Алтынньы 20 диэн Григориан халандаарыгар сыл 293-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 294-c күнэ). Сыл бүтүө 72 күн баар. Бу күн араас бэлиэ күннэринэн, түбэлтэлэринэн баай. 5 сылга биирдэ статистика аан дойдутааҕы күнэ бэлиэтэнэр. Маны таһынан аан дойдуга авиадиспетчер, повар, остеопороз ыарыытын бохсор күн. Арассыыйаҕа связист күнэ. Хакас автономнай уобалаһа, Сахалин, Хабаровскай, Приморскай кыраайдара тэриллибиттэр, бастакытын «АН-24» сөмөлүөт көппүт, 14 сыл тутуллубут Сиднейдааҕы опера тыйаатыра аһыллыбыт.
1945 сыллаахха Таатта Баайаҕатыгар аатырбыт тимир ууһа, СӨ народнай маастара, хомусчут, бөлүһүөк, спортсмен, Таатта улууһун Ытык олохтооҕо Борис Неустроев — Мандар Уус күн сирин көрбүт. Бүгүн Мандар Уус — саха омук ойуутун-дьарҕаатын үйэтиппит этнограф-худуоһунньук, сөҕүрүйбэт күөртээх уус, уһуйааччы, өркөн өйдөөх бөлүһүөк, айыы тыллаах сээркээн сэһэнньит, норуот маастара 75 сааһын бэлиэтиир.
Бэлиэ күннэр:
-
- Аан дойдутааҕы статистика күнэ — 5 сылга биирдэ бэлиэтэнэр (2010, 2015, 2020, 2025 …)
- Дойдулар ардыларынааҕы авиадиспетчер күнэ.
- Дойдулар ардыларынааҕы повар күнэ.
- Аан дойдутааҕы остеопороз утары охсуһуу күнэ.
- Арассыыйа — Байыаннай связист күнэ.
- Вьетнам — Вьетнам дьахтарын күнэ.
Түбэлтэлэр:
- 1714 — Арассыыйаҕа ыраахтааҕы Бүөтүр I Санкт-Петербургтан атын сирдэргэ таас дьиэ тутуутун боппут. Бу дьаһал саҥа куораты түргэнник тутарга туһуламмыта.
- 1818 — АХШ уонна Улуу Британия кыраныысса туһунан конвенция түһэрсибиттэр. Канаада уонна АХШ ыккардыларынааҕы кыраныысса сүрүннээн 49-с кэтирээһининэн ааспыт.
- 1929 — Сэбиэскэй Сойууска ВКП(б) киин кэмитиэтэ кэлимсэ коллективизация бэлиитикэтин биллэрбит. Ас-үөл оҥорон таһаарыытын чэпчэтэр туһугар тыа сиригэр чааһынай хаһаайыстыбалары холбоон холкуостары уонна сопхуостары тэрийэн саҕалаабыттар. Маҥнай утаа коллективизация утарсыыны көрсүбүт, ас-үөл оҥоруута аччаан 1932-1933 сыллардаахха хоргуйуу тахса сылдьыбыт. Кэлин тыа хаһаайыстыбатын көрдөрүүлэрэ үрдээбиттэр. Социализм систиэмэтэ ыһыллыбытын кэннэ Илин Европа дойдулара деколлективизацияны ыыппыттара, сири чааһынай бас билиигэ төннөрбүттэрэ.
- 1930 — Арҕаа Сибиир кыраайын састаабыгар Хакас автономнай уобалаһа тэриллибит.
- 1932 — Уһук Илин кыраайын састаабыгар Сахалин уобалаһа тэриллибит. Ол саҕана уобалас Сахалин арыытын хотугу аҥаарын эрэ ылара, арыы соҕуруу аҥаарын Дьоппуон бас билэрэ.
- 1938 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтин Ыйааҕынан Уһук Илин кыраайын икки кыраайга араарыы түмүгэр Хабаровскай кыраай уонна Приморскай кыраай тэриллибиттэр.
