29 Кулун тутар 29.03
  • -14°
  • $ 92,26
  • 99,71

Александр Жирков: Саха ыччата промышленноска үлэлиир кыахтаах уонна үлэлиэхтээх

15:15, 12 марта 2018
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков кулун тутар 5 күнүгэр Нерюнгри куоракка олохтоох ыччаты промышленноска үлэлэтии туһунан Ил Түмэн уонна Правительство көһө сылдьар мунньаҕын салайан ыытта.


Саха сирин соҕуруу өттүгэр билигин «Колмар», «Мечел-Майнинг», «Полюс Алдан», «Золото Селигдара» курдук бөдөҥ хампаанньалар үлэлииллэр. Бу эргимтэҕэ промышленность балысхан сайдыыта иккис тыынын ылар, улахан хамсааһыннар бараллар. Ол быһыытынан кэпсэтии Нерюнгри, Алдан оройуоннарыгар баар промышленнай тэрилтэлэргэ олохтоох дьону, чуолаан тыа сирин ыччатын бэлэмнээн үлэлэтии, аналлаах специалистары бэлэмнээһин, үлэлиир усулуобуйаны тэрийии туһунан буолла.

Мунньаҕы спикер Александр Жирков салайан ыытта. Кини Ил Дархан Егор Борисов дьаһалынан быйыл биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр Дьарыктаах буолууну көҕүлээһин сыла биллэриллибитин, маныаха олохтоох дьон киһилии үлэлээх буолалларын туһугар биир улахан суолталаах хайысханан саха ыччата өрөспүүбүлүкэ бөдөҥ промышленнай тэрилтэлэригэр үлэлиир кыахтанарын ситиһии буолуохтааҕын чорботон бэлиэтээтэ.

Өрөспүүбүлүкэҕэ Дьарыктаах буолуу сылын биллэрии эрдэттэн бэлэмнэниллибитэ. 2015 сыллаахха Мирнэй куоракка Ил Түмэн, Правительство көһө сылдьар холбоһуктаах мунньаҕар анаан-минээн олохтоох ыччат промышленность эйгэтигэр, чуолаан алмаас хостуур тэрилтэлэргэ үлэлииригэр баар мэһэйдэри ырыппыттара. Ол мунньах түмүгүнэн Ил Түмэн аналлаах уурааҕа тахсыбыта.
Ил Дархан ыйааҕын толорууга 2018-2022 сс. нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутугар судаарыстыбаннай программа ылыллынна. Олохтоох дьону промышленноска тардыы өрөспүүбүлүкэ 2030 сылга диэри социально-экономическай сайдыытын стратегиятыгар биир сүрүн миэстэни ылла.

Александр Жирков Саха сиригэр промышленность сайдыыта хара саҕаланыаҕыттан өрөспүүбүлүкэ арҕаа уонна соҕуруу өттүгэр барбытын, киин, илин эҥэр уонна Бүлүү бөлөх, хотугу эргимтэ олохтоох дьон уутуйан олохсуйбут улуустара ити хамсааһыҥҥа улаханнык кыттыбатахтарын, күн бүгүнүгэр диэри үгэс оҥостубут дьарыктарыгар олороллорун бэлиэтээтэ.

Өссе биир уратынан промышленнай оройуоннарга дьон орто сааһа тыа сирин улуустарынааҕар икки төгүл кэриэтэ уратылааҕын, промышленнай оройуоннарга үлэлиир сааһын үгэнигэр сылдьар киһи ахсаана лаппа элбэҕин ыйда. Ити үлэҕэ атын сиртэн кэлиигэ утарсыыны үөскэтиэн сөп.

