Сэтинньи 30 күнүгэр А.С.Пушкин аатынан Судаарыстыбаннай Академическай Нуучча драматическай тыйаатырыгар бэйиэт-лирик Пантелеймон Тулааһынап төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах үбүлүөйдээх тэрээһин буолла.
Бу дьоро киэһэҕэ саха поэзиятыгар элегия сүүрээнин биир бастакынан киллэрбит, ис санааны-иэйиини этинэр лириканы, лирическай поэманы сайыннарбыт талааннаах бэйиэт Пантелеймон Яковлевич Тулааһынап олоҕун ахтан-санаан ааһаары, кини саха литературатын сайдыытыгар киллэрбит дьоһун кылаатын туһунан өссө төгүл кэпсэтээри ыраахтан-чугастан ыҥырыылаах ыалдьыттар муһуннулар. Ол курдук, СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) олохтоох бэйэни салайыныы боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Василий Местников, СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Алексей Дьячковскай, СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирин солбуйааччы Николай Макаров, «Өймөкөөн улууһа» МТ баһылыга Михаил Захаров, СӨ суруйааччыларын сойууһун бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ, саха норуотун бэйиэтэ Иван Мигалкин, «Анаабыр алмаастара» АУо департаменын салайааччы Иннокентий Сыромятников, суруйааччылар, ырыаһыттар, култуура үлэһиттэрэ, бэйиэт хаан-уруу аймахтара, кини биир дойдулаахтара уонна сүгүрүйээччилэрэ кытыннылар.
Пантелеймон Тулааһынап хоһоонноро ураты истиҥ иэйиилээхтэр, киһи тулалыыр эйгэтин, ис санаатын арыйаллар. Кини норуотун олоҕун, хорсун сэбиэскэй ыччаты долгуйан туран күүрээннээхтик хоһуйбута. Дойдутун олоҕор буолар уларыйыыларга, хамсааһыннарга хоһоонун тылларынан чуордук хардарара, үлэҕэ килбиэннээх, хорсун быһыылаах саха дьонун туһунан ордук суруйара. Чуолаан сэрии кэминээҕи лирикатыгар олох чахчыта, сэрии ыар кэмнэрэ ырылхайдык көстөллөр: «Фроҥҥа атаарыы», «Ытаама, ийэкээм, ытаама», «Фронтовик доҕорбор» хоһоонноругар, «Герой Попов кэриэһигэр» поэматыгар. Кини хоһоонноро судургу, намыын тутуллаах буоланнар, кэбэҕэстик ырыа матыыбыгар сөп түбэһэн элбэхтик ылламмыттара. Холобур, «Саха марша», «Даайа», «Индигир хайалара», «Сулустар», «Кымыс ырыата», «Арахсыы», «Сэгэрим» хоһоонноругар суруллубут ырыалары норуот олус сөбүлүүр.
СӨ култуура үтүөлээх үлэһитэ, П.А.Ойуунускай аатынан Судаарстыбаннай бириэмийэ лауреата, «Алаш» Казахстан Өрөспүүбүлүкэтин литератураҕа бириэмийэтин лауреата Николай Винокуров-Урсун Пантелеймон Тулааһынап олоҕун сүрүн олуктарын билиһэннэрдэ.
СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) олохтоох бэйэни салайыныы боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Василий Местников эҕэрдэ тылыгар маннык диэтэ: «Дьааҥы хайаларын быыһыгар, Индигир өрүскэ түһэр Тарын үрэҕин биэрэгэр баар нэһилиэккэ Пантелеймон Яковлевич төрөөн, куорсун анньынан өрө тахсан, биһиги дойдубутун ааттаппытынан киэн туттабыт. Тарын Үрэх нэһилиэгиттэн (билигин Төрүт) Сахабыт сирэ киэн туттар дьоно тахсыбыттара. Ол курдук, атыыһыт, меценат Николай Кривошапкин Өймөкөөн курдук сиртэн Дьокуускай куоракка кэлэн дьадаҥы дьон оҕолоро үөрэхтээх буоллуннар диэн оскуола туттарбыта, саха норуота сайдарын туһугар тугун даҕаны кэрэйбэтэх биир бастыҥ киһибит буолар. Тарыҥҥа Социалистическай Үлэ Геройа, аатырбыт сылгыһыт Герасим Кривошапкин, Россия үтүөлээх геолога, «Үлэ Кыһыл Знамята» орден кавалера, Судаарыстабаннай бириэмийэ лауреата, Чукоткаҕа 40-тан тахса сыл геологынан үлэлээбит Бустенгин Атласов күн сирин көрбүттэрэ. Төрүт нэһилиэгиттэн элбэх учуонай, суруналыыс, айар куттаах дьон таҕыста, өссө даҕаны дойдубутун ааттаата туруохтара диэн эрэнэбит».