- 1959 — Орто уонна кылгас лиинийэлэргэ туттуллар пассажирдары таһар турбиналаах көтөр аал «Ан-24» бастакытын көппүт. 1962-1979 сылларга уопсайа 1200 маннык көтөр аал оҥоһуллубута.
- 1962 — Гималай хайаларыгар кыраныысса мөккүөрүттэн сылтаан Кытай Ииндийэҕэ саба түспүт, биир ыйдаах Кытай-Ииндийэ сэриитэ саҕаламмыт. Үрдүк хайалардаах, хаҕыс килиимэттээх сиргэ буолбут кыргыһыыларга Кытай кыайбыт.
- 1973 — 14 сыл тутуллубут Сиднейдааҕы опера тыйаатырын Елизавета II ыраахтааҕы арыйбыт.
- 1993 — СӨ бэрэсидьиэнин 596№ ыйааҕынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин биэнсийэҕэ сулууспатын департаамена тэриллибит.
- 2005 — СӨ бырабыыталыстыбатын 562№ уурааҕынан «СӨ тырааныспарын комплекса 2005—2010 сылларга сайдыыта уонна 2015 сылга дылы сүрүн туһаайыылара» диэн судаарыстыбаннай тустаах бырагыраама ылыныллыбыт.
- 2003 — «Слоун Улуу Эркинэ» диэн миллиард сырдык сыла усталаах галактикалар бөлөхтөрүн булбуттар. Билиҥҥи кэмҥэ бу Куйаарга ордук улахан структура.
- 2007 — Москуба куоракка Саха сирин уопсастыбаннаһын долгуппут сидьиҥ быһыы тахсыбыт — Саха сириттэн сылдьар шахматист Сергей Николаевы скинхедтар өлөрбүттэр.
Төрөөбүттэр:
- 1927 — Астрахань уобалаһыгар Римма Тазлова — мэдиссиинэ дуоктара, профессор, СӨ Үтүөлээх бырааһа, өр сылларга СГУ мэдиссиинэ салаатын устудьуоннарыгар психиатрия куурсун үөрэппитэ.
- 1934 — Егор Федоров (09.10.1987 өлб.) — саха прозатын биир тутаах чинчийээччитэ, филология билимин хандьыдаата.
- 1936 — Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгэр Дмитрий Миронов — 1994-2014 сылларга СӨ Конституция Суутун бэрэстээтэлэ, юриспруденция дуоктара, Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ (2011).
- 1945 — Борис Неустроев — Мандар Уус — аатырбыт тимир ууһа, СӨ народнай маастара, хомусчут, бөлүһүөк, спортсмен, Таатта улууһун Ытык олохтооҕо.
- 1959 — Владимир Степанов — «Кыым» хаһыат сүрүн эрэдээктэринэн үлэлии сылдьыбыт суруналыыс, «Ситим» медиа-холдинг солбуйааччы дириэктэрэ.
- 1967 — Дмитрий Махаров — 2007—2012 сыллардаахха Бүлүү улууһун баһылыга.
Өлбүттэр:
- 1942 — Алексей Бояров — Саха АССР үөрэх, доруобуйа харыстабылын уонна социальнай хааччыйыы наркома, Манчаары аатынан культурнай-сырдатар уопсастыба бэрэстээтэлэ, Саха суругун-бичигин сүбэтин сэкирэтээрэ.
- 1957 — Пётр Староватов — кыраайы үөрэтээччи, учуутал, Үлэ Дьоруойа, Саха сиригэр алмаас хостонуон сөбүн аан бастаан туруорсубут киһи.
- 2002 — Семен Атласов (17.06.1938 төр.) — Саха сиригэр сүөһү иитиитин чинчийээччи, устуоруйа билимин хандьыдаата.
- 2005 — Тимофей Степанов — саха живописеһа, саха норуодунай худуоһунньуга, реставратор, Арассыыйа худуоһунньуктарын Сойууһун чилиэнэ.