«Үсүһүнэн, тыа сиригэр хамнас орто кээмэйэ промышленнай оройуоннардааҕар хас эмиэ бүгүнэн уратылаһар. Сиртэн хостонор баай саппааһа элбэх, аны да уонунан, сүүс сылга тиийэ хостонуоҕа. Онон олохтоох омуктар бу элбэх үлэлээх, улахан үптээх-астаах, байылыат сирдэргэ сыста, манна кэлэн үлэлии, көһөн кэлэ, олохсуйа үөрэниэхтээхтэр. Бу барыта – Сахабыт сирэ, манна биһиги, олохтоох омуктар ыаллаһа эрэ буолбакка, бэйэбит олохсуйар, үлэлиир сирбит баайын баһылыыр буолуохтаахпыт.
Салалта өттүттэн онуоха көмө хаһааҥҥытааҕар даҕаны күүһүрдэ. Правительствоҕа бу хайысхаҕа Степан Москвитин салайааччылаах анал Департамент тэриллэн күүскэ үлэлээн эрэр. Өрөспүүбүлүкэбит инники сайдыытын стратегиятыгар олохтоох ыччаты промышленность эйгэтигэр тардыы туспа соругунан киирдэ. Өрөспүүбүлүкэ анал үөрэҕин тэрилтэлэрэ билигин алмаас, көмүс, таас чох, газ, нефть уонна да атын сүрүн хайысхаларга 80-тан тахса идэ көрүҥэр толору бэлэмниир кыахтаннылар», — диэн эттэ Ил Түмэн спикерэ.

Салгыы Александр Жирков: «Саха сиригэр өр сыллартан үлэлиир бөдөҥ промышленнай тэрилтэлэр олохтоох дьону үлэлэтэргэ балай да уопутурдулар, уонна олохтоох дьону үөрэттэрэргэ, үлэлэтэргэ бэлэмнэр, үлэҕэ ылыы кээмэйин сыллата үрдэтэн иһэллэр», — диэн бэлиэтээтэ.

«Ол гынан баран, мэһэй билигин да элбэх. Тэрээһин өттүн ылар буоллахха, ити үөһээ эппит анал үөрэх тэрилтэлэрэ маҥнай тэриллиэхтэриттэн тыа сиригэр баар өттө – тыа хаһаайыстыбатыгар сыһыаннаах идэлэргэ, оттон промышленнай оройуоннарга баар өттө – промышленноска анаан үлэһиттэри бэлэмниир гына соруктаммыттара. Бу тосту уларыйыах тустаах. Тыа сиригэр аналлаах идэлэри харыстаан туран, хас биирдии тыа улууһугар баар анал үөрэх тэрилтэтэ промышленнай идэлэргэ хайысхаланыахтаах. Хас биирдиилэрэ промышленнай үрдүк уонна орто анал үөрэх тэрилтэлэригэр базовай, эбэтэр филиал буолуохтаах. Биһиги университеппытыттан саҕалаан хас биирдии тыа сиригэр баар анал үөрэх тэрилтэтэ промышленнай тэрилтэлэри кытта быһаччы эбэтэр хас да өрүттээх дуогабардаах буолуохтаах. Оҕо практикатын промышленнай тэрилтэҕэ тиийэн, онно олорон эрэ барыахтаах. Итинник тэринии тыа оскуолаларыттан саҕаланыахтаах. Ахсаан өттүнэн кыайбатахпытын, үөрэх, билии, таһым өттүнэн кыайыахтаахпыт», — диэтэ Ил Түмэн спикерэ.

«Тыа эйгэтэ уонна промышленнай эйгэ атын-атыннар. Онон, атын эйгэҕэ көһөр оҕо эрдэттэн бэлэмнэниэхтээх. Олох да көрдөрөр, промышленность, транспорт эҥин эйгэтин кытта силлиһэ, бииргэ олорбут тыа улуустарын оҕолоро бу үлэҕэ ордук элбэхтик бараллар. Тоҕо диэтэргин, бу эйгэни эрдэттэн билэллэр, бэлэмнэр. Промышленность эйгэтигэр көһөр ыччат олоҕун тэтимэ уларыйар. Онуоха оскуолаттан, идэни талыыттан саҕалаан көмөлөһүллүөхтээх. Идэҕэ туһаайыы суолтата итиннэ буолуохтаах. Салгыы үөрэнэригэр анал квота, эбии стипендия, идэтигэр сыһыарыы, олорор, үлэлиир усулуобуйатыгар тиийэ өйөөһүн, тэрилтэ салалтатын кытта үлэ, барыта биир кэлимник барыахтаах», — диэн эттэ Александр Николаевич.

