Дьокуускайга Мусуой күнэ элбэх дьону түмтэ

Аан дойдутааҕы муcуой күнүгэр өрөспүүбүлүкэ мусуойдара олус интэриэһинэй тэрээһиннэри ыытар буоллулар. Сыл аайы ол тэрээһиннэр өссө тупсан, кэҥээн, дириҥээн иһэллэр.

Ыам ыйын 18 күнүгэр Ем. Ярославскай аатынан Дьокуускайдааҕы история уонна хотугу норуоттар култуураларын мусуойа «Музейный нон-стоп» диэн аһымал акцияны тэрийэн ыытта. Бу урукку “Музейный пикник” уонна “Ночь в музее” диэн икки тэрээһини холбооһун буолар.

Хаһааҥҥытааҕар чэмэлкэй күннээх, күөх да күөх халлааннаах, сааскылыы ылааҥы күн туран биэрдэ. Мусуой тэлгэһэтигэр былыргы малы-салы атыылыыр атыыһыттар, коллекционердар кэчигирээн тураллар. Манна сэбиэскэй саҕанааҕы маллары көрөн хараҕы манньытары сэргэ, былыргы, XIX, XVIII үйэтээҕи маллары эмиэ көрүөххэ сөп: алтан сылабаардары, таҥара мөссүөннэрин, иһити-хомуоһу, бэспиэһинньиктэри, уо.д.а.

Емельян Ярославскай аатынан мусуой үлэһиттэрэ гимнэрин ыллыыллар.

 

Тэйиччи соҕус оҕолор оонньуур муннуктара тэриллибит: сыыртан сырылаан, батутка ыстаҥалаан, оҕолор тыыннарын таһаардылар. Иһирдьэ киирэн 300 солкуобайга (оҕоҕо 100 солк.) билиэт ылан баран, бары тэрээһиннэргэ киирэр бырааптанаҕын. Бу харчы баһаарга былдьатан, дьиэтэ-уота суох хаалбыт мусуой үлэһитигэр көмө быһыытынан барар.

Тэрээһин аһыллыытыгар мусуой үлэһиттэрэ гимнэрин ыллаатылар. Бу гимни култуура туйгуна Н.С. Федоров айбыта.  Ону тэҥэ «Пути сообщения в исторических судьбах Якутии» диэн төрдүс төгүлүн ыытыллар өрөспүүбүлүкэтээҕи историческай куонкурус түмүгүн таһааран, кыайыылаахтары эҕэрдэлээтилэр.

Александра Прокопьева лекцията. 

 

Мусуой дьиэтин иһигэр интэриэһинэй лекциялар буола тураллар. Саха былыргы таҥаһын чинчийэр этнограф, ХИФУ историческай факультетын преподавателэ Александра Прокопьева XVII-XVIII үйэтээҕи саха таҥаһын туһунан умсугутуулаахтык кэпсээтэ. Бу кэминээҕи таҥас-сап билиҥҥи сахалыы диир таҥаспытынааҕар чыҥха атын эбит. Халадаай, кэһиэччик – бу 19-с үйэҕэ нууччалартан киирбит таҥастар. Оттон нуучча кэлиэн иннинээҕи уонна кэннинээҕи кэм таҥаһын-сабын археологическай хаһыылартан эрэ көрөн, ситимнээн таһаараллар. Ол саҕана өбүгэлэрбит дьахтардыын эр дьоннуун уһун ырбаахыта суох, түүлээхтэн, тирииттэн, сарыыттан сыалдьа, сутуруо, сон, муостаах бэргэһэ таҥастаах сылдьыбыттар. Маны барытын музей экспонаттарыгар көрдөрө-көрдөрө кэпсээбитин мустубут дьон, сүрүннээн иистэнньэҥнэр, олус интэриэһиргээн иһиттилэр.

Иккис интэриэһинэй лекция Дьокуускай кириэппэһин туһунан буолла. Кириэппэс 17-с үйэ 80-с сылларыгар тутуллубут. 1922 сыллаахха ордубут башняларын, истиэнэлэрин урусхаллаан, уокка туттубуттар, сороҕун атын кыра тутууга ыыппыттар. Арай губернатор Иван Крафт сөргүтэн, чөлүгэр түһэрбит биир башнятын хаалларбыттар. Ол башня турбут сириттэн (Доҕордоһуу болуоссатыттан) көһөрүллэн, музей тэлгэһэтигэр турбута эрээри, 2002 сыллаахха умайан хаалбыта. Оттон кириэппэс иһигэр 1708 сыллаахха тутуллубут Свято-Троицкай собор билигин да турар (урукку “Чароит”), сөргүтүүнү эрэйэр.

 

Мусуой үлэһиттэрэ: Надежда Торговкина «Мечта доктора Мокровского» диэн документальнай киинэни көрдөрдө, Татьяна Старостина саха норуотун култууратын кэпсиир экскурсияны ыытта. Оттон Валерий Корнилов Аҕа дойдуну көмүскүүр сэрии кэмигэр Саха сирэ киллэрбит кылаатын туһунан бэртээхэй экскурсияны тэрийдэ.  Ону тэҥэ «Шедевры из запасников» диэн көрдөрүүгэ турбат сэдэх экспонаттары таһааран, музей үлэһиттэрэ сиһилии кэпсээтилэр, көрдөрдүлэр.

Ону сэргэ “Арыллыы” студия салайааччыта Ольга Оспипова-Байаана Дагдай ыллыырга, сатаан тыынарга, эт-сиин күүрүүтүн устарга үөрэттэ. СӨ народнай артыыһа, РФ үтүөлээх артыыһа Афанасий Афанасьев «Ретро танцы мира» диэн флешмоб тэрийэн, дьону үҥкүүлэттэ.

«Тойон кыыл» киинэ устар бөлөҕүн кытар көрсүһүү.

 

Алта чаастан Москватааҕы киинэ фестивалын сүрүн бирииһин ылбыт “Тойон кыыл” киинэ устар бөлөҕүн кытары интэриэһинэй көрсүһүү буолла. Киэһэ өттүгэр балаҕаҥҥа «Герои», «Журавли над Ильменем», «Ол сайын» киинэлэри көрдөрдүлэр.

«Сүһүөхтээх бэйэбит сүгүрүйэн»  диэн ааттаах быыстапка элбэх киһи болҕомтотун тарта. Манна XVII-XIX үйэтээҕи туомнары көрдөрдүлэр. Манна Саха тыйаатырын артыыстара кыттыылаах театрализованнай көрдөрүү олус интэриэһинэй буолла.

Саха тыйаатырын артыыстара.

 

Бу курдук, ханна да үтүрүһүүтэ-анньыһыыта суох, мусуой тэлгэһэтин кэрийэ сылдьан, элбэҕи билэн-көрөн, ол быыһыгар ыллаан-үҥкүүлээн, минньигэс аһы амсайан, киинэ көрөн, интэриэһинэй дьону көрсөн, ирэ-хоро кэпсэтэн, кэлбит дьон олус астынан тарҕастылар. Манна таһырдьа да, иһирдьэ да олорор сиринэн хааччыйбыттара ордук саастаах дьоҥҥо туһалаах буолла.

Ангелина Васильева, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru

0
0

This post was published on 21.05.2018 19:19 19:19