Дойду бэрисидьиэнин быыбара бүтээтин кытта дуоллар уонна евро ыараата. Тоҕо? Аан дойдуга Арассыыйа сабыдыала улаатарын, кыаҕа күүһүрэрин, В. Путин былааһа бөҕөргүүрүн Эмиэрикэлэр сөбүлээбэттэр, ол иһин. Аны аҕыйах сылынан дойдубут экономиката үлүскэнник сайыннаҕына, арҕаа дойдулары баһыйыан, куоһарыан сөп. Оччоҕуна атыы-эргиэн ыытарга, сыана олохтуурга Арассыыйаттан быһаччы тутулуктаах буола түһэллэр. Онтон куттанан араастаан моһуоктуу сатыыллар да, былыр сэриинэн Наполеон, Гитлер кыайбатаҕын, билигин кэлэн санкциянан да кыайыа суохтар.
edersaas.ru
Кириизис суох түгэнигэр олох бары салаатыгар сайдыы барбат. Туох эрэ кыһалҕа тирээтэҕинэ, онтон үүт-хайаҕас була сатаан, экономикаҕа сайдыы барар. Аҕыйах сыллааҕыта диэри барыта кэлии аһы сии олорбуппут, онтон санкция биллэрэннэр, олохтоох оҥорон таһаарааччылар эт-үүт ас арааһын, сибиэһэйин астыыр буоллулар. Урут маҕаһыыҥҥа өр кэмҥэ харайыллар кэлии эрэ үүт баара, оттон билигин кутуллубутунан сибиэһэй үүт дэлэйдэ.
Крым Арассыыйаҕа киириэн иннинэ дуоллар 32-34 солк. этэ
Сочи олимпиадатын иннинэ дуоллар 32 солк. этэ, онтон Крым Арассыыйа састаабыгар киирбитин кэннэ сыыйа үрдээн, саамай муҥутаан 2016с. 77 солк. тиийэ сылдьыбыта. Аһары кыаҕыран эрэллэр, ол иһин санкция биллэрэн, РФ экономикатын тоһутуохпут диэн арҕаа дойдулар бүччүм санаалара туолбатаҕын бүгүҥҥү олохпут кэрэһилиир.
Сочига спортивнай эбийиэктэри, суолу-ииһи, саҥа аэропуорду, тимир суол вокзалын тутарга Олимпийскай оонньуулар историяларыгар саамай улахан ороскуот (51 млрд. дуоллар) оҥоһуллубута. Оттон Соҕуруу Корея Пхенчхан 12,6 млрд. туттубута диэн суруйаллар.
Хара муора кытылыгар Сочи уонна Крым сэргэстэһэ сыталлар, ол эрэн саҥа тутуу, сайдыы өртүнэн биирэ Сэбиэскэй кэмҥэ хаалан хаалбыт курдук этэ. Ол иһин дойдуларын сайыннараары, 2014с. кулун тутар 18 күнүгэр референдум оҥорон, 96% олохтоохтор куоластарын ылан, Арассыыйаҕа холбоспуттара.
Урукку өртүгэр Севастополь куоракка баазаланар Хара муора флотун тутарга, суудуналар Керченскай ханаалынан ааһалларыгар дойду Украинаҕа хас да мөлүйүөн дуоллар суумалаах нолуок төлүүрэ. Онон, геополитика өртүгэр Крым холбоспута эмиэ да табыгастаах диэн сыаналыыллар. Биир өртүнэн Крым олохтоохторун ийэ хапытаалынан, биэнсийэнэн, атын да социальнай өйөбүлүнэн хааччыйарга бүддьүөт ороскуота элбээн тахсар.
Саҥа санкция
Быыбар бүтээтин кытта Арассыыйа улахан тэрилтэлэрин салайааччыларын утары биллэриллибит санкция түмүгэр муус устар 12 күнүгэр дуоллар 64 солк. 04 харчыга тэҥнэстэ, ааспыт эрэ нэдиэлэҕэ 57 солк. этэ. онтон евро 80 солк. тиийдэ. Ол түмүгэр миллиардер Олег Дерипаска 1,6 миллиард дуолларын сүтэрбит.
АХШ 2018 с. муус устар 6 күнүгэр биллэрбит санкциятын испииһэгэр улахан бизнесменнэр уонна чунуобунньуктар: Олег Дерипаска, Сергей Фурсенко, Алексей Миллер, Константин Косачев, Михаил Фрадков, Кирилл Шамалов уо.д.а. киирдилэр.
Оттон боростуой дьон олоҕор солкуобай түһүүтэ тугунан эргийэн тахсыай? – диэн ыйытыыга СӨ Үпкэ-харчыга миниистирэ Валерий Жондоров маннык хоруйдаата: “Бааҥҥа уурдарыыны туттар харчыгыт валютатыгар харайар ордук. Омук харчыта хаһан баҕарар түһэр-тахсар, бу маннык көстүү элбэхтик хатыламмыта. Ким билэр, баҕар хамсааһын төттөрү өртүгэр барыа.
Дуоллар куурса хамсыырыгар төрүөт элбэх. Дойду экономикатын ылан көрдөххө, бигэ туруктаах, үлэ көрдөрүүтэ тупсан, ис валовай оҥорон таһаарыы улаатан иһэр, онон эбии санкция киллэрбэтэхтэринэ, улахан уларыйыы тахсыа суоҕа”, — диэн эттэ.
Омук сириттэн киирэр табаар ыарыа, массыына эмиэ…
Атын экиспиэртэр эмиэ дефолт буолуо суоҕа дииллэр. Долгуйарга төрүөт суох курдук эрээри, Ил Түмэн дьокутаата Александр Уаров аны күһүҥҥэ диэри дуоллар өссө үрдээн 68-70 солк. тиийиэн сөп диэн сыаналыыр. «Онон омук сириттэн киирэр табаар, эмп-томп, массыына сыаната ыарыа, тас дойдуга сынньана барааччы ахсаана биллэрдик аҕыйыа», — диэн этэр.
Ил Түмэн дьокутаата Виктор Федоров ас-үөл, күннээҕи туттуллар табаар эмиэ ыарыа, дьон атыылаһар кыаҕа аччыа диэн сабаҕалыыр. Кини: “Бизнес сайдарыгар тоҕоостоох кэм үүннэ, урукку өртүгэр кыахтаах улахан тэрилтэлэр мунньуммут харчыларын сүтэрэн, ырыынактан туораан, атыттарга кыах биэрэллэр. Ардах түһэн суурайбытын кэннэ саҥа умнас тыллыахтаах”, — диэн инникигэ эрэллээхтик сылыктыыр.
Этэргэ дылы хамнастан хамнаска диэри олорор боростуой дьон ол дуоллар түһэриттэн-тахсарыттан сүтэрэллэрэ суох. Хата, омук сириттэн киирэр табаар аҕыйаатаҕына, олохтоох оҥорон таһаарааччылар аһыыр аска эрэ буолбакка, тутуу матырыйаалын, миэбэл оҥоруутугар онтон да атын эйгэҕэ иннилэрин диэки хардыылаан, ырыынакка бэйэлэрин миэстэлэрин таба тайаныахтарын сөп.
Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ», edersaas.ru
