29 Кулун тутар 29.03
  • -11°
  • $ 92,26
  • 99,71

Дьокуускай куоракка булка лицензия былдьаһыга буолла

13:15, 09 августа 2017
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Атырдьах ыйа, чуолаан, Дьокуускай булчут эр дьонугар айдааннаахтык, араллааннаахтык саҕаланар буолбута, этэргэ дылы, “үтүө үгэскэ” кубулуйда. Бу дьаабылана сылдьарбытын өбүгэлэрбит көрөллөрө-истэллэрэ буоллар: “Сай ортото туоххут тайаҕай-тайматай, иирдигит дуо?” – диэн төһө эрэ кээнньэйиэх, сэмэлиэх этилэр. 


Улугурбут испииһэги утардылар

Ыыраахтаах туйахтаах кыыллары уонна хагдаҥ эһэни бултааһыҥҥа көҥүлү биэ­рии киин куораппытыгар сылтан сыл тыҥааһыннанан иһэр. Бүргэһи саппы­йаҕа саһыарбаккын, хаһан эмит син биир тэһэ анньан тахсар. Ол кэриэтэ сырыы ахсын тайах булдуттан көрө матар дьон тулуйа сатаан баран, быйыл “өрө турдулар”. Куомуннаһан-бөлөхтөһөн эрдэ испииһэк оҥостон сурунар булчуттары хоруупсуйаҕа буруйдаатылар уонна бэйэлэрэ туспа көҕүлүүр бөлөх тэринэн, “харах баайыыта кумааҕы уочараты” атын демократичнай ньыманан – сэрэбиэйдэһиинэн солбу­йарга Ил Дархаҥҥа тиийэ туруорсан этии киллэрдилэр.

Саҥа-иҥэ

… Сыл аайы от үлэтин үгэнин, күн-дьыл былдьаһыгын саҕана тайах, кулаа­һай көҥүлүн түҥэтэллэр. Сымыйа уочараты тэрийэн, аралдьытан, тойон-хотун өттүлэрэ аҥаардастыы көрүлүүллэр. Ону барытын тэрийээччи министиэристибэ эбит. Кыра-хара киһи тиксибэт дьаабыта. Тоҕо наар албын-көлдьүн уочараты тэрийэллэрий? Атын регионнарга курдук, сэрэбиэйдэһиинэн барыахтаах”, — диэн батсаап ситимигэр Тыаһыт Сэмэн уордайан суруйар.

“… Улуус квотата аҕыйах, онон сэрэбиэйдэһиллиэхтээх. Барыта дьэҥкир буолуохтаах. Тойоттор, баай, харчылаах дьон ханна баҕарар баран кабаннаатыннар, буйболлаатыннар”. “Полиция харабыллаах сүүһүнэн киһи уочараттаан, сорохтор лицензия ылан үөрдүбүт, үгүстэр матан хомойдубут. Өрөспүүбүлүкэни, элбэх киһини аймаабакка, улуустарга лотереялатар тоҕо табыллыбатый. Уочаракка биир да дьокутаат, миниистир турара көстүбэтэ. Олор бултаабаттар үһү дуо? Онон бу түөкүннээһин, харах баайыыта…

Дьону хайытар

Итинник саҥа-иҥэ, өй-санаа булчуттар халыҥ аармыйаларын (кэлин олох­томмут от күөҕэ булт билиэттээх киһи ахсаана 94 тыһ. киһиэхэ тиийбит) ортотугар хойунна-элбээтэ, хайдыһыы таҕыста. Төрдө-төрүөтэ туохха сытарый? Бу араллааҥҥа, атааннаһыыга норуот буруйдуур Айылҕа харыстабылын министиэристибэтигэр быһааралларынан, “өрөспүүбүлүкэ булдун сокуонугар лицензияны биэриигэ судаарыстыба уоргана уочараты олохтуурун уонна ону сүрүннүүрүн туһунан чопчу суруллубатаҕынан, интэриэстээх дьон бэйэлэрэ уочараты тэрийэллэр уонна сүрүннүүллэр”.

Куомуннаһыы

Ол “интэриэстээх дьон” сыл аайы “тэрийэн-сүрүннээн”, бэйэлэрин билсии­лээхтэрин-көрсүүлээхтэрин, атастарын-доҕотторун испииһэккэ маҥнайгынан суруйаллара биллэр. Оттон куомуннаһыы хоруупсуйаны үөскэтэрэ саарбаҕа суох. Быйыл испииһэккэ тыһыынча кэриҥэ киһи (ол иһигэр улуустартан эмиэ элбэх киһи анньыһар) суруммутуттан Туймаада ыһыаҕын иннинээҕи күн “испииһэктэммит” 200-чэ киһи үчүгэй лицензияҕа тигистэ. Министиэристибэ иһинэн тэриллибит булт управлениетыгар (уруккута булт хаһаайыстыбатын департамена) этэллэринэн, маҥнайгы 3-4 күҥҥэ 800-чэ лицензияны үллэрдилэр. Итинтэн, биллэн турар, бастакылар киин, илин эҥээрдээҕи улуустарга уонна кыһын тайаҕы массыынанан сүүрдэн тии­йэн ытар “общедоступнай” дэнэр сирдэргэ ыллылар. Ол иһин айдаан тахсар.