Салгыы Александр Жирков тыа улуустарын уонна промышленнай оройуоннар икки ардыларыгар ыкса ситим, бииргэ сөбүлэһии түһэрсэн үлэ барыахтааҕар анаан-минээн тохтоото.

«Улахан промышленность үлэлиир сиригэр уонунан, сүүһүнэн эбии үлэ хайысхалара үөскүүллэр, сүүһүнэн, тыһыынчанан саҥа үлэ миэстэтэ тэриллэр. Манна тыа улуустарыттан биирдиилээн эрэ буолбакка, ыалынан, аймаҕынан, түөлбэнэн кытта көһөн кэлэн үлэлиир эйгэ үөскүүр кыахтаах. Бу — Сахабыт сирэ, тас дойдуга барыы буолбатах, олохтоох омуктар урукку өттүгэр аан дойдуга суох улахан иэннээх сири баһылаан, өрөспүүбүлүкэ аатын ылбыттара, аныгы да кэмҥэ аҥардас төрөөбүт ыырынан муҥурданыа суоҕа», — диэн бэлиэтээтэ Александр Жирков.

Ил Дархан ыйааҕын уонна 2015 сыл Мирнэй куоратыгар ылыныллыбыт Ил Түмэн уурааҕын толоруу хаамыытын туһунан иһитиннэриилэри СӨ нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутугар судаарыстыбаннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Павлов, СӨ үөрэххэ уонна наукаҕа миниистирин солбуйааччы Андрей Попов, СӨ промышленноска уонна геологияҕа миниистирин солбуйааччы Георгий Герасимов оҥордулар.

Промышленнай тэрилтэртэн «Колмар» хампаанньа дириэктэрин производствоҕа солбуйааччы Павел Андрющенко тыа сириттэн үлэҕэ киирээччилэртэн үгүстэрэ промышленнай тэрилтэлэр туруорар кытаанах ирдэбиллэрин, графиктарын тулуйбаттарын, промышленнай куорат эйгэтигэр сыстан биэрбэттэрин, ол иһин үлэҕэ кэлээччилэр эрдэттэн бары өттүнэн бэлэмнээх буолуохтаахтарын эттилэр. «Мечел-Майнинг» хампаанньа хайа хостуур актыыптарга управлениетын персоналы кытта үлэҕэ дириэктэрэ Роман Щегельняк Үөрэх уонна наука министиэрстибэтэ идэҕэ туһаайыы үлэтин үөрэх бары сүһүөх тэрилтэлэригэр уһуйааннартан саҕалаан ыытыахтааҕын эттэ. «Полюс Алдан» хампаанньа персоналга дириэктэрэ Андрей Устинов орто анал үөрэх тэрилтэлэрин техническэй базаларын тупсарарга этии киллэрдэ.

Ил Түмэн, Правительство, Саха сирин соҕуруу өттүгэр үлэлиир бөдөҥ промышленнай тэрилтэлэр уонна өрөспүүбүлүкэ сэттэ улууһун баһылыктара кыттыылаах мунньаҕы Нерюнгри оройуонун баһылыга Виктор Станиловскай: «Биһиги эҥэргэ өтөр-наар буолбатах улахан суолталаах, тыа сирин улуустарын кытта ыкса сибээһи олохтуурга, тыа сирин ыччатын промышленноска тардарга көмөлөөх тэрээһин буолла», — диэн бэлиэтээтэ. Кини бүгүҥҥү маннык үрдүк таһымнаах, дьиҥнээхтик бииргэ үлэлииргэ туһаайар тэрээһин иһин Ил Түмэн спикеригэр баһылыктар ааттарыттан махтанна уонна бүгүҥҥү сөбүлэһиилэри таһынан тыа сирин улуустара Нерюнгри, Алдан оройуоннарын кытта эбии дуогабардары хардарыта түһэрсэргэ этии киллэрдэ.

Александр Жирков Виктор Станиловскай этиитин өйөөтө уонна оройуон дьаһалтата тыа сирин улуустара промышленнай тэрилтэлэри кытта сибээс олохтуулларыгар, тыа сириттэн каадыры промышленноска үлэ миэстэтинэн хааччыйыыга көмөлөһөллөрө тоҕоостооҕун, промышленнай уонна тыа сирин улуустарын икки ардыгар шефтэһии сайдыахтааҕын ыйда. Муниципальнай тэриллиилэр бэйэ-бэйэлэрин кытары сибээстэһэн, хардарыта көмөлөһөн, өйөнсөн үлэни ыыттахтарына, олохтоох дьон промышленноска кэлиилэрэ өссө тэтимириэҕэ.

Улуустартан мунньахха кыттыбыт Мэҥэ Хаҥалас баһылыга Николай Старостин, Уус Алдан баһылыга Алексей Федотов, Чурапчы уулууһун баһылыгын солбуйааччы Иннокентий Матвеев промышленнай хампаанньаларга үлэлиир соруктаах тыа сириттэн сылдьар студеннарга эбии стипендия ананыыта, промышленнай тэрилтэргэ үөрэх практикатыгар миэстэ көрүү, муниципальнай тэриллиилэргэ квота бэриллиитэ, выпускникка үлэҕэ киириитигэр ыстаас ирдэбилин намтатыы – бу барыта эдэр специалистары көҕүлүөҕүн, интэриэстэрин улаатыннарыаҕын ыйдылар.

Александр Жирков Ил Дархан Дьарыктаах буолууну көҕүлүүр ыйааҕын уонна парламент истиилэрин быһаарыыларын олоххо киирилэрин туолуутун туһунан Ил Түмэн кэлэр пленарнай мунньаҕар Бырабыыталыстыба отчуоттуоҕун туһунан иһитиннэрдэ.
Нерюнгрига буолбут мунньах биир бэлиэ түгэнинэн «Колмар» хампаанньа уонна Уус Алдан, Горнай, Мэҥэ Хаҥалас, Нам, Чурапчы улуустарын дьаһалталара олохтоох каадыры промышленнай тэрилтэлэргэ үлэнэн хааччыйыыга бииргэ үлэлээһиҥҥэ сөбүлэһии түһэристилэр.

Тэрээһин кыттыылаахтара күн иккис аҥарыгар Нерюнгритааҕы чох разреһыгар, анал үөрэх тэрилтэлэригэр сырыттылар.

Холбоһуктаах мунньахха Ил Түмэн салалтатыттан Анатолий Добрянцев, Виктор Губарев, сис кэмитиэттэр бэрэссэдээтэллэрэ Алексей Еремеев, Юрий Николаев, Виктор Федоров, Александр Корякин, Владимир Прокопьев, норуот депутаттара Александр Кошуков, Ирина Подмазкова, министиэристибэлэр, биэдэмистибэлэр салайааччылара, Нерюнгри оройуонун баһылыга Виктор Станиловскай, Мэҥэ Хаҥалас улууһун баһылыга Николай Старостин, Нам улууһун баһылыга Александр Атласов, Уус-Алдан улууһун баһылыга Алексей Федотов, Горнай улууһун баһылыга Никита Андреев, Чурапчы улууһун баһылыгын солбуйааччы Иннокентий Матвеев, промышленнай тэрилтэлэр салайааччылара кытыннылар.

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА