19 Кулун тутар 19.03
  • -21°
  • $ 91,98
  • 100,24

Абый олохтооҕо Айсен Николаев тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга таһаарбыт Ыйааҕын биһириир

14:26, 27 декабря 2018
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Бу күннэргэ республика олохтоохторо СР баһылыга Айсен Николаев тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга таһаарбыт Ыйааҕын көхтөөхтүк дьүүллэһэллэр. Абый дьоно сэргэтэ эмиэ тыын суолталаах салаа тула санааларын сайа этэллэр. Егор Гаврильевич Слепцов — СӨ тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, оройуон бочуоттаах олохтооҕо, үлэ бэтэрээнэ Белай Гора бөһүөлэгин олохтооҕо ыллыктаах Ыйааҕы биһириир. 


Ил Дархан Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэ тыатын хаһаайыстыбатын сайыннарыыга таһаарбыт Ыйааҕын ыраах Абый улууһун олохтооҕо биһириир. Тыа хаһаайыстыбатынан үйэтин тухары үлэлээбит Егор Слепцов санаатын үллэстэр:

— Ааспыт Сэбиэскэй кэми кытта тэҥнээтэхпинэ тыабыт хаһаайыстыбата ойборуннаах олоҕун соччо-бачча була илик. Бүгүҥҥэ диэри кэлии үүтүнэн-этинэн, хортуосканан, хаппыыстанан үссэнэ олоробут, доруобуйаҕа төһө туһалааҕын айбыт таҥара эрэ билэн эрдэҕэ. Урукку олохпутугар бэйэбит аспытынан-үөлбүтүнэн тамнаспат эрэ этибит. Ол кэмнэргэ үөһэттэн түһэриллибит былааны толордоххуна ону государство икки-үс төгүл төлөөн сүөһү аһылыгын, техниканы, уматыгы мэктиэтигэр, тэпсэ сылдьыбат эрэ этибит.

Өйөбүл чопчу аадырыстааҕа уонна бэриллэр кэмэ уһаабакка түргэнник оҥоһуллан дьон-сэргэ үлэҕэ өссө күүскэ турунара наада. Билигин тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорооччуларга көмө баар. Ол эрээри суумата сэмэйин таһынан тустаахха тиийэн кэлиитэ туох да аһара сыһыллар-соһуллар. Истэр былаһын тухары хаһаайыстыбаҕа харчы ханна эрэ батыллан дьон кэтэһэн кэлтэгэй буола сыһаллар. Ол түмүгэр үлэ тардыллар, киһи иэскэ киирэн муунтуйар. Оччотугар киниттэн дирбийэр-дарбыйар хамсаныыны ирдииргэ сатамньыта суох буолар. Онон бу Ыйаахха сигэнэн көрүллүбүт үбүлээһин тэтимин хайаан да түргэтэр ордуга чуолкай.

Киин оройуоннарга суолталаах салаа бүдүрүйэн баран, киэҥник хардыылаан эрэрин туһунан сонуну тарҕатар ситимнэртэн билэбит. Киин аата киин: сирэ-уота үчүгэйэ, суола-ииһэ табыгастааҕа, сонун сүүрээннэри киллэрэргэ кыаҕа, бородууксуйаны батарар ырыынак баара ааҕан да ситиллибэт. Онон хаамар баай ахсаана эбиллэр, оҕуруот аһын үүннэрии кэҥиир, переработкалааһын улаатар, быһата, ас-үөл арааһа дэлэйэ турар. Биллэн турар, манна тэриллиилээх улахан хаһаайыстыбалар баһылыыр-көһүлүүр оруоллаахтар. Сити да буоллар, ол оройуоннарга 2-3 сүөһүлээх чааһынайдар төһө уйгуну уһааралларын туһунан туох да сэһэн-тэппэн суох. Сэрэйдэххэ, кинилэртэн сорохторо да чуут-чаат дьаһанан олорор буолуохтарын эмиэ сөп. Онуоха эбии ханна баҕарар сүөһүнү нэһилиэнньэ кырдьаҕас араҥата көрөр. Киин сирдэргэ да ол кырдьаҕастар сүөһүлэрин сүүскэ биэрэллэрэ элбээтэ.

Күттүөннээх көмө аҥардастыы тэриллиилээх хаһаайыстыбаларга эрэ баар курдук. Кэтэхтэр үүккэ, ыанар ынах төбөтүгэр субсидия ылаллар, атын көмө тутах. Чааһынайдарга сүөһү төбөтүн ахсаанын аллараа түһэрбэттэрин туһугар туох эрэ механизмы толкуйдуур сатанара дуу, сатаммата дуу. Ис дьиҥэр улахан хаһаайыстыбалары өйөөһүн саамай сөптөөх. Ол иһин да буолуо билигин «бөдөҥсүйүҥ, баайгытыҥ холбооҥ» диэн этиилэр баар буолаллар. Эмиэ киин оройуоннарга эргиллиэххэ. Ол диэки олохтоохтор кыаммат араҥалара сүөһүлэрин кыстыкка бааһынайдарга, кооперативтарга көрдөрө биэриилэрэ тэнийэн эрэр эбит.

Биһиги да маннык сонун хамсааһынтан хаалбаппыт наада этэ. Ол иһин билиҥҥиттэн сүрэхтээх-бэлэстээх хоһууттар бу туһунан төбөлөрүн үлэлэтэллэрэ эбитэ буоллар кэтэх сүөһүбүтүн син илиибитигэр тутан хаалыахпыт. Куйаарынан көппөккө, маҥнайгы хардыынан 50-чэ төбө сүөһүгэ аналлаах дьоҕус хотоннору тутуу боппуруоһунан дьарыктанарга сөп дии саныыбын.  Баҕар дьэ оччотугар мехнизированнай хотоннору тутууга, сылгы баазатын тэрийиигэ о.д.а үөһэттэн үп-харчы үтүмэнник көрүллэн син ой-бото олорорго акылаат түһүөҕэ.  

Ыйаахха сир аһын хомуйан производствоны тэрийии туһунан баарын сэргээтим. Биһиэхэ да отон арааһа үүнэр, бэйэҕэ эрэ сөп буолары хомуйан хаһаанабыт. Биһиги оройуоҥҥа кэлэр кэмнэргэ сир аһын переработкалыыр сыах тутуллуохтаах диэни истэн биһирээбитим. Быйыл-эһиил да буолбатар, туруоруллубут сыал-сорук син олоххо киирэр ини диэн эрэллээхпин.

Айсен Николаев балыктааһыҥҥа чопчу этиилэрэ болҕомтобутун тартылар. Ол курдук кини балыгы бэйэтинэн эрэ буолбакка переработкаҕа күүскэ үлэлэһиэххэ диэбит. Оҥоһулла сылдьар СӨ 2032 сылга диэри социальнай-экономическай сайдыытын Стратегиятыгар биһиги нэһилиэнньэбит балык харайар ледниктэри уонна переработка модульнай сыахтарын туруулаһан туран киллэттэрбиттэрэ. Үөрүөм быатыгар, үрдүкү салалта маны өйөөбүт уонна биһиги оройуоҥҥа ледниктары уонна сыаҕы инвестиционнай бырайыак барылыгар киллэрбит.  

Ыйаах уот харах болдьоххо таҕыста. Хамсааһын тахсыаҕа, сыччах быччыҥы күүрдэн тиритэ-хорута үлэлиэххэ, хорсуннук сананан саҥа дьыалаларга ылсыахха наада. Ыарахаттартан чаҕыйбатахха туох барыта үтүө түмүктээх буолар.

Ааптар: Афанасий Иванов

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА