук тылын үөрэтии суолтата үрдээбитин учуоттаан, Мария Ивановна Шамаева курдук новатор — учууталлар үлэлэрин уопуттара киэҥник тарҕаныахтаах. Ол туһуттан, Үөһээ Бүлүүтээҕи Д.С.Спиридонов аатынан 4№-дээх орто оскуола омук тылыгар баай уопуттаах энтузиаст – учуутала, Саха Республикатын үөрэҕириитин туйгуна, Учууталлар Учууталлара Антонина Денисовна Поскачина көҕүлээһининэн, 2013 – 2014 үөрэх сылыттан саҕалаан быйыл 5–с төгүлүн бу оскуолаҕа кииннээн улуус таһымыгар орто сүһүөх кылаас үөрэнээччилэрин ортолоругар үс тылынан лингвистическэй олимпиада тэриллэр. Бу олимпиада тэрээһинигэр оскуола бары коллектива, чуолаан тылы үөрэтэр предметтэр холбоһуктарын учууталлара бары биир киһи курдук үлэлииллэр. Олимпиаданы үөрүүлээхтик арыйыыга оскуолабыт тылга дьоҕурдаах оҕолоро — “Вдохновение” театр-студия үөрэнээччилэрэ кытталлар, үс тылынан хоһоон ааҕаллар. Бу оҕолору эдэр кэскиллээх нуучча тылын учуутала Инна Радомировна Дмитриева салайар.
Маны таһынан, оскуола саха тылыгар баай уопуттаах учуутала “Утум” хаһыат автора, оскуолабыт биир тутаах үлэһитэ Марина Сергеевна Яковлева салайыытынан “Аартык” куруһуок оҕолоро олимпиада хара саҕаланыаҕыттан киэһэ түмүктэниэр диэри түбүгүрэн туран, интервью ылан, хаартыскаҕа түһэрэн ыстатыйалары бэчээттээн олимпиада түмүгэр кэлбит ыалдьыттарга, учууталларга, кыттыбыт оҕолорго барыларыгар буруолуу сылдьар олимпиада хаамыытын сиһилии кэпсиир” Утум” лингвистическэй олимпиадаҕа аналлаах хаһыаты таһаараллар. Бу хаһыат матырыйаалыгар олоҕуран, сахалыы тахсар “Бэлэм буол”, “Кэскил” хаһыаттарга республика ааҕааччыларыгар анаан ыстатыйалар сылын аайы тахсаллар.
Лингвистическэй олимпиада биир күн устата олус тыҥааһыннаахтык барар. Манна улуус оскуолаларын 5,6,7,8 кылаастарыттан сүүмэрдэммит оҕолор кэлэн кытталлар. Олимпиада балаһыанньатынан, бастакы түһүмэххэ суругунан сорудаҕы толороллор, иккискэ тылынан араас тиэмэҕэ дьүһүйүүлэрин көмүскүүллэр. Онтон олимпиадаҕа мустубут учууталлар төгүрүк остуол тула омук тылын үөрэтии кыһалҕаларын кэпсэтэн, уопут атастаһан үөрэтии араас ньымаларынан байытыһаллар.
Лингвистическэй олимпиада биир сүрүн уратытынан кини сылтан сыл аайы ис хоһооно дириҥээн, таһыма үрдээн иһиитэ буолар. Ол курдук, олимпиада бастакы сылыттан саҕалаан Мария Ивановна истиҥ дьүөгэтэ, наставнига, саха-английскай кылааһы арыйарыгар күүс-көмө, бигэ тирэх буолбут Исидор Барахов аатынан оскуола саха тылыгар методист-учуутала, РФ норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Учууталлар учууталлара, Саха Республикатын үтүөлээх учуутала, педагогическай үлэ ветерана Людмила Никифоровна Васильева кэлэн дьүөгэтин, коллегатын туһунан истиҥ-иһирэх ахтыыны оҥорор.
Олимпиада иккис сылыгар, Дьокуускайтан Мария Ивановнаны кытары бииргэ үлэлээбит эдэр коллегата, саха-английскай кылааһын салгыы тутан хаалбыт кэскиллээх омук тылын учуутала, билигин Саха гимназиятын директора Валентина Васильевна Софронеева кэлэн ыалдьыттаан, учууталын, наставнигын туһунан киэҥ ис хоһоонноохтук ахтан, олимпиаданы олус сэҥээрэн барбыта. Эмиэ бу сыл иккис күндү ыалдьытынан буолбута Мария Ивановна бииргэ төрөөбүт быраата, Республиканскай лицей-интернат директора, физико-математическай наука доктора, Ил Түмэн депутата Иван Иванович Шамаев.
2014 -2015 үөрэх сылыгар, оскуола директора Российскай Федерация уопсай үөрэхтээһинин Бочуоттаах үлэһитэ, Саха Республикатын үөрэҕириитин туйгуна Юрий Васильевич Кынатов көҕүлээһининэн Д.С.Спиридонов аатынан музей тэриллибитэ. Онно Мария Ивановна Шамаева үлэтин-хамнаһын уонна кини төрүттээбит лингвистика олимпиадатын сырдатар анал стендэ баар.
Бу биһиги эдьиийбит үтүө аатын үйэтитиигэ биир олус улахан суолталаах түгэнинэн буолар диэн сыаналыыбыт уонна Юрий Васильевичка дириҥник махтанабыт.
Үһүс уонна төрдүс сылларга күндү ыҥырыылаах ыалдьытынан үгүс хоһоон, кэпсээн, сэһэн ааптара, тылбаасчыт Васильева Евдокия Фёдоровна-Арылыат буолбута. Кини омук поэттарын айымньыларын сахалыы тылбаастарын кинигэҕэ тиспитин учууталлар былдьаһыгынан ылбыттара, оҕолору тылбааска үөрэтэн, маастар кылаас биэрэн, иккис кэлиитигэр Арылыакка үөрэммит оҕолор “Тылбаас суолунан” диэн тэттик кинигэлэрин бэлэх ууммуттара.
Былырыыҥҥы төрдүс олимпиада сонуна эмиэ Антонина Денисовна Поскачина көҕүлээһининэн, кини бырайыактааһынынан Мария Ивановна олоҕун, үлэтин-хамнаһын киэҥник сырдатар уонна үйэтитэр сыаллаах анал стендэ үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыллыыта буолбута. Стендэ бастакы түһүмэҕэ Мария Ивановна олоҕун кылгастык кэпсиир, иккис түһүмэх кинини учуутал — методист – автор быһыытынан арыйар, үһүс түһүмэх лингвистика олимпиадатын хаамыытын сырдатар аналлаах. Витринаҕа Мария Ивановна бэйэтин суруйуулара, күннээҕи үлэтигэр мунньубут матырыйааллара, кини туһунан ахтыылар бааллар. Стенд үбүлээһинин Мария Ивановна төрөппүт уола Андрей Иванович Шамаев уонна үөрэппит оҕолоро, саха-английскай кылаас выпускниктара оҥордулар.
Үгэскэ кубулуйбут республикаҕа бастакынан саха-английскай кылааһы төрүттээбит, РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, Саха-Азия оҕолоро фонда стипендиата Шамаева Мария Ивановна аатыгар анаммыт лингвистика олимпиадата быйыл үбүлүөйдээх 5-с сылын эмиэ муус устар ыйга ыытыллаары турар. Маныаха үчүгэй сонунунан буолар улуус биир бастыҥ омук тылыгар учуутала А.Д.Поскачина республиканскай педярмаркаҕа, Форумҥа тиийэ лингвистическэй олимпиаданы киэҥник тарҕаппытын түмүгэр, быйылгы үөрэх дьылыгар республикаҕа аан бастаан ЯРА(якутский, английский, русский) лингвистическай турнир ыытылынна. Турниры ахсынньы 10 күнүгэр идэни үрдэтэр институт тэрийэн ыытта. Биһиги улуустан А.Д.Поскачина салайааччылаах бөлөх: Үөһээ Бүлүүтээҕи Ю.Н.Прокопьев аатынан орто оскуола омук тылын учуутала Ефремова Ульяна Васильевна уонна 6 улуус бастыҥ үөрэнээччилэрэ ситиһиилээхтик кыттан кэлбиттэрэ.
Быйылгы үбүлүөйдээх олимпиада саҥа сүүрээнинэн буолуоҕа кини оскуолаҕа бииргэ үөрэммит үөлээннээхтэрин уонна өр сылларга бииргэ үлэлээбит коллегаларын түмсүүтэ, чулуу үөрэнээччилэрин учууталларын туһунан истиҥ иһирэх ахтыылара.
Эдьиийбит Мария Ивановна – эдьиэй Морууса кылгастык да буоллар чаҕылхайдык олорон ааспыт олоҕо умнуллубаттык үйэтитиллэн, кини ыра санаата олоххо киирэн, саха оҕолоро атын омуктан хаалсыбакка, олох сайдыытын кытары тэҥҥэ баран иһэллэригэр маннык тэрээһин – Мария Ивановна аатынан лингвистика олимпиадата диэн аатттаах сонун бырайыак салгыы сайда, үгүс саха оҕотун сайыннара турарыгар ис сүрэхтэн баҕарабын уонна бырайыагы төрүттээбит Антонина Денисовна Поскачинаҕа, олимпиада тэрээһинин өйүүр улуустааҕы үөрэх салаатыгар, оскуола коллективыгар биһиги аймах аатыттан дириҥ махталбытын тиэрдэбин.
“Билиҥҥи ыарахан, киһи үксэ бэйэтин тыынын өрүһүйэр туһугар мөхсөр уустук кэмигэр, бэйэтин Үтүө Мөссүөнүн саната турар эдьиийбит Морууса, орто дойдуга кэлэн кылгастык да олорон аастар, сирдээҕи аналын толорон барбыт курдук саныахтаахпыт,” – диэн бииргэ төрөөбүт быраата Иван Иванович Шамаев эппит тылларынан түмүктүүбүн.
