Саха сахатын билиниэҕиттэн төрүт култуурабытын, үгэстэрбитин сөргүтэр туһугар үлэ ыытыллан кэллэ эрээри, эти-хааны чэбдигирдэр, тупсарар утахпыт — кымыс умнулла быһыытыйда. Биирдиилээн дьон туруорсалларыттан улахан хамсааһын тахсыбат. Медицина билимин дуоктара, СӨ Эргиэн-промышленнай палаататын доруобуйа харыстабылыгар уонна чөл олоҕу олохсутууга уопсастыбаннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Егор Борисов бүччүм санаатын үллэстибитин туһунан edersaas.ru таһаарда.
— Кымыһынан, чопчу биэ кымыһынан эмтэнии – чэгиэн буолуу биир ураты ньымата буолар. Түҥ былыргыттан кымыһынан эмтэнии аан дойдуга киэҥник тарҕаммыт. Бу туһунан элбэх учуонай, быраас этэн турардаахтар. Билигин даҕаны кэккэ дойдуларга, холобур, Кыргыстаҥҥа, Монголияҕа, Россия иһигэр Башкирияҕа, о.д.а. бу ньыманы киэҥник тутталлар.
Биэ үүтэ — бары ыарыылартан панацея. Биэ үүтүн ийэ үүтүн кытта тэҥнииллэр, онон оҕо аһылыгар сүрүн компонент быһыытынан эмиэ туттуллар. Кымыс киһи этэ-хаана мөлтүү сылдьар кэмигэр олус чэпчэкитик иҥэр уонна киһи сиэх-аһыах баҕатын көтөҕөр, аһаабыт аһа буһарыгар, туһалаах веществолар иҥэллэригэр көмөлөһөр. Маны тэҥэ, организмҥа холестерин таһымын түһэрэр, хааҥҥа гемоглобин таһымын үрдэтэр. Кымыс химическэй састаабыгар белок, сыа, углевод, В группалаах битэмииннэр, РР, А, Е, С, микроэлеменнар киирэллэр, бу компоненнар бары белогу кытта ситимнээх буоланнар, киһи этигэр-хааныгар кэбэҕэстик, чэпчэкитик иҥэллэр. Кымыс ньиэрбэ систиэмэтигэр, тыынар уоргаҥҥа, быарга дьайыыта көдьүүстээх, ол курдук, кымыс киһи этин-хаанын айгыраппакка эрэ арыгыны толору солбуйар кыахтаах.
Үөһээ Дьааҥыга үлэлии сырыттахпына, М.М.Постников диэн быраас идэлээх киһи икки сайын ыарыһах оҕолорго анаан кымыһынан эмтиир лааҕыры тэрийэн үлэлэппитэ. Биһиги кини лечебницатын матырыйаалын ылан үөрэтэн, ырытан турардаахпыт. Үөрэтии түмүгүнэн, манна ангинаттан, тымныйыыттан, куртах-очоҕос ыарыыларыттан эмтэммит, хаана аҕыйах оҕолор сүүс бырыһыан туһаммыттар этэ.
– Егор Егорович, дьону хамнатарга чопчу туох этиилээххин?
— Кымыһы оҕотуттан, оҕонньоруттан тутулуга суох киһи барыта иһиэхтээх дии саныыбын. Ол инниттэн кымыстааһыны тэнитиэхтээхпит. Оттон ону кымысчыттар түмсүү тэриннэхтэринэ эрэ ситиһиэхпит. Судаарыстыбаттан өйөбүл туруорсарга, кымыһы оҥоруу технологияларын сүбэлэһэргэ, санаа атастаһыытыгар маннык түмсүүлэр көдьүүстээх буолуох этилэр. Мин баҕа санаам диэн, кымыстаах дойдуларга оҥоһуллар “сухой закваска” технологиятыгар үөрэнэн, онтон тирэҕирэн, Саха сирин кымыһынан дьарыктаныан баҕалаах дьонугар көмө быһыытынан тарҕатыы уонна биэ үүтүгэр субсидия көрүллэрин ситиһии. Оччоҕуна өрөспүүбүлүкэ хайа баҕарар муннугар үрдүк хаачыстыбалаах кымыс тарҕаныах этэ. Боппуруоһу оннуттан хамнатарга тэриллэн эрэр түмсүү төһүү буолуоҕар эрэнэбин. Итинник этэн туран, кымысчыттар түмсүүлэрин тэрийэн эрэрбит туһунан биллэрэбит. Биэ кымыһын саха киһитэ барыта иһиэхтээх, чөл олоххо тардыһар биир ураты ньыма буоларын өйдүөхтээх. Сылгы иитэр, кымыһынан дьарыктанар уонна дьарыктаныан баҕалаах дьон бары бу түмсүүгэ киирэн көхтөөхтүк кыттаргытыгар ыҥырабыт (89644248278 төл. билсиэххитин сөп).
— Дьон киирэн эрэр дуо?
– Аныгы суотабай, батсаап үйэтигэр билсэр түргэн бөҕө буоллаҕа. Саҥардыы эрийтэлээн, иһитиннэрии ыыталаан эрэбит. Ол гынан баран, бэлиэр, уонча киһи киирэрин биллэрдэ. Кинилэр ортолоругар өрдөөҕүттэн кыһыннары бэйэлэрин биэлэрин ыан кымыстыыр Павел Васильев (Дьокуускай, Үс Хатыҥ), кымыһы астыыр, пропагандалыыр Валерий Слепцов («Тунах» бааһынай хаһаайыстыба), Нам Аппаанытыттан ааттыын «Кымысчыт» бааһынай хаһаайыстыбалаах Екатерина Стручкова уонна коза ыан кымыстыыр киин куорат олохтооҕо Зоя Жендринская бааллар.
— Түмсүү тугунан дьарыктаныаҕай?
— Маннык түмсүү үлэтэ соҕотох киһи сүүрэ-көтө сатыырынааҕар хаһан баҕарар көдьүүстээх, түмүктээх буолар. Кымыһы пропагандалыыр сыаллаах-соруктаах араас хабааннаах куонкурустар, дьаһаллар, мунньахтар, о.д.а. ыытыллыахтара. Норуот күүһэ – көмүөл күүһэ. Кымысчыттар түмсэн-сомоҕолоһон, дьоммут-сэргэбит чэбдигирэрин туһугар күүстээх үлэни тэнитиэҕиҥ. Быйылга диэри кымыспытыгар ыһыахха эрэ иһиллиэхтээх утах курдук сыһыаннаһан кэллибит. Ол хаалынньаҥ санааны тохтотон, төрүт утахпытын күннэтэ аһаныллар аска кубулутарга илэ-бааччы олохтоохтук ылсар кэммит кэллэ.