Дьиҥэр, бултанар сир баһыйар өттө биирдиилээн тэрилтэлэргэ, дьоҥҥо сыһыарыллан турар. Онон лицензия үксэ кинилэр илиилэригэр киирэр. Холобур, Хаҥалас улууһугар тайахха 40 квоталаахтарыттан “Сахабулт” концерн бастакы учаастагар 9, иккис учаастагар 6 тайахха көҥүллээхтэр. Онтон уратыта булт хаһаа­йыстыбатын тэриммит ИП-ларга баар.­
Оттон “общедоступнайга” баара-суо­ҕа 9 квота көрүллэр. Итинтэн 2-тин эрэ булт управлениета биэрэр. Ити курдук управление түҥэтэр ирээтигэр улуустартан букатын аҕыйахтыы лицензия кэлэр. Абыйга 62 тайахха квоталаах буоллахтарына, уопсай бултанар сиргэ 20 лөкөйү охторуохха сөп, итинтэн 5-ин управление биэрэр.

Бултанар сирдээх дьон, биллэн турар, лицензияларын бас быстар сыанатыгар атыылыыллар. Холобур, Чурапчыга 30 тыһ., Горнайга “Охотник” дьоҕус тэрилтэ 50 тыһ. солкуобайга атыылыыллар. Оттон “общедоступнайга” бэриллэр лицензияҕа судаарыстыба түһээнигэр 650 солкуобайы кытта 1 тайах тыыныгар 1,5 тыһ. солкуобайы төлүүгүн. Харчылаахтар эбэтэр ыксаабыт дьон кыттыһан, сирдээх дьонтон атыылаһаллар гынан баран, булчут үксэ чэпчэки өттүн талара биллэр. Уонна төһө даҕаны итэҕэйбэтэллэр, айдааннаах уоча­ракка анньыһарга күһэллэллэр.

Ил Дархан ороосто

Үөскээбит быһыыттан-майгыттан тахсар суол соҕотох. Ону Ил Дархаммыт бэйэ­тинэн билинэн ыйда. Ол – өрөспүүбүлүкэ булдун сокуонугар сэрэбиэйдэһии ньыматын киллэрии. Бу суолталаах боппуруоһу дьүүллэһиигэ уопсастыбаннас көхтөөхтүк кыттара эрэйиллэр. Барыл оҥоһуллан, билигин туһааннаах биэдэмистибэлэринэн сөбүлэһиннэриигэ “сүүрэ сылдьар” диэтилэр.

Сорох улуустар номнуо сэрэбиэйдээтилэр

Сорох улуустарга быйыл айдаана-куйдаана суох, сэрэбиэйи тардыынан быһаарыстылар. Мин билэрбинэн, саҥа ньыманы Мэҥэ Хаҥаласка, Чурапчыга, Горнайга, о.д.а. улуустарга тутуннулар. Онно сирэй кыттыбыт дьон туох-хайдах санаалаахтарый?

ЫСПЫРААПКА

Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн барыта төһө лицензия бэриллэрий?

2017-2018 сс. булт дьылыгар маннык лимиит олохтоммут: тайахха – 2381, кулааһайга – 320, чубукуга – 577, кыыл табаҕа – 24132, туртаска – 1192, бүүчээҥҥэ – 1383, эһэҕэ – 1064.

Иван Неустроев, Чурапчы сэлиэнньэтин олохтооҕо, биэнсийэлээх:

— Чурапчыга эр дьон түмсүүтэ үчүгэйдик үлэлиир. Ый инниттэн хаһыатынан уонна батсаабынан биллэрэн, сэрэбиэйдэһиигэ кыттыан баҕалаахтары “Айылгы” култуура уонна сынньалаҥ киинигэр от ыйын 28 күнүгэр ыҥырбыттара. Барыта 360 киһи кэллэ. Киирии билиэт нүөмэрдээх, билиэт кутуругун быһан барабааҥҥа уган иһэллэр.

Биһиги улууспутугар “общедоступнай” диэҥҥэ тайахтыын-туртастыын барыта 46 квота көрүллэр. Онон кыылы бултуур көҥүлгэ итиччэ эрэ киһи тиксэр кыахтаах. Маҥнайгы билиэти кэлбит дьонтон саамай кырдьаҕас булчукка тартартылар. Онтон лицензияҕа түбэспит билиэттээх дьон бэрээдэгинэн эр-биир тахсан, тардан истилэр. Холобур, 14-нэн тахсыбыт уол мин билиэтим кутуругун (31-с №-нэн киирбитим) ороон таһааран, лицензия уочаратыгар 15-с буоламмын эһэҕэ тигистим. Тайахха лицензияны бастакы 5-6 киһи ылла.

Урут, сүрүннээн, улуус киинигэр олорооччулар лицензияҕа уочараттаан, испииһэккэ сурунан тиксэр эбит буоллахпытына, сэрэбиэйдэһиигэ нэһилиэктэртэн кытыннылар. Дьон онон бары астынан тарҕастылар. Бу ньыманы сокуонунан бигэргэттэхтэринэ, өссө бэрт буолууһу. Куһаҕана диэн, булт лицензиятын үллэрии тыа сиригэр от үлэтин үгэнигэр түбэһэр.

Ыстараап кээмэйэ

Тайаҕы лицензията суох бултаан түбэстэххинэ — 120 тыһ. солк. төлүүгүн.

Заповедникка өлөрөн түбэстэххинэ — 200 тыһ. солк.

Сыыппара

94000 тахса киһи Саха сиригэр булт билиэттээх.

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА
Тутаах тыллар