Василий Александрович, маны сэргэ, Пантелеймон Тулааһынап саҥа судаарыстыба тэриллэр кэмигэр, оттон хаан тохтуулаах Аҕа дойду Улуу сэриитин ыарахан сылларыгар үөрэммитин, айбытын-туппутун, үлэлээбитин туһунан ахтан-санаан ааста. «Кини 23 саастааҕар, 1939 сыллаахха, Москва куоракка буолбут эдэр суруйааччылар конференцияларыгар кыттан, биллиилээх суруйааччылары кытта билсэн, Киевкэ, Одессаҕа сылдьан өссө сайдан кэлбитэ. Бу барыта инники өттүгэр күүрээннээхтик үлэлииригэр төһүү буолбута саарбахтаммат. Пантелеймон Яковлевич 14 сааһыттан ыла поэзияҕа сыстыбыта. Маҥнайгы хоһооно «Пионер бойобуой ырыата»1932 сыллаахха «Эдэр большевик» хаһыакка бэчээттэммитэ. Кини хоһоонноругар суруллубут ырыалар уостан түспэттэр, күн бүгүнүгэр диэри ыллыы сылдьабыт. Ол Пантелеймон Тулааһынап чахчы дьоҕурдаах лирик-бэйиэт буоларын өссө төгүл бигэргэтэр. Ыллам ырыа буолбут хомоҕой хоһоонноро көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн, өйү-санааны сырдата, өрүү үөрдэ туруохтун», — диэн түмүктээтэ.
Салгыы СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Алексей Дьячковскай: «3 мөл. 100 тыһ. кв. км. иэннээх Сахабыт сиригэр 1922 сыллаахха Саха Автономнай Сэбиэскэй Социалистическай Өрөспүүбүлүкэтин төрүттээччилэр автономияны биллэрэн, судаарыстыбаанаһы киллэрэн, Россия биир киэн туттар субъега буоламмыт, оччоттон-баччаҕа диэри кэллэхпит. Бу чыпчаалга дабайыахха диэри, үс үйэ тухары, хас эмэ көлүөнэ саха саарыннара уһуннук-унньуктаахтык турууласпыттара. Маннык киэҥ-нэлэмэн дойдуга олорон, саха норуота култуураны, өйү-санааны, духуобунаһы өрө тутан кэлэн сайдыылаах, үөрэхтээх, өйдөөх омук быһыытынан билиннэ», — диэтэ, Пантелеймон Яковлевич курдук дьон төрөөн-үөскээн, айан-тутан хаалларбыт нэһилиэстибэлэрэ саха култууратын, өйүн-санаатын, айар кутун үрдүк таһымҥа таһаарбыттарын бэлиэтээтэ.
Бу дьоро киэһэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин култуурунай уонна духуобунай сайдыытын эйгэтигэр, судаарыстыбаннас сайдыытыгар өр сыллаах айымньылаах үлэлэрин иһин СӨ норуот уус-уран оҥоһугун маастара, СӨ эбээннэрин ассоциациятын чилиэнэ, үс кинигэ ааптара, эбээн норуотун ииһин маастара Екатерина Таркова уонна суруйааччы, Россия Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, Николай Заболоцкай-Чысхаан аатынан литературнай бириэмийэ лауреата Афанасий Гермогенов Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай Мунньаҕын Махтал суругунан наҕараадаланнылар.
Мустубут бар дьон иннигэр СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Владимир Индигирскэй, СӨ норуодунай артыыһа Владимир Заболоцкай, СӨ үтүөлээх артыыһа Анатолий Бурнашев, Семен Сивцев, Афанасий Андросов-Джумурат, Агафья Готовцева, Иван Старков, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Хотугу сулус» күрэс кыайыылаахтара «Айылгы» хомусчуттар бөлөхтөрө (Өймөкөөн бөһ.), «Могди» үҥкүү бөлөҕө (Үчүгэй бөһ.), «Дьэргэлгэн» муода театра (Биэрэк Үрдэ бөһ.), «Элгинкэ» үҥкүү бөлөҕө, «Өймөкөөн сулустара – 2016» улуустааҕы ырыа куонкуруһун кыайыылааҕа Надежда Босикова, Власий Кривошапкин аатынан Томтордооҕу искусство оскуолатын үөрэнээччилэрин “Һэйм” үҥкүү бөлөҕө бэйэлэрин музыкальнай нүөмэрдэрин бэлэхтээтилэр.
Кэрэ талаан, лирик-бэйиэт Пантелеймон Тулааһынап айымньылара инникитин даҕаны кэрэхсэнэ, биһирэнэ, ыллана, ааҕылла туруохтарыгар саарбахтамматын бу дьоро киэһэ өссө төгүл бигэргэттэ.
