Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатын 2019 сыллааҕы үлэтин Бүлүү улууһугар отчуоттуур. Дьөккөҥҥө, Хампаҕа уонна Бөтүҥҥэ саҥа тутуулары элбэтэр уолдьаспытын, искэн ыарыыта элбээбититтэн дьиксинэллэрин этиннилэр. Тыа хаһаайыстыбатын салаата болҕомто киинигэр тутулунна. Кыра нэһилиэктэр сүтэн-симэлийэн хаалбаттарын туһугар Саха сиригэр анаан-минээн сайдыы бырагыраамата оҥоһуллуохтааҕын, иһэр уу боппуруоһа быһаарылларын эрэйэллэрин бэлиэтээтилэр.
Бүлүү улууһун олохтоохторугар СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Стручков салайааччылаах үс бөлөх социальнай-экономическэй сайдыыга 2019 сыллааҕы үлэтин отчуотун туруорар. Тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Николай Афанасьев салайааччылаах үһүс бөлөх бэҕэһээ Дьөккөн, Арыылаах уонна Бөкчөҥөө нэһилиэктэригэр сырытта.
Кини Дьөккөҥҥө, Хампаҕа уонна Бөтүҥҥэ тэриллибит көрсүһүүлэргэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин 2019 сылга социальнай-экономическэй сайдыытын көрдөрүүлэригэр, национальнай бырайыактарга, тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар тахсыбыт уларыйыыларга, тыа сиригэр оҥоһуллар өйөбүл көрүҥнэригэр, 2020 сыл соруктарыгар сиһилии тохтоото.
Бүлүү улууһун баһылыгынан үлэлээбит, төрөөбүт улууһун кытта ыкса сибээһи тутуһар Николай Афанасьев нэһилиэктэр кыһалҕаларын, дьонун-сэргэтин үчүгэйдик билэр, тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарыгар күүс-көмө буолар. Кини көрсүһүүлэргэ федеральнай киинтэн үбүлэнэр, тыа сиригэр таас дьиэлээх социальнай эбийиэктэри тутууну ыытарга туһуланар “Тыа сирин бигэтик сайыннарыы” бырагыраамаҕа ситиһиилээхтик кыттарга докумуоннары толору уонна чуолкайдык, тутуу салалтатын көмөтүнэн оҥоһуллуохтааҕын бэлиэтээтэ.
Кини Советскай Союз Геройа, суруналыыс Николай Кондаков уонна Үлэ Геройа Алексей Черканов дойдуларыгар – Дьөккөҥҥө тэриллибит көрсүһүүгэ былырыыҥҥы отчуот кэмигэр болҕомтоҕо ылыллыбыт улуус таһымнаах 100 боппуруостан 40-на туолбутун, 60 боппуруос быһаарыыга уонна үөрэтиигэ сылдьарын бэлиэтээтэ.
Мунньахха кэпсэтиигэ кыттыбыттар: Егор Петров инвестиция бырагырааматынан Дьөккөҥҥө тутуу ыытыллыбатын, кулууп тутуутун, гаас ситимэ тардылларын туруорсалларын, Вячеслав Иванов 35 км тэйиччи Хампаттан гаас ситимэ тиэрдиллэрин дьөккөннөр 20-чэ сыл кэтэспиттэрин, Альбина Ионова гаас киирбэтэҕин, киин ититиинэн да ситэри туһамматтарын, искэн ыарыыта элбээбититтэн дьиксинэллэрин, кыра нэһилиэктэр сүтэн-симэлийэн хаалбаттарын туһугар Саха сиригэр анаан-минээн сайдыы бырагыраамата оҥоһуллуохтааҕын, иһэр уу боппуруоһа быһаарылларын эрэйэллэрин бэлиэтээтилэр.
Хампаҕа тэриллибит мунньахха 40 сыл ыанньыксыттаабыт Татьяна Алексеева сэрии оҕолоругар чэпчэтиилэри, үүт туттарыытын, мелиорация боппуруостарын, Анастасия Евсеева таас дьиэлээх балыыһа дьылҕатын туоһуластылар, Мария Осипова оҕо уһуйаанын тутууну, Семен Евсеев сэтиэнэхтээн сылгы хаһыыта суох буолан эрэринэн сааскы өртөөһүн көҥүллэнэрин туруорустулар.
Кэпсэтиигэ кыттыбыт хампалар сүрүн оттуур ходуһаларыгар – Арыылаахха шлюз, Хампаҕа саҥа кулууп, оҕо уһуйаанын дьиэлэрин тутууларыгар күттүөннээх көмө оҥоһулларын кэтэһэллэрин биллэрдилэр.
Бөтүҥҥэ тэриллибит көрсүһүүнү Николай Афанасьев уонча күөлү ситимниир Оруктаах систиэмэтигэр ууну хаайар-ыытар шлюз тутуутугар үбүлээһин көрүллүбүтүн туһунан үөрүүлээх сонунтан саҕалаата. Сыл аайы курааҥҥа ылларар ходуһалардаах бөтүҥнэр 20-чэ сыл туруорсубут боппуруостара – шлюз үлэҕэ киирдэҕинэ элбэх от оттонон сүөһү ахсаанын элбэтэр кыахтаналлар.
Кэпсэтиигэ кыттыбыттар производственнай кэпэрэтиип салайааччыта Олег Федоров, олохтоохтор Николай Иванов, Ким Иванов, Ольга Федорова уонна да атыттар кэпэрэтиип үлэһиттэригэр дьиэни тутууну, диспансеризацияны, ФАП тутуута ситэриллэрин, үүтү-эти туттарыыны уо.д.а. ыйытыктары биэрдилэр, туруорустулар.
Тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Николай Афанасьев 2021 сылтан кэтэх хаһаайыстыбалаахтарга биирдии ыанар ынахтарыгар 35 тыһ. солк. төлөнүөҕүн, үүттэрин дуогабарынан туттарыахтарын, онтон тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар, 25 ыанар ынахтан элбэх сүөһүлээх бааһынай хаһаайыстыбалар үүттэрин 65 солк. туттарыахтарын иһитиннэрдэ.
Бары көрсүһүүлэргэ дьэллик ыттары тутуу боппуруоһа сытыытык турда, кэпсэтиилэргэ кыттыбыттар бэйдиэ сылдьар ыттар хаһаайыннарыгар эппиэтинэһи күүһүрдэргэ этиннилэр.
Көрсүһүүлэргэ экология, айылҕаны туһаныы уонна ойуур хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Николай Додохов, тутуу министиэристибэтин департаменын салайааччытын солбуйааччы София Максимова, улуус кылаабынай бырааһын солбуйааччы Акулина Семенова, социальнай көмүскэл салалтатын исписэлииһэ Александр Комаров элбэх ыйытыктарга хоруйдаатылар.
Бырабыыталыстыба отчуотун туруорар бөлөҕү арыаллаан улуус баһылыгын промышленноска, инфраструктураҕа солбуйааччы Никифор Саввинов, тыа хаһаайыстыбатын департаменын салайааччы Павел Иннокентьев сырыттылар.
Көрсүһүүлэр түмүктэринэн отчуоттуур бөлөх салайааччыта Николай Афанасьев санаатын бу курдук үллэһиннэ: “Бөтүҥ Оруктааҕар 63 мөл. солк. суумалаах шлюз-регулятор тутуута үс сыл ыытыллыа, көрсүһүүлэргэ көстөрүнэн дьону кыра нэһилиэктэр кыһалҕаларыгар болҕомтону ууруу, искэн ыарыыта, тыа сиригэр дохуот оҥостооһуна долгуталлар эбит”.
Отчуот кэмигэр тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Николай Афанасьев Дьөккөн, Хампа, Бөтүҥ олохтоохторун кытта сирэй көрсөн кэпсэттэ, кыһалҕаларын билистэ, сүбэ-ама биэрдэ.
Ааптар: Николай КУПРИЯНОВ, https://ulus.media/2020/02/06/d-kk-hampa-a-uonna-b-t-e-tutuulary-turuorsallar/